De Orkaan blijft omhoog kijken. Waar zien we de oude bestemming op de gevel? Erfgoed is vooral goed kijken.

Deze week: De Heulen, Uitweg 98, Krommenie

De Heul (en De Haal) in Oostzaan kennen we, maar ook in Krommenie? De Heulen? Meer Heul dan Oostzaan? Zaans voor ‘huilen’? (Dat laatste zou toepasselijk zijn, het pand verkeert thans in enigszins vervallen toestand.)

Op de foto boven (Google Streetview oktober 2008) is het opschrift nog duidelijk te lezen. In 2018 (onder, foto Jaap de Jong) is het al bijna onzichtbaar. Het pand is gebouwd in 1932 volgens het kadaster, In 1969 is het verbouwd en in 1973 uitgebreid.

Het huis werd gebouwd in opdracht van Arie Leering die een winkel op de Noorderhoofdstraat nr. 90 had. Leerling ventte met melk toen hij op de Uitweg woonde.

Leerling was een bijzondere Krommenieër, Jaap de Jong zocht het uit, samen met het Historisch Genootschap Crommenie:

“Arie Leering verhuisde in 1931 van Noord-Scharwoude naar Krommenie. Ging bij de Verenigde Blikfabrieken werken, maar hield het daar niet lang uit, want ‘een baas zoek je voor een hond’. Hij begon op de Noorderhoofdstraat een winkel in kippen, melk en eieren. Maakte reclame met de tekst: ‘Zet de tering naar de nering, koop uw eieren bij Leering.’

Hij liet het huis op de Uitweg bouwen met melkschuur en kippenhokken en ventte zijn waren uit op een gemotoriseerde bakfiets met een JLO-motor. Na de oorlog zag hij geen brood meer in kippen en melk. Hij werd brugwachter op de brug over Provincialeweg en begon daarna met de verkoop van bloemen en het verzolen van oude klompen. Ook gaf hij een boekje uit met liedjes voor bruiloften en partijen onder de titel ‘Het zingende boertje’.

In zijn winkel op de Noorderhoofdstraat bedacht voortdurend nieuwe producten. Hij verkocht onder meer kopjes met linkse oren en bedacht mannen- en vrouwenmosterd. Daarna begon hij een bibliotheek en eindigde zijn loopbaan als detaillist met pottenbakkerij Eldorado.”

Op het adres woonde in de jaren vijftig de familie v.d. Akker-Dirksen. Jaap de Jong die ons op het pand met opschrift wees, maakte ook de detailfoto (onder) van de gevelsteen.

Maar waarom heet het ‘De Heulen’? Jaap vond in de databank van het Meertens Instituut dat er inderdaad zowel in Oostzaan als in Krommenie een Heul is:

“Heul, (zelfstandig naamwoord vrouwelijk) , 1) Overwelfde opening in een dijk om gemeenschap te brengen tussen twee door die dijk gescheiden wateren (Assendelft). ‘Een ieder is verplicht … ten zijnen laste zijnde kunstwerken in de wegen, als heulen, duikers, zijlen en andere … behoorlijk te onderhouden’ Keur v. d. polder Assendelft (a° 1894). – (…). De Heul (een buurt in het N. van Oostzaan, waarlangs een voetpad loopt; de Heul wordt niet voor het begin der 17de e. vermeld, maar is stellig ouder). Ook weiland, dat aan de weg in de Heul gelegen is, heet de Heul. – Te Krommenie vindt men land, genaamd het Heultje of Heultjesven, tussen de Uitweg en het Twisk. De oudste vermeldingen hiervan zijn: Een stucke lants ghenaempt Hoeltyen, Hs. U. 137 (a° 1592), prov. archief, ʼt Heultje, Polderl. Kromm. (a° 1665), f° 33. Dʼheultjes, ald., f° 36. Wellicht was hier eertijds een heul.”

Het is huis is lang bewoond geweest door het echtpaar Van der Velden. Na de dood van de heer Van der Velden en de verhuizing van zijn vrouw naar de Acht Staten kwam het pand leeg en is inmiddels verkocht. Mevrouw Boschman die ook op de Uitweg woonde maakte ooit een schilderij van het huis voor mevrouw Van der Velden. (Corine Boschman deelde rrn foto op Facebook).

Van het hele rijtje 96 t/m 104 is ook een foto uit 2014 in het gemeentearchief te vinden.

De Geveltoerist op de kaart

We hebben nu al: huisdokter, speeltuinvereniging, basisschool, een auto- lak- en spuitinrichting, RK jongensschool, school met den bijbel, kleuterschool, papier-pakhuis, kaaspakhuis, badhuis, café, hotel, kaas-, kleding-, groente-, levensmiddelen-, fietsen- en meubelwinkel, garage, weeshuis, een jongelings vereeniging, kerk, muziekhandel, ziekenhuis, apotheek, juwelier, loodgieter, slijperij, thank-you-muurtje, gemeentehuis, polderhuis, torpedo bergingsvaartuig, gemaal, bakkerij, melkinrichting en zuivelfabriek, slagerij, cantine, drukkerij, papiermagazijn, sigaren-, kaas-, verf-, zeep-, veevoeder-, essence-, stijfsel- en machine-fabriek.

Verken alle gevels uit onze serie op de kaart hieronder of klik rechts boven in het venster om de kaart in een grote versie te zien. Bij elke plek is een foto opgenomen en de link om naar het verhaal achter de foto te gaan.

Ook een gevel die de moeite waard is? Stuur ze aan De Orkaan.

Bekijk hier alle afleveringen van De Geveltoerist.