Wie in Zaanstad op het juiste knopje drukt, kan veel voor elkaar krijgen. Een van die knopjes heet ‘Bouwen’. Onverwijld worden bestemmingsplannen gewijzigd, geurbepalingen opgerekt en geluidsniveaus aangepast.

Er wordt verdicht, de groene randen worden opgezocht, bouwen op bedrijventerreinen, sportvelden en parkeerplaatsen wordt mogelijk. Kerken en historische panden krijgen een woonbestemming. Volkstuinen, historische locaties en pleinen vallen ten prooi aan de Zaanse bouwgeilheid.

Waar komt dat vandaan? Wie heeft dat bedacht? Hoe ver zijn we al? En waar houdt het op?

Door Piet Bakker, redacteur van De Orkaan

Er moet gebouwd worden. Voor eigen inwoners, nieuwkomers en mensen die Amsterdam te duur vinden: 20.000 woningen in 2040. Maar waar komen die cijfers vandaan en wat is de onderbouwing?

13.000 14.500 15.000 20.000…

Het is volgens MAAK.Zaanstad het resultaat van een ‘simpele rekensom’. In MAAK wordt die rekensom overigens niet toegelicht. Sterker nog: die rekensom staat er helemaal niet in. Er staat ook een ander getal in: de ‘autonome’ groei van Zaanstad zou tot 2040 13.000 zijn. Ook dat sommetje komt uit de lucht vallen. (In het coalitieakkoord is de autonome groei 14.500 – natte-vingerwerk?)

Die 13.000 wordt vervolgens “15.000 tot 20.000” en dat wordt dan weer 20.000.

Is dat een ‘ambitie’? Een ‘plan’? Een ‘verplichting’? Een besluit van de raad? Dat laatste, het belangrijkste besluit dat over de toekomst van Zaanstad is genomen, is nooit door de raad goedgekeurd.

Metropoolregio

De drijvende kracht is de Metropoolregio Amsterdam en die 20.000 extra komt door de ‘oververhitte’ Amsterdamse woningmarkt. De Metropoolregio (niet gehinderd door democratische besluitvorming) is een orgaan waar wel afgevaardigden van Zaanstad in zitten. Kennelijk vond het vorige college het niet belangrijk genoeg om het aan de raad voor te leggen.

Wat wel gebeurde was dat Zaanstad eind 2015 een tournee door de gemeente maakte in een omgebouwde SRV-bus, een online-spelletje liet maken (offline gehaald), een Facebook-pagina liet maken, YouTube-filmpjes plaatste waar bijna niemand naar keek, er werd geblogd (offline gehaald), advertenties waaruit bleek ze niet wisten waar Zaanstad lag en ideeën ophaalde waarbij de dolste plannen opdoken (een slakkenfarm). MAAK ging over alles (fietsroutes, bootverbindingen, lightrail…) maar het enige dat na alle ketelmuziek bleef bovendrijven was die 20.000. (De ‘open raadsconferentie‘ die de zaak bekroonde was geen vergadering waar besluiten konden worden genomen.)

Minder aandacht kreeg een ander getal: 200.000. Dat moet in 2040 het inwonertal worden. Zaanstad zou daarmee toetreden tot het selecte gezelschap (nu 8) van ‘zeer grote steden’. De gemeenteraad groeit dan tot 45 (wij kunnen niet wachten). Gaat het bereiken van die grens een eind maken aan het minderwaardigheidscomplex van Zaanstad?

De prijs van deze race naar de 200.000 is de blinde bouwgeilheid waar Zaanstad aan ten prooi is gevallen.

Volkstuinen

Er wordt niet alleen gezocht naar open plekken, nieuwbouwlocaties, lege panden, leeggekomen bedrijventerreinen en verlaten sportvelden.

Er ‘moet’ nog meer bij. Zaanstad gaan de randen van het groen opzoeken, en er overheen als het kan. Waarom niet bouwen op de sportvelden van Zaanlandia en Blauw Wit? Waarom niet een stukje Vijfhoekpark opgeofferd? Een woontoren op de Rozengracht past makkelijk, ondanks protesten van omwonenden, winkels en marktmensen. De Zaanse Schans: 10 huizen op het Jacob Visterrein tegenover het nieuwe molenmuseum. Volkstuin Ons Ideaal sneuvelt bij de bouw in Poelenburg Oost. Twee andere volkstuincomplexen, Nut en Genoegen en De Uitkijk vrezen voor hun voortbestaan.

Dat is de prijs van de ongebreidelde bouwgeilheid. Er staat geen maat meer op.

Zaanstad heeft al veel gebouwd (Saendelft, Houtveld) en heeft een versnelling bij 16 grote projecten aangekondigd. De gemeente is ook bijzonder inventief gebleken bij het vinden van nieuwe bestemmingen. Vergeten plekjes (Krimp, Hogendijk, Czaar Peterplantsoen, Betelgeux, Bloemgracht), braakliggende terrein (Klamperhoek, gashouderterreinen), leegstaande panden (Klauwershoek, Klokbaai, Eijdenberg), voormalige bedrijfsterrein (Hemmes, Hembrug, Germico, Cromos), sportbestemmingen (Provily, BPV, Vang, Slag), de Zaandijkerkerk, de Fortuinschool….

‘Omstreden locaties’

Een paar jaar geleden werden zo’n 130 bouwlocaties geïnventariseerd. Dat aantal neemt ongetwijfeld toe (de Achtersluispolder ontbrak bijvoorbeeld), en door ‘verdichting’ (hoogbouw) kan ook meer gebouwd worden. Daarnaast wordt bijvoorbeeld gedacht over ‘tiny houses’.

Het is daarom raadselachtig waarom ‘omstreden’ locaties zoals bijvoorbeeld volkstuinen, sportvelden die nog gewoon in gebruik zijn, ‘groene randen’, Rozengrachttoren en de Zaanse Schans niet ongemoeid gelaten kunnen worden. Alternatieven zat. Misschien hebben het gebrek aan onderbouwing en ontbrekende politieke controle hier toch een belangrijke rol gespeeld.

(Morgenavond praat het college vanaf 19:30 bij Taets op het Hembrugterrein over de plannen voor de komende jaren, De Orkaan gaat naar de bouwgeilheid informeren.)