Officieel mag je er niet komen, het is privéterrein: het laatste stukje van de Hemkade. Ruud Pauw en Hans Kuyper van ROSA kwamen er tijdens een werkbezoek en struikelden prompt over een bunker.
Een onbekende bunker. De bunker ‘zou’ door de Duitsers in 1942 gebouwd zijn, er misschien was er een tweede of zelfs een derde exemplaar. Wie kan zijn of haar licht over deze bunker laten schijnen?
De bunker staat verscholen op de westelijke punt van de Hemkade, nog voorbij de North Sea Venue. Op de hoek waar de Nieuwe Zeehaven uitkomt in het Noordzeekanaal.
Het is een kleine bunker met een geschutskoepel. Het bouwwerk staat verscholen tussen twee bomen en struikgewas. Aan de kanaalzijde is ‘ZAANDAM’ geschreven. Bij de afdeling Monumenten van Zaanstad was de bunker onbekend. Maar, schrijft ROSA op haar website:
“wie plaatste deze bunker op deze afgelegen plek, en waarom? Archiefonderzoek leverde tot nog toe alleen op dat het gebouwtje er in 1947 al stond. Er zijn zelfs aanwijzingen dat er iets oostelijker nog een tweede exemplaar geweest moet zijn. Deze bunker is dan waarschijnlijk gesloopt toen in 1947 de olievatenfabriek gebouwd werd waarin nu de North Sea Venue zit. Er zijn, voor zover nu bekend, geen sporen meer van te vinden.”
De bunker zou in 1942 door de Duitse bezetter gebouwd zijn, het luchtafweergeschut was om de spoorverbinding over de Hembrug te verdedigen tegen geallieerde bommenwerpers. Het geschut zou er direct na de oorlog al afgehaald zijn.
Maar of dat allemaal waar is, zal moeten blijken uit aanvullend onderzoek.
“Wie weet meer over dit bijzondere bouwwerk, of over het vermeende tweede exemplaar iets oostelijker? Is er bekend wie het gebouwd heeft, de Duitsers zelf of Zaankanters in opdracht van de bezetter? Of is het toch ouder en stond het er al vóór de oorlog uitbrak? Was er misschien een vergelijkbare bunker aan de overkant van het Noordzeekanaal, op het terrein van de huidige kolenoverslag waar in die tijd de assemblagefabriek van Ford stond?
Reactie hieronder in de comments of via contact met ROSA.
Hieronder de bunker in volle glorie (foto ROSA). Daaronder de plek (Google Earth) en daar weer onder een geschutskoepel (Tobruk) met MG42 machinegeweer zoals dat er op de Zaanse bunker uit gezien moet hebben.
Zaanstad heeft bunkers op het Hembrugterrein en een aan de Eikelaan in Krommenie.
Dit bunkertje heet volgens de Duitse norm " ringstand 58c " en maakt deel uit van de rondom verdediging van de voormalige spoorbrug . De benaming Tobruk komt voort uit het feit dat dit van origine een Italiaans ontwerp is wat door de Duitsers voor het eerst bij Tobruk in Libië gezien werd , de Duitsers hebben vervolgens dit ontwerp verbeterd en in de Atlantikwall toegepast waarbij er weer veel varianten uit dit ontwerp voortkwamen . Dit bunker het mogelijk een machinegeweer gehad van het type MG 39 of MG42 of een ander buitgemaakt wapen . Dit bunkertje is ook voorzien van een aangebouwde schuilplaats of bergplaats . van dit type hebben er ongetwijfeld meet gestaan lange het kanaal.
Aan de overkant van het kanaal, onder de spoordijk west kant was ook een bunker. toen de dijk werd afgegraven was de bunker ook weg.
Behoort niet tot de Stelling van Amsterdam. Maar bunker is al vele jaren bij ons bekend. http://www.stelling-amsterdam.nl/bunkers/stadtverteidigung/amsterdam/index.php#HEMBRUG
De bunker is bij meerdere instanties, verenigingen en individuele belangstellenden bekend. Zo blijkt. Echter niet bij de afdeling Monumenten van Zaanstad, en dat Is van belang als we de bunker een beschermde status willen geven. Momenteel bereikt ons veel informatie vanuit allerlei hoeken, waarvoor ons hartelijke dank! We verzamelen alles en stellen dan een rapport samen dat we tezijnertijd op onze site zullen delen en uiteraard ook ter beschikking stellen aan de gemeentelijke organisatie. Wordt vervolgd dus!
Vraag t aan t ministerie van defensie, ROVB, of de Stelling van Amsterdam (via provNH), zij hebben alle gebouwen en objecten in t gebied geregistreerd. Heb t nagevraagd bij Peter de Vries.
Dank, Lean. We krijgen van veel kanten puzzelstukjes aangereikt en weten ondertussen al heel wat meer. Over een tijdje zetten we een update op de ROSA-site.
Hallo Hans, Dat deze bunker niet bij de afd.monumenten bekend zou zijn verbaast me. Eind jaren '90 hebben we met de Monumentencommissie diverse malen het Hembrugterrein bezocht en een inventarisatie gemaakt van wat er wel en niet beschermd was. Ook deze kleine bunker kwamen we tegen en er werd ons verteld dat deze in contact stond met een uitzichtkoepel bovenop het grote magazijn (jaren '30 bouw) op het terrein. Later werd er een rapportage gemaakt aanvullend op de rapportage die er al van de Rijksdienst Monumentenzorg was, waarin vooral de Rijksmonumenten werden besproken. We hebben alles gefotografeerd en ik heb toen alle gebouwen uitvoerig beschreven met plattegronden en foto's erbij. Het ging er in de eerste plaats om alles wat nog geen beschermde status had een voorbescherming te geven, zodat er niet meer zomaar gesloopt kon worden (wat onder meer met de witte portiersgebouwtjes is gebeurd). Ik weet niet meer of de bunker in die rapportage is opgenomen, maar direct bedreigd werd hij op dat moment niet. Aan de Rijksdienst zijn meer panden ter bescherming voorgedragen, maar wat niet overgenomen werd kreeg voorlopig een gemeentelijke status. Het lijkt mij dat de Rijksdienst, nu Rijksdienst Cultureel Erfgoed in Zeist, die al eerder alles heeft geïnventariseerd, hier ook informatie over zal kunnen geven.