Voor het verkeer en het wonen in Koog aan de Zaan en Zaandijk zijn grote plannen: meer treinen, andere afritten, A8-A9, een tunnel onder het spoor…

Maar wat gaan die plannen voor de bewoners betekenen?

Een opinie-bijdrage door Robert van Tellingen.

Er dienen zich veel vervoersplannen aan in Zaanstad. Voor sommigen is al subsidie verleend. Anderen hebben een korte bezwaarperiode in de zomer gekend. Omdat de belangen uiteenlopen is er nog nooit een studie gedaan naar de effecten van die plannen als ze allemaal doorgaan. Hoe dan ook, in alle gevallen geldt: Koog aan de Zaan en Zaandijk komen er slecht van af.

In de Orkaan lees ik dat er 539 miljoen beschikbaar komt voor extra rijstroken op de A7 en A8 en de Guisweg- en Thorbecketunnels. Guiswegtunnel?

Beïnvloeding

Ik besluit een dame te mailen van de vervoersregio. Vervoersregio. Dat klinkt als een alwetend orgaan over alle plannen, die Koog aan de Zaan en Zaandijk aangaan. Ze is omgevingsmanager Guisweg en houdt kantoor op de Parklaan. Ik vraag haar hoe het zit met de effecten van alle plannen op Koog aan de Zaan en krijg als antwoord dat alleen de effecten van de Guiswegtunnel zijn gemeten voor de situatie zoals die nu is. Verder wordt gezegd dat de spoorwegovergang “onveilig en onoverzichtelijk” is en “tot overlast leidt”.

Mijn zoon van 12 fietst elke dag langs diezelfde overgang. Zonder problemen. Natuurlijk gebeuren er ongelukken op een kruising, maar onveilig? Onzin! Wie de plannen van de NS leest in hun eigen toekomststudie, snapt waarom de ov-organisatie de overgang weg wil hebben. De NS, vertegenwoordigd in een prachtig klinkende organisatie genaamd ‘Vervoersregio’ probeert ons nu te beïnvloeden door termen als onveilig, onoverzichtelijk en overlast te hanteren. Een slecht spel van een organisatie met een hoger belang.

Eigenbelang NS en ProRail

De NS wil haar spoorcapaciteit verhogen en Prorail moet dat realiseren. Ze noemen het PHS: Programma Hoogfrequent Spoorvervoer. En ze hebben er een droom bij. Op de site van ProRail staat:

“Met het Programma Hoogfrequent Spoorvervoer komt de toekomstdroom: minder vliegtuigen en meer hogesnelheidstreinen, steeds dichterbij. Zo koppel je steden beter aan elkaar, de Randstad beter aan de rest van het land én Nederland aan de rest van Europa.”

En geloof het of niet: De overgang bij de Guisweg is een Sta in de Weg voor die vliegtuigvrije droom. Er komen in het ideaalplaatje van de NS zoveel treinen langs dat de spoorbomen van de Guisweg bijna permanent dicht zijn. Zo ontstaat er vanzelf een onveilige, onoverzichtelijke situatie. Dan heb ik het nog niet eens over de toenemende geluidsoverlast in Zaandam, Koog aan de Zaan, Wormerveer, Krommenie, Assendelft: Lees Zaanstad.

vervoer nh
De PHS route Alkmaar-Amsterdam

 

Maar gek genoeg vindt de gemeente Zaanstad het prima. Een ondergrondse treinverbinding is onbespreekbaar, want dat kan de armlastige NS (waarvan de aandeelhouder de Nederlandse staat is) niet betalen. Een tunnel is het medicijn tegen alle vervoerskwalen. De natte droom van de NS en ProRail. Het is net alsof de NS de gemeente in een wurggreep houdt, net als bij de bouw van het Cultuurcluster.

De beoogde tunnel onder het spoor, die uitkomt bij de GAMMA klinkt als een plan, waar je niet zo veel tegen kan hebben, maar wie verder kijkt en alle plannen aan elkaar koppelt, schrikt zich een hoedje. De Vervoerregio heeft het niet berekend, dus doe ik dat maar, met wat hulp van anderen. Eerst een greep uit de plannen, waarvoor de financiering dus al rond is:

1    De busbrug Westerwatering-Westerkoog gaat open
2    De spoorwegovergang Guisweg verdwijnt
3    Er komt een tunnel die uitkomt bij de Gamma
4    De oprit van oud-Koog naar de A8 verdwijnt
5    De A8 en de A9 worden aan elkaar verbonden

Piramide, Lindenboomschool en forensen de dupe

Als al deze plannen doorgaan is het desastreus voor Koog aan de Zaan. De luchtkwaliteit zal verslechteren. De veiligheid voor ouders die hun kinderen naar De Piramide of naar De Lindenboomschool rijden zal dramatisch afnemen en mensen die de A8 gebruiken voor woon-werkverkeer zullen naar verwachting minstens een half uur extra nodig hebben om überhaupt op de snelweg te komen.

