De Orkaan blijft omhoog kijken. Waar zien we de oude bestemming op de gevel? Erfgoed is vooral goed kijken.

Deze week: Melkinrichting, Zuivel- en Ysfabriek Zaanlandia, Valkstraat 14-16, Zaandam.

Ruud Verhallen (onder) en Frank Peter (boven) fotografeerden beiden deze fraaie gevelsteen in de Valkstraat in Zaandam: Melkinrichting Zaanlandia, ook Zuivel- en Ysfabriek. Het pand is nu een woonhuis. Het zijn eigenlijk twee panden: de fabriek en het huis van de directeur.

De huidige bewoner stuurde ook een foto van het pand achter de woningen. Daar is Zaanlandia nog veel beter te zien.

In het gemeentearchief is dit pand niet te vinden, wel een beeld vanaf de Bullekerk uit 1925 op de fabriek en een foto van het ‘depot‘ van de melkinrichting (zonder jaar en zonder plek). Maar dat is duidelijk niet het pand aan de Valkstraat. Volgens een van onze lezers (zie reacties) is het depot is de villa van Zwaardemaker op de hoek van de Vinkenstraat en Westzijde.

Adresboeken geven Valkstraat 2-4 voor de Melkinrichting, Stoom-zuivel- en IJsfabriek Zaanlandia in 1910 en 1920. Het pand op nrs 14 en 16 is wellicht van daarna of de huisnummers kloppen niet. Volgens het kadaster is het pand echter in 1928 gebouwd maar het is de vraag of dat klopt.

In een boek over monumenten in Noord-Holland staat dat de melkinrichting annex zuivel- en ijsfabriek ‘Zaanlandia’ met directeurswoning op 14 en 16 uit 1905 dateert. Op internet duikt een tegeltablau van Zaanlandia op, ook gedateerd op 1905. Het gebouw is overigens geen officieel monument.

Aan de Valkstraat was ook N.V. Melkproducten V.A.M.I. Roomijs, de Zaanlander Melkinrichting gevestigd, getuige deze foto die in de jaren na de oorlog is gemaakt. Maar niet ‘Zaanlandia’ dus. (Om het nog ingewikkelder te maken: op nr. 14 zat ooit zuivelfabriek Hollandia.)

De Geveltoerist op de kaart

We hebben nu al: huisdokter, speeltuinvereniging, basisschool, een auto- lak- en spuitinrichting, RK jongensschool, school met den bijbel, pakhuis, badhuis, café, hotel, kaas-, kleding-, groente-, levensmiddelen-, fietsen- en meubelwinkel, garage, weeshuis, een jongelings vereeniging, kerk, muziekhandel, ziekenhuis, apotheek, loodgieter, slijperij, thank-you-muurtje, gemaal, gemeentehuis, polderhuis, torpedo bergingsvaartuig, gemaal, bakkerij, melkinrichting en zuivelfabriek, slagerij, cantine, drukkerij, papiermagazijn, sigaren-, kaas-, verf-, zeep-, veevoeder-, essence-, stijfsel- en machine-fabriek.

Verken alle gevels uit onze serie op de kaart hieronder of klik rechts boven in het venster om de kaart in een grote versie te zien. Bij elke plek is een foto opgenomen en de link om naar het verhaal achter de foto te gaan.

Ook een gevel die de moeite waard is? Stuur ze aan De Orkaan.

Bekijk hier alle afleveringen van De Geveltoerist.