De Orkaan blijft omhoog kijken. Waar zien we de oude bestemming op de gevel? Erfgoed is vooral goed kijken.

Deze week: gemaal Ceres, Veerdijk 108, Wormer

Het voormalige gemaal Ceres aan de Veerdijk in Wormer is tegenwoordig ‘getooid’ met zonnepanelen. Bert Versteeg die de foto’s voor De Orkaan maakte en de geschiedenis uitzocht had gelukkig ook nog een foto uit 2014 waarop de zonnepanelen nog niet waren aangebracht (we zijn erg voor duurzaamheid, maar er zijn grenzen…).

Ook de twee panden tussen de brug en het gemaal behoren tot het complex. Het houten pandje was de voormalige kolenopslag en daarnaast staat de machinistenwoning.

Het stoomgemaal werd in 1878 gebouwd. In 1919 werd de stoommachine vervangen door een elektromotor. Het gemaal verzorgde de bemaling van de polder Wormer, Jisp en Neck (dat toen gewoon Nek heette) die in 1630 bedijkt werd als bescherming tegen de Schermerboezem. Eén van de windmolens die daarvoor gebruikt werd, was de Poelmolen naast de Poelsluis. Op die plek kwam het stoomgemaal dat werd ontworpen door bureau Vredenduin, aannemer en timmerman in Zaandijk, die eerder al het gemaal van de polder Assendelft had gebouwd. (Oneindig Noordholland)

Het gemaal bezat een hoge schoorsteen die in 1919, bij de ‘ontstoming’, werd gesloopt. Op onderstaande foto uit het Gemeentearchief Zaanstad (1900-1910) is dat nog te zien.

In 1940 (foto Gemeentearchief Zaanstad) is de schoorsteen verdwenen, de huisjes ernaast zijn nog goed te zien.

In de voorgevel van het Provinciale Monument is een natuurstenen gedenksteen ingemetseld met de tekst: ‘De eerste steen aan dit gebouw/ is gelegd den 2den mei 1878, door / H. Stant / oud 78 jaar / 1ste dijkgraaf van het Heemraadschap / Wormer, Jisp, en Nek.’ (foto Bert Versteeg)

Het gebouw is nu in particuliere handen, en het mag in de Geveltoerist omdat de oude naam ‘Ceres’ nog op de gevel staat. Op de foto daaronder (ook van Bert Versteeg) het gebouw vanaf de achterkant.

De Geveltoerist op de kaart

We hebben nu al: huisdokter, speeltuinvereniging, basisschool, een auto- lak- en spuitinrichting, RK jongensschool, school met den bijbel, kleuterschool, papier-pakhuis, kaaspakhuis, badhuis, snackbar, café, hotel, kaas-, kleding-, groente-, levensmiddelen-, supermarkt, fietsen- en meubelwinkel, garage, weeshuis, een jongelings vereeniging, kerk, synagoge, muziekhandel, ziekenhuis, apotheek, sigarenwinkel, juwelier, loodgieter, slijperij, thank-you-muurtje, watersnood-herinnering, gemeentehuis, polderhuis, torpedo bergingsvaartuig, verzekeringskantoor, gemaal, flatgebouw, bakkerij, melkinrichting en zuivelfabriek, slagerij, cantine, drukkerij, papiermagazijn, sigaren-, kaas-, verf-, zeep-, veevoeder-, essence-, stijfsel- en machine-fabriek.

Verken alle gevels uit onze serie op de kaart hieronder of klik rechts boven in het venster om de kaart in een grote versie te zien. Bij elke plek is een foto opgenomen en de link om naar het verhaal achter de foto te gaan.

Ook een gevel die de moeite waard is? Stuur ze aan De Orkaan.

Bekijk hier alle afleveringen van De Geveltoerist.