Mensen in Zaandijk die denken dat ze er beter af komen doordat de overgang Guisweg er niet meer is komen er net zo bekaaid vanaf. Vrachtverkeer van Tate & Lyle, Olam en Karlsham zullen dwars door de dorpen moeten rijden om op de snelweg te komen. De overlast wordt compleet door forensen uit Wormerveer en Wormer, die net als Zaandijkers moeten aansluiten om op de snelweg te komen. En let op, die moeten allemaal door die ene tunnel bij de GAMMA.

30.000 extra uitlaatgassen

De A8 en de A9 worden aan elkaar gekoppeld. Nodig om “de leefbaarheid van Krommenie en Assendelft te verbeteren”, zo wordt gesteld. Over Koog aan de Zaan, Zaandijk en Saendelft wordt gezwegen. De aanzuigende werking van zo’n verbinding is dusdanig dat er naar verwachting 30.000 auto’s extra over de Coenbrug moeten.

Ik ben benieuwd wat de inwoners van Saendelft hiervan vinden, die nu al dagelijks vanaf hun eigen wijk tot en met knooppunt Coenplein vast staan. Hoezo verbeterde leefomgeving Assendelft? Ik ben ook benieuwd wat het Longfonds hiervan vindt, want voordat de auto’s de brug op gaan, stoten ze hun uitlaatgassen uit op het schoolplein van de Lindenboomschool en de Koppoter.

RIVM richtlijnen

Scholen mogen volgens de richtlijnen van het Longfonds, RIVM en de GGD niet in een straal van 300 meter van een snelweg staan. De situatie van de Lindenboomschool is in de ogen van het Longfonds nu dus al onacceptabel. De Lindenboomschool staat 50 meter van de A8, de Koppoter zelfs 20 meter. De Piramide haalt het net met 350 meter. Het Longfonds schrijft op haar website al in 2011:

Gemeenten krijgen al het advies van RIVM, GGD en Gezondheidsraad om ruime afstand te bewaren tussen school en snelweg. “Maar zij kunnen dat advies negeren en zo een loopje nemen met de gezondheid van schoolkinderen”, zegt Michael Rutgers, directeur van het Astma Fonds. “De huidige regels geven daarvoor de ruimte.” Het Astma Fonds wil die achterdeur sluiten: in de AMvB Gevoelige bestemmingen moet een minimale afstand worden opgenomen van 300 meter tussen een school en een snelweg, en 50 meter tussen een school en een provinciale weg.

In een meer recent rapport van het RIVM (GGD richtlijn medische milieukunde: Luchtkwaliteit en gezondheid 2018/2019) staat het ook klip en klaar. Het instituut maakt in haar rapport overigens een ongebruikelijke sneer naar overheden, die elkaar de bal toespelen, waardoor kwetsbare groepen de dupe zijn:

ggd
Bron: RIVM: GGD richtlijn medische milieukunde: Luchtkwaliteit en gezondheid 2018/2019

 

GGD, RIVM en Longfonds

Een uitbreiding van de capaciteit van de A8 is tegen het advies van de RIVM. Het is desastreus van kinderen met longziekten en een schoffering van de kinderen van Koog aan de Zaan. Het staat tevens haaks op het Schone Lucht Akkoord, dat in de maak is (2020) en waarvan Zaanstad al gezegd heeft dat ze het gaat ondertekenen. Maar de gemeente heeft in een feestelijke bijeenkomst ook toegestemd dat de snelweg er moet komen. Hoe kan het dat een gemeente het belang van haar inwoners in de waagschaal legt? Hoe kan het dat Rijkswaterstaat en de NS belangrijker zijn dan de inwoners van Koog aan de Zaan de Zaandijk?

Laten we er van uit gaan dat alle plannen doorgaan. Ik omschrijf een fictieve dag: 13 november 2024.

