Vorige week lag er een bijzonder schip aan kade bij de Burcht in Zaandam: de Sirius, een van de bekendste schepen van Greenpeace.

Zaandam was de laatste tussenstop van het schip op weg naar de sloper in Haarlem. Hoewel het schip de hele wereld over voer vanuit thuishaven Amsterdam, had de Sirius ook een link met Zaandam. Het kwam hier regelmatig voor controle en onderhoud. Daarom is het afscheid van de Sirius een verhaal op De Orkaan waard.

‘Greenpeace schip via Zaandam naar de sloop.’ Door: Sander Wegereef

In 1950 en 1951 bestelde het Nederlandse Loodswezen zeven nieuwe vaartuigen. De bouw van de nieuwe loodsboten was noodzakelijk geworden, omdat er na de Tweede Wereldoorlog nog maar zeven van de twintig oorspronkelijke loodsboten over waren; de rest was verloren gegaan. De vloot werd verder aangevuld met oude omgebouwde Duitse trawlers. De nieuw bestelde schepen werden genoemd naar sterren: Betelgeuze, Castor, Pollux, Antares, Bellatrix, Procyon en Sirius… Deze laatste werd onder bouwnummer 924 bij Scheepswerf Boele in Bolnes gebouwd.

De Sirius werd op 4 maart 1950 te water gelaten en op 29 september van datzelfde jaar in dienst gesteld bij het Loodswezen Nederland. Het Loodswezen, dat in die tijd onder de Koninklijke Marine viel, zorgde ervoor dat loodsen naar de zeeschepen werden vervoerd, die zij tot in de Nederlandse havens binnen moesten begeleiden.

Het loodsschip Sirius was bijna 45 meter lang en een kleine 8,5 meter breed. Het schip was uitgerust met een 650 pk M.A.N. dieselmotor van J.&K. Smit, goed voor een snelheid van zo’n 13 mijl per uur. Aan dek bevonden zich twee kranen met ieder een hefvermogen van 2,5 ton. Aan boord waren 4 eenpersoons hutten, 2 tweepersoonshutten, 2 vierpersoonshutten en 6 zespersoonshutten. De complete uitrusting van het schip werd geleverd door de Koninklijke Marine. Na de indienststelling heeft de Sirius dienstgedaan vanuit Hoek van Holland, Vlissingen, Delfzijl en later weer vanuit Vlissingen.

In 1980 werd het vaartuig bij het Loodswezen uit dienst genomen, waarna een openbare verkoping volgde. Nieuwe eigenaar van het schip werd milieuorganisatie Greenpeace. Ter vervanging van het naar Amerika verplaatste schip Rainbow Warrior had Greenpeace een nieuw actievaartuig nodig voor de Europese wateren. Amsterdam werd de nieuwe thuishaven van de Sirius. Vrijwilligers schilderden het schip in de Greenpeacekleuren: groen met regenboog en vredesduif op de boeg.

In datzelfde jaar werd met de Sirius de eerste actie gevoerd tegen het dumpen van radioactief afval op de Atlantische Oceaan. In totaal zou het schip bij meer dan 150 acties betrokken zijn. Veel media-aandacht kreeg de Sirius toen het op 4 mei 1985 in de Antwerpse haven aan de ketting werd gelegd tijdens een actie tegen het lozen van afvalwater in de Noordzee door Belgische schepen. Nadat in de Antwerpse haven door de bemanningsleden de masten waren doorgezaagd, kon de Sirius op 1 juli dankzij de hulp van Belgische havenfunctionarissen, via het Schelde-Rijnkanaal naar Nederland ontsnappen. In Nederland werd de Sirius vervolgens van nieuwe masten voorzien. Het geld daarvoor werd onder meer bij elkaar gehaald door de verkoop van een speciale benefiet-lp met muziek van artiesten als Queen, Peter Gabriel en Eurythmics.

Van tijd tot tijd kwamen de schepen van Greenpeace in Zaandam bij scheepswerf Kramer op de Hemmes. Hier werden ze gekeurd en waar nodig gereviseerd. In januari 1992 lagen de Sirius en het Duitse zusterschip de Beluga in Zaandam voor groot onderhoud aan de elektronische installaties.
Voor twee Zaankanters was dit een bijzondere gelegenheid om hun oude loodsboot nog eens te bekijken. Voormalig loodsen D. Firet en W. de Jong haalden herinneringen op aan de periode dat zij op de Sirius hadden gevaren. Wat meteen opviel was de afwezigheid van het kanon, dat ten tijde van de Koude Oorlog nog op de loodsboot aanwezig was geweest.

Toen het schip in handen kwam van Greenpeace was dit kanon verwijderd. “In die tijd waren alleen Nederlandse loodsboten bewapend met zo’n kanon. Twee marineleden schoten met het kanon een keer op zee om te controleren of het niet was vastgeroest. We lagen net te slapen. We vielen allemaal ondersteboven van de knal. Zo hard was het. Gelukkig hebben ze het nooit meer gedaan.” Overigens waren beide heren na loodsdienst op de Sirius nog jarenlang actief geweest als havenloods voor de gemeente Zaandam.

Het vlaggenschip van Greenpeace bleef tot 2001 in gebruik bij het voeren van acties. Tussen 2002 en 2010 deed de Sirius dienst als educatieschip. Het schip werd daarvoor grondig opgeknapt. Daarna lag de Sirius, ontdaan van de motor, tot eind 2017 in de haven van de NDSM-werf in Amsterdam.
Er zijn diverse initiatieven geweest voor het behoud van het schip. Dit ‘reddings’filmpje komt uit 2014:

Geen van de plannen kwam echt van de grond en in 2015 werd de Sirius als schroot aangeboden bij sloperij Treffers in Haarlem. Daar stak Greenpeace toen een stokje voor. Het schip werd teruggenomen en lag lange tijd weg te kwijnen bij de Oranjewerf in Amsterdam-Noord. Plannen om er een tentoonstellingsschip vol Greenpeacegeschiedenis van te maken, mislukten ook.

Intussen is de Sirius op 11 januari jl. vanuit Zaandam alsnog naar de Haarlemse scheepssloper Treffers gebracht, waar ze nu ligt te wachten op de snijbrander. Greenpeace zal de sloop dit keer niet tegenhouden. Greenpeace heeft zichzelf niet tot doel gesteld om historische schepen in de vaart te houden. Wel zal de milieuorganisatie erop toezien dat het slopen van het oude vlaggenschip duurzaam gebeurt.

De foto boven is van Ron Swart van van de Facebookpagina Kijk op Nieuws