De Orkaan blijft omhoog kijken. Waar zien we de oude bestemming op de gevel? Erfgoed is vooral goed kijken.
Deze week: Leidsche Auto Garage LATO (Booij), Zuideinde 44, Koog aan de Zaan.
Eigenlijk een twijfelgeval: het is de gevel van een garage en het is nog steeds een garage. Dus hoezo ‘oude bestemming’? Maar de gevel is geen origineel Koogse geval. Het is import uit Leiden.
De gevel van Booij is er niet een die je zomaar voorbij rijdt. Veel lezers zonden foto’s in van de opmerkelijke versiering waarbij de belettering moeilijk leesbaar is geworden maar het vreemde mannetje des te zichtbaarder is (foto onder van Bert Versteeg). Duidelijk is te zien dat de gevel en het bovenstuk eigenlijk niet bij elkaar passen.
De marmeren gevel hoorde oorspronkelijk bij garage LATO (Leidse Auto Taxi Onderneming) die aan de Steenstraat 53-55 in Leiden was gevestigd. Het woonhuis en garagepand was ontworpen door architect H.J. Jesse (1860-1943) die in Leiden en omgeving actief was.
“De gevel van de twee woningen vormt één geheel. Op de begane grond zijn twee rondbogen die als toegangen tot de garages dienen. Op de hoeken zijn de ingangen tot de bovenverdiepingen. De deuren hebben ovale bovenlichten.”
LATO kreeg in 1915/1916 de nieuwe gevel, in 1916 won de gevel een prijs in de “Tweede Gevelwedstrijd te Leiden”. In 1919 ging het bedrijf failliet en kwam een restaurant/lunchroom in de voormalige garage. (bron: Conam Bulletin, maart 2008)
Rond 1919 vestigde taxibedrijf Aart Hogendijk zich in het pand aan het Zuideinde waar eerst oliefabriek De Reus zat. Hij bracht de Leidse gevel naar Koog a/d Zaan. Klaas Booij nam in 1938 de garage over, later opgevolgd door zijn zoons en kleinzoons.
Booij kwam oorspronkelijk uit Drente en werkte als lasser bij de N.D.S.M. in Amsterdam-Noord. In 1928 begon hij een eigen lasinrichting in de Zaanstreek. In 1938 kocht hij het pand op het Zuideinde en in 1945 werd begonnen met het repareren van automobielen.
Booij was eerst dealer van bedrijfswagen van International Harvester en Krupp en later van ‘exotische’ automerken als Borgward, Hansa Goliath, Skoda, Wolseley, Riley en Matra. Ook was hij dealer van Lancia en Suzuki. Sinds 1980 is Booij gespecialiseerd in Morgan, Engelse sportauto’s die met de hand worden gemaakt. (bron: Gemeentearchief Zaanstad)
Het mannetje met de benen vooruit op de gevel is een Billiken, een geluksbeeldje dat in het begin van de vorige eeuw in de VS is bedacht door illustratrice Florence Pretz. In 1908 verwierf ze copyright op het ontwerp en verkocht de rechten aan de ‘Billiken Company of Chicago’. In de daaropvolgende jaren bleef het een populair ornament. Het mannetje grijnst, heeft puntige oren en een pluk haar op z’n hoofd, en zit met de benen recht naar voren (foto onder en helemaal boven van Jan Nijkamp).
Het geluksmannetje werd als mascotte verkocht, onder andere voor auto’s, wat in die periode niet zo vreemd was. De eerste automobielen begaven het regelmatig of kregen een lekke band op de slechte wegen. Er werden dan ook speciaal Billekens voor auto’s verkocht. En daarom wilde LATO waarschijnlijk zo’n mannetje ook op de gevel.
Hieronder een recente foto van Ruud Verhallen, een verbleekt opschrift. De showroom van Booij is rechts naast de garage.
Albert Groothuizen fotografeerde de gevel van opzij, de letters in het marmer zijn dan beter zichtbaar.
Ook in Leiden zelf is de vondst opgemerkt.
De Geveltoerist op de kaart
We hebben nu al: huisdokter, speeltuinvereniging, basisschool, RK jongensschool, school met den bijbel, pakhuis, badhuis, café, hotel, kaas-, kleding-, groente-, levensmiddelen-, fietsen- en meubelwinkel, garage, weeshuis, een jongelings vereeniging, kerk, muziekhandel, ziekenhuis, gemaal, gemeentehuis, polderhuis, torpedo bergingsvaartuig, gemaal, bakkerij, cantine, drukkerij, papiermagazijn, sigaren-, kaas-, verf-, zeep-, veevoeder-, essence-, stijfsel- en machine-fabriek.
Verken alle gevels uit onze serie op de kaart hieronder of klik rechts boven in het venster om de kaart in een grote versie te zien. Bij elke plek is een foto opgenomen en de link om naar het verhaal achter de foto te gaan.
Ook een gevel die de moeite waard is? Stuur ze aan De Orkaan.
Mooie gevel,ik ben er vaak voorbij gereden. Ook een interessante geschiedenis,en ook heb ik weer iets nieuws geleerd op het Internet,ik had namelijk nog nooit van een Billiken gehoord.
Een correctie op het artikel over ons bedrijf, LATO staat voor"Leidse Auto en Taxi Onderneming".
Dank, hebben we rechtgezet.
Interessante geschiedenis over de gevel en de firma Booij
Nu begrijp ik waarom Booij aanvankelijk ook een gas depot had. Dat stamt dus uit de tijd van zijn lasbedrijf.