Het is 13 november 2024, kwart over acht. Enkele duizenden forensen uit Westerwatering rijden door Westerkoog, stapvoets. Op weg naar de oprit Westerkoog, net als alle Westerkogers, Westzaners, Rooswijkers, die dat al jaren deden. Ze hebben er niet om gevraagd dat het nu zo druk is. Ze kunnen ook niet verhuizen. De kinderen gaan hier naar school en de hypotheek moet betaald. Langzaam schuifelen ze door. Links en rechts van ze passeren ouders met kinderen die naar De Golfbreker of De Watermolen moeten, want die begint om half negen. De irritatie van de automobilist neemt toe.

In Rooswijk hetzelfde verhaal. De congestie op de A8 is zo groot, dat je er amper op kunt en nu de oprit oud-Koog er ook niet meer is, moeten alle automobilisten uit Wormerveer, oud-Zaandijk, oud-Koog er ook nog op. De kinderen die vanuit oud-Zaandijk naar het Saenredamcollege moeten hebben geluk. Zij fietsen fluitend door één van de twee tunnels waar je met de fiets doorheen kunt. De automobilisten niet. Wie van de oostkant naar de westkant van het spoor wil heeft pech.

De vrachtauto’s van Tate & Lyle en Olam dampen op datzelfde moment hun diesels in de Pinkstraat, de Verzetstraat en op de Lagendijk. Ze komen amper verder, net als de forensen die ooit dachten dat oud-Koog en oud-Zaandijk zo leuk was om te wonen. Maar de oprit is weg en de tunnel zit vol. Intussen rijden ook hier ouders met kinderen op de fiets tussen de auto’s door in de hoop dat ze ongeschonden bij de Lindenboomschool of De Piramide komen. Ze hopen dat de vrachtwagenchauffeurs een dodehoekspiegel hebben.

Koog aan de Zaan lijdt al van de fabrieken die 57.000 kilo ammoniak mogen uitstoten (Olam) en één die het dorp bijna in tweeën splijt (Tate&Lyle), een snelweg, die er volgens de huidige richtlijnen nooit had mogen komen en nu -in 2024- is daar een tunnel bij gekomen. De NS is blij, want die kan haar droom om Alkmaar met Rome te koppelen verwezenlijken. Rijkswaterstaat is blij, want de A8 en de A9 zijn aan elkaar gekoppeld, maar de inwoners van Koog aan de Zaan zijn aan hun lot overgelaten.

Realiteit

Het is een fictieve dag. Maar als niemand wat doet wordt dit de nieuwe realiteit van Koog aan de Zaan. Nu al is de luchtkwaliteit er slecht en staan De Lindenboomschool en de Koppoter op een plek die tegen alle gezondheidsrichtlijnen in gaan. Het wordt alleen maar erger, ondanks dat Schone Lucht Akkoord. Als niemand wat doet verworden Oud-Koog, oud Zaandijk en Westerkoog tot het afvoerputje van Zaanstad. Door de vervoersplannen met een luchtje. De argumenten “Verbetering leefomgeving”, “onveilig” en “onoverzichtelijk”, ze worden ingezet met een ander belang. En dat is niet het belang van Koog aan de Zaan en Zaandijk.

Alternatieven

Het beste zou natuurlijk zijn dat de snelweg, die nu al letterlijk tussen het raadhuis en de kerk – dwars door het centrum van het dorp – loopt, ondertunneld wordt. Dan kun je hem zo lang doortrekken als je wil en zo breed maken als nodig.

Het beste is ook als de NS haar spoor omlegt, of in zijn geheel ondertunnelt. Het zou het beste en meest aanvaardbare alternatief zijn voor die “onveilige, onoverzichtelijke en overlast gevende” situatie, die de NS zelf van plan is te creëren met haar PHS plan.

Een ander alternatief is om Olam, die toch al 57.000 kilo ammoniak per jaar uitstoot, te dwingen te verhuizen. De grond die dan vrijkomt kan gebruikt worden voor een tunnel (kijk daar heb je hem toch), huizenbouw en parkeergelegenheid voor de Zaanse Schans. Dat is ook wel zo netjes voor de 2,5 miljoen toeristen, die nu eerst door giftige lucht moeten wandelen voordat ze uitkomen bij de molens van de Zaan.  En laten we wel zijn. Een fabriek die in de top5 vervuilende uitstoot staat hoort niet in een woonwijk.

Robert van Tellingen