De historische Vermaning in Zaandam was het podium voor een debat over de impact van (online) bedreigingen aan het adres van bestuurders van onze democratie. Met aan tafel oud-staatssecretaris Eric van der Burg (VVD), journalist Peter Kee, hoogleraar Evelien Tonkens en Eylem Köseoglu van de PvdA Zaanstad.
De discussie begon bij bedreigingen, maar verschoof al snel naar een dieper liggend probleem: de toenemende polarisatie in de samenleving en de politiek.
Voordat de discussie echt kon beginnen werden de harde cijfers, al dan niet letterlijk, op tafel gelegd. Evelien Tonkens presenteerde de oplopende percentages van agressie en geweld gericht op politici, op gemeentelijk, provinciaal en zelfs op waterschappelijk niveau.
Vanaf 2014 tot en met 2020 zijn deze uitspattingen met minstens 6 procent en hoogstens 24 procent gestegen, waarbij het geweld en agressie jegens de politici in de provincies de kroon spannen. Vrouwen krijgen hier twee keer zo vaak mee te maken als mannen. Hieronder zijn de grafieken te zien.
Door deze toenemende agressie hebben 25 procent van de politici minder plezier in hun werk en zelfs 8 procent krijgt hierdoor psychische klachten.
Maar kan deze gerichte agressie en geweld er ook voor zorgen dat de democratie in het geding komt doordat politici zich niet veilig genoeg voelen om bij hun eigen standpunten te blijven? Volgens Tonkens is daar wel degelijk sprake van. 16 procent van de politici geeft namelijk aan dat zijn of haar beweegredenen worden beïnvloed door de toenemende (online) haat. En 8 procent van politici verklaart zelfs dat hun besluitvorming hierdoor wordt gestuurd.
Bedreigingen
Eric van der Burg, de oud-staatssecretaris en man achter de Spreidingswet (die overigens nu weer van tafel wordt geveegd), vertelt dat hij niet verbaasd is over de cijfers.
‘Ik kreeg zo’n honderd haatberichten per week. Mijn huis en mijn voormalige auto waren zeer zwaar beveiligd. Toch doet en deed het me niks, of werd ik er juist door gemotiveerd. Als ik soms een uurtje vrij had dan ging ik deze haatberichten en mensen die ze stuurden bekijken. Wanneer ik dan die mensen zag die dit deden, kon ik eigenlijk alleen maar blij zijn. Als ik dit soort types boos maak, dan heb ik het alleen maar goed gedaan.’
Toch eindigde één van deze bedreigingen in een rechtszaak. Een man verkondigde Van den Burg met een machinegeweer te willen doorzeven. In de rechtszaal verklaarde hij dit te hebben gedaan onder het mom van vrijheid van meningsuiting.
Ook Eylem Köseoglu raakte in een rechtszaak betrokken, ook al werd ze meermaals ontmoedigd om de man aan te klagen die haar stalkte, meerdere nep accounts van haar maakte met daarbij foto’s van schaarsgeklede vrouwen met de suggestie dat het om Eylem zou gaan. De dader verschool zich daarbij achter artikel 7 van de Nederlandse Grondwet (vrijheid van meningsuiting).
Toch heeft dit niet gezorgd voor het vertrek van Köseoglu uit de politiek, ook al vraagt ze zich wel eens af of dit het wel waard is, maar dan realiseert ze al snel waarom ze überhaupt de politiek in is gegaan.
‘Ik vind de politiek te belangrijk om over te laten aan alleen maar mannen.’
Polarisatie en social media
De reden van al deze agressie en geweld ligt volgens Evelien Tonkens bij een term die tegenwoordig dagelijks opduikt: polarisatie. Volgens Tonkens zijn er twee vormen van polarisatie: ideologische polarisatie, waar mensen in mening kunnen verschillen over inhoudelijke zaken, iets dat eigenlijk heel normaal en gezond is en affectieve polarisatie, de vorm van polarisatie waar mensen niet meer als medemens worden gezien als ze van mening verschillen.
Dat laatste, is tegenwoordig het probleem. En de grootste boosdoener? Social media.
Uit Duits onderzoek is gebleken dat mensen die hun primaire informatie van social media halen (en dit is vandaag de dag een behoorlijke groep) sneller geneigd zijn om begrip te hebben voor lobbyisten en tegen migratie en klimaatactivisme zijn. Mensen die hun primaire informatie juist van de traditionele media halen, zoals tv, radio en print, hebben vaker meer begrip voor werklozen, klimaatactivisten, feminisme en de LHBTIQ+.
Peter Kee, redacteur bij Bar Laat en voorheen bij Pauw & Witteman en Op1, vertelt dat het moeilijk is om social media volledig links te laten liggen bij het maken van een zo objectief mogelijk programma.
‘Door dit extreemrechtse kabinet wordt de mainstream media tegenwoordig geframed als een links bolwerk. Veel van de politici in het kabinet willen niet (meer) komen opdagen in onze programma’s, waardoor het steeds moeilijker wordt om een evenwichtig en objectief beeld neer te zetten van een situatie. Soms kiezen we er dan voor om wel een tweet van Wilders te behandelen, ook al is die tweet totaal niet beschaafd.’
Wat te doen?
Maar wat kunnen we als samenleving doen aan de toenemende polarisatie die zich steeds vaker uit in agressie jegens politici?
Volgens Köseoglu heeft de overheid al twee decennia een terugtredende beweging gemaakt, waardoor zij burgers met wantrouwen is gaan behandelen. Hierdoor kunnen mensen diezelfde overheid ook niet vertrouwen. Door dit collectieve wantrouwen ontstaat onbehagen en woede.
‘Wat je moet doen? De wijken ingaan en de verhalen van mensen aanhoren. We moeten niet op zoek gaan naar verbinding maar eigenlijk naar nog een stap daarvoor. We moeten het onbehagen bespreken met mensen: waar komt die woede vandaan? Daarna kunnen we pas op zoek naar verbinding.’
Volgens Eric van der Burg begint het overwinnen van polarisatie bij de politicus zelf: ‘neem besluiten die je goed kan uitleggen én toon daarnaast gewoon goed gedrag.’
Evelien Tonkens voegde eraan toe dat het voorkomen van polarisatie en extremisme niet alleen een kwestie is van persoonlijke verantwoordelijkheid, maar ook van strategische samenwerking. Ze waarschuwde dat extreemrechts alleen aan de macht kan komen als conservatieve en liberale partijen hen de ruimte geven door samen te werken of niet stevig genoeg op te treden tegen haatzaaien en racisme.
Uiteindelijk waren de aanwezigen, van politici en journalisten op het podium tot het Zaanse publiek, het over één ding eens: het overwinnen van polarisatie begint bij beter onderwijs. Alleen door toekomstige generaties te leren kritisch te denken, respectvol te discussiëren en zich in elkaar te verplaatsen, kan de samenleving weer richting een gezonde democratie bewegen.
Door: Remi Kerkhoven. Foto’s: Edwin Kleiss.
Grappig zo'n redacteur die polarisatie hekelt, maar gelijktijdig de regering als "extreem rechts" aanduid en Pauw & Witteman en Op1 als zo objectief mogelijk. Zo'n redacteur is niet de oplossing, maar het probleem. Dat is overigens zo'n beetje standaard bij de meeste media.
Polarisatie komt door een politieke koers die al 20 of 30 jaar geleden is ingezet waarbij op onderwerpen als bijvoorbeeld internationalisering en migratie een koers is ingezet die geen enkele rekening hield met het deel van de bevolking dat tegen dit beleid was. Met klimaatbeleid, coronabeleid , negeren van referendumuitslagen heeft dit zich de afgelopen jaren enorm versterkt. Dit zijn steeds beleidsvragen met zeer grote invloed op ons leven, waarbij de meningen van miljoenen zijn genegeerd. Feitelijk gezien hebben we regeringen gehad die op deze vlakken niet wilden polderen, maar extreem beleid hebben gevoerd, ondanks dat bij een groot deel van de bevolking daar geen draagvlak voor was.
De Nederlandse bevolking is uit zichzelf best redelijk. Wat er nu gebeurd in de maatschappij is ons door de vorige regeringen aangedaan.
Peter Kee journalist noemen is sowieso natuurlijk belachelijk, linkse spreekpop.
polarisatie komt van links, mensen die een andere kijk hebben op immigratie, asiel, klimaat decennia lang wegzetten als extreem rechts is het zaad van het kwaad geweest en nu zullen ze de ellende daarvan oogsten.en dat ook nog via een normaal democratisch proces, verkiezingen namelijk.
wil nog wel even opmerken dat er in Nederland geen extreem rechtse partijen bestaan, wel extreem en ultra links' PvdA GroenLinks D66 de as van het kwaad!
Nog 1 aanvulling op dit artikel: De Vonk Debat was de organisator van dit debat.
NB Het debat werd georganiseerd door De Vonk Debat. In 2025 elke maand een interview of debat (behalve in juli en augustus).
‘Ik vind de politiek te belangrijk om over te laten aan alleen maar mannen.’
Heerlijk! Go Eylem! 💪
Probleem van haatmails en dergelijke zijn zonder moeite opgelost als er achter je naam ook je naam en adres vermeld staat. Zolang we daar niet toe overgaan los je het nooit op. Providers moeten bij aanvraag van account een ID en persoonsgegevens opvragen en kans op fake accounts daardoor minimaliseren. Kun je nog 100 vergaderingen aan dit onderwerp besteden maar los je niets op. Men laat vervelende mails wel achterwege als je met NAW gegevens vermeld staat. En als mensen dan praten ja maar hoe zit het met mijn privacy.... !
Dat gaat hem niet worden, dit zijn nu eenmaal privegegevens.
Ook dan ook maar op enveloppen verplicht persoonsgegevens vermelden ?
Hoe wil je die providers daartoe verplichten? Ze zijn hoeven niet noodzakelijk aan de Nederlandse wetgeving gebonden te zijn.
Nou Jan, dan doen we het niet, blijven de mensen anoniem achter hun laptop vuil spuien. Jij hebt vast een beter idee?
Je mist het punt, jouw voorstel verhindert geenzins dat mensen anoniem achter hun laptop vuil spuien.
Daarnaast, mensen met een voorbeeld-functie, die, in het openbaar, collega's voor "heks" uitmaken creëren een basis voor dat vuil spuien.
Als mensen met NAW gegevens vuil spuien zijn ze direct bekend en kunnen ze bij overtreding aangepakt worden. LinkedIn is een mooi voorbeeld dat de mensen professioneel te werk gaan. Daar zijn geen problemen. Maar ben benieuwd naar betere ideeën.
Nogmaals, hoe wil je die providers daartoe verplichten? Daar staat en valt de haalbaarheid van jouw suggestie.
De providers hebben de NAW gegevens al. Simpele wetswijziging en het is geregeld. Dan zijn haatmails en andere ongenuanceerde berichten per direct verholpen. Zie LinkedIn.
"De providers", daar zit je denkfout, de meeste ISP's hebben die gegevens, maar dat is niet noodzakelijk de provider via welke de berichten verstuurd worden.
En, het is meer dat vijftien jaar terug dat ik mijn LinkedIn-account aangemaakt heb, maar ik betwijfel of ik daar mijn NAW-gegevens bij gegeven heb.
Hier laat ik het bij.
Kennelijk heeft vd Broek het verder opgegeven om te pogen zijn terechte kritiek over te brengen.
Wat Buijs wil is niet/nauwelijks afdwingbaar en -nee- LinkedIn is geen goed voorbeeld omdat anonimiteit daar zinloos is en gebruikers daar dan zelf niet voor kiezen.
Anonimiteit is een schaal. Des te meer moeite je ervoor doet des te beter die gewaarborgd is. Absolute anonimiteit op internet is een fictie.
Best lachwekkend om in een artikel over polarisatie te lezen dat we een extreemrechts kabinet hebben.
Je mag het anders vinden maar met PVV en BBB sta je wel rechts van de mannenbroeders van de SGP en dat is eigenlijk het einde van fatsoenlijk rechts. Dus ja extreem rechts met steun van clubs die dus fascistoïde gedachten niet afwijzen.
Links en rechts zijn in de politiek niet (meer) zo eenduidig. Partijen maken keuzes die soms links en soms rechts uitvallen, afhankelijk van waarover het gaat. Daarenboven is het gebruik van het woord "extreem" niet erg behulpzaam en wordt sterk beïnvloed door de context van het moment (waar zit het politieke "midden") en de politieke voorkeur van de gebruiker van dat woord. Woorden als "fascistisch" en "rascistisch" worden naar mijn smaak ook veel te snel en gemakkelijk gebruikt, soms dicht bij smadelijk. Dom geschreeuw is fnuikend voor mijn interesse.
Laten we trouwens even wel zijn, het zijn niet alleen politici die door burgers worden bedreigd. Andersom voelen ook veel burgers zich bedreigd door de politici en soms is dat ook meer dan een gevoel. In dat laatste geval kan een dreigement ook gepaard gaan met de volle staatsmacht.
Overigens nog steeds geen goede reden om wie dan ook te bedreigen.
Dat Eric van der Brug het heeft over polarisatie is lachwekkend. Het is zijn VVD die met hun beleid hoofdzakelijk verantwoordelijk is voor polarisatie de afgelopen 15 jaar en het is diezelfde VVD die nu in een coalitie zit met de fascisten van de PVV. Hoe neemt iemand wat hij zegt serieus.
Eens voor wat betreft de VVD die onderdeel is van de huidige polarisatie. Toch denk ik dat Eric v/d Burg daar kritisch naar kijkt en poogt daar tegenwicht aan te bieden, mogelijk (hopelijk!) ook binnen de eigen gelederen. Hij komt op mij over als iemand die oprecht 'the greater good' nastreeft - zijn uitingen als lachwekkend neerzetten, voelt voor mij dan ook wat als, tja, polariserend.