Anno – kort voor ‘Anno Domini’ – betekent het ‘jaar des Heeren’ en duidt over het algemeen het bouwjaar van een pand aan.

Dankzij onze fietstochten door de Zaanstreek en vooral door oplettende lezers spotten we er al zo’n 150, van 1618 tot 2019.

Vandaag twee molens met drie (eigenlijk zelfs vier) anno’s: De Zoeker aan de Zaanse Schans en de Schoolmeester in Westzaan.

Maar misschien zijn er wel nog oudere en/of nieuwere. In dat geval zouden er ruim 400 mogelijke anno’s zijn. We hebben nu al ruim 100 exemplaren. Ook een jaar op en Zaanse gevel gezien? Stuur ons een mail, zet het hieronder in de reacties of deel het via onze sociale media.

400 zal lastig worden, maar bij 250 gaan we het vieren (langsfietsen?).

Kloppen die jaartallen wel? Dat weten we niet. We zoeken alleen een ‘anno’-bord, steen of iets dergelijks op de gevel. Is die aangebracht bij de bouw? Dat is niet altijd zo. Soms klopt het zeker niet – de Bullekerk heeft een 1680-steen (en achter eentje uit 1711) maar dateert uit 1640. De Walvis is zeker niet in 1717 op de Zaanse Schans gebouwd (maar in 1966). Het Wapen van Friesland, de Kogerkerk, rijstpellerij Hollandia en molens De Huisman, de Zoeker, de Poelenburg, de Bleeke Dood hebben allemaal twee anno’s. Molen het Pink heeft er zelfs drie, het Honig Breethuis een stuk of vijf.

Hier alle Anno’s. En bekijk hier de Anno-Bingokaart.

De Zoeker, Zaanse Schans

Molen de Zoeker heeft twee anno’s 1672 en 1667), voor een molen niet ongebruikelijk, vaak wordt naast het bouwjaar ook het jaar van de restauratie gegeven, maar bij de Zoeker zit het anders aldus fotograaf Bert Versteeg:

“Oliemolen de Zoeker is gebouwd in 1672 aan en ten noorden van de Sluissloot, ongeveer 350 meter ten westen van de spoorbaan, in Zaandijk. De windbrief werd rijkelijk laat uitgeven want eigenaar Claes Pietersz. Baes, kreeg deze pas op 27 april 1676. Het bovenachtkant is afkomstig van een molen uit één van de grote droogmakerijen in Noord-Holland, vermoedelijk de Beemster die in 1612 werd leeggemalen. Als dit achtkant daadwerkelijk van een Beemstermolen afkomstig is zou dit het oudste gebouw uit de anno-reeks zijn.

De molen bleef tot 1891 oliemolen en werd in dat jaar gekocht door de Koger schilder Piet Visser die het oliewerk uit de molen liep slopen en de molen inrichtte als krijtmolen. In 1910 werd de molen gekocht door apotheker Groesbeek die er cacaodoppen mee ging malen om daaruit de stof theobromine te winnen die gebruikt werd in de farmaceutische industrie. Groesbeek bleef dit tot 1914 doen en in dat jaar werd de Zoeker weer als oliemolen ingericht. Het oliewerk van de in dat jaar gesloopte oliemolen Het Rad van Avontuur werd hiervoor in de molen geplaatst.

Op 25 februari 1925 werd de molen getroffen door een windhoos en raakte zwaar beschadigd maar op initiatief van Frans Mars werd de molen van de ondergang gered. Hij riep in de Zaanse kranten mensen op om geld te doneren en er kwam voldoende geld binnen te molen te herstellen. Dit initiatief leidde tot de oprichting van vereniging De Zaansche Molen in 1925. In de jaren ’60 moest de molen wijken voor de aanleg van Rooswijk en in de nacht van 1 op 2 augustus 1968 werden het achtkant en de kap naar de Zaanse Schans verplaatst waar het op een nieuw onderachtkant werd geplaatst waarbij het achtkant over de spoorlijn werd gehesen.De Zoeker staat nu het erf van de in 1914 verbrandde oliemolen de Wind.

Maar hoe zit het met het jaartal 1667, dat boven de deur van de schuur staat? Die ‘anno’ is in ieder geval erg recent, want dat hartje (boven boven en hieronder nogmaals) is echt een hedendaags grapje. Het jaar 1667 zou volgens de Zaanwiki op de ‘windbrief’ slaan.

Maar volgens Versteeg zou de wiki er wel eens naast kunnen zitten,

“zou het kunnen dat ze de laatste 2 cijfers hebben verwisseld? Zowel Pieter Boorsma (1000 Zaanse Molens als Ron Couwenhoven (1100 Zaanse Molens) noemen ook het jaartal 1676. In de Encyclopedie voor de Zaanstreek staat echter het jaartal 1667 en die heeft haar molengegevens uit Duizend Zaanse molens. Ik vermoed dat 1676 door de encyclopedie als 1667 is opgeschreven en dat zaanwiki dit heeft overgenomen.”

Versteeg checkte het bij de Molendatabase. Michiel Hooijberg van de Molendatabase vermoedt een typefout.

“De molen werd opgericht door Claes Pietersz. Baes, hij verkreeg op 27 april 1676 de windbrief voor de Zoeker. De Zoeker werd volgens onze informatie voor 1673 gebouwd, bij ons staat als bouwjaar 1672 en dat staat ook op de baard.”

De Schoolmeester, Westzaan

Op de ‘baard’ van molen De Schoolmeester in Westzaan, een nog werkende papiermolen (en op nr. 5 in onze lijst van oudste Zaanse bedrijven) staan 1692 (bouwjaar) en 1874 (waarschijnlijk de restauratie). De foto’s zijn van Tessa Berghouwer.