Helaas nog niet te bezoeken in verband met corona, maar online is, in dezelfde maand dat de synagoge aan de Gedempte Gracht in gebruik werd genomen, het deels gerestaureerde pand en een tentoonstelling geopend.

Makkelijk is het niet gegaan om het pand met de bewogen geschiedenis iets van respect mee te geven. De eerste keer dat De Orkaan erover schreef was in 2014, toen hadden verschillende partijen zich al jarenlang ingezet om aandacht te vragen voor deze onttakelde synagoge.

Burgemeester Vreeman hoopte al bij zijn afscheid in 2005 op eerherstel, en in het coalitieakkoord van 2014 – 2018 viel te lezen:

“Het streven blijft om samen met betrokken partners de synagoge als cultureel erfgoed in ere te herstellen.”

Er gebeurde niets, maar het akkoord 2018-2020 formeerde het net iets anders:

“Wij willen Synagoge op de Gedempte gracht in oude luister te herstellen en zoeken in samenwerking met private partijen, een nieuwe bestemming”

Of de huidige inrichting boven een KPN-winkel valt onder ‘oude luister’ daar valt over te twisten, maar waarschijnlijk is het in de huidige tijd het hoogst haalbare. Hier vind je het filmpje van de online opening. Onder het filmpje vind je het persbericht van de gemeente 1:1 en daaronder het de minidocumentaire die we met Monumenten Spreken maakten over de namen in het het gedenkboek dat in de hal van het stadhuis ligt.

Synagoge op de Gedempte Gracht gerenoveerd

Je moet het even weten, maar de KPN winkel aan de Gedempte Gracht in Zaandam is gevestigd in de voormalige Zaanse synagoge. Deze wordt langzaam maar zeker in oude luister hersteld. 15 februari – in dezelfde maand  als waarin in 1865 de synagoge officieel werd ingewijd – wordt de eerste fase van het project afgesloten. Via een online filmpje openen de voorzitter van de Stichting Vrienden van de Zaanse Synagoge, Robert Linnekamp en secretaris/penningmeester Felix Beekman, KPN en de Zaanse wethouder monumenten en erfgoed Natasja Groothuismink het deels gerestaureerde pand en de bijbehorende tentoonstelling. Vrij te bezoeken voor klanten van KPN en belangstellende voorbijgangers wanneer de lockdown voorbij is.

Zo mooi als het was…
In 1942 werd de synagoge onteigend door de Nazi’s. Na een moeizame periode met een veel kleinere joodse gemeenschap werd het gebouw in 1974 verkocht. Op de plek van de KPN winkel, werd tot 1960 gebeden en gezongen. Met de restauratie van de galerij en het zichtbaar maken van de fraaie houten kapconstructie hoef je maar omhoog te kijken om de sfeer van de oude synagoge te beleven. Daar zie je ook afbeeldingen van voorwerpen van de voormalige synagoge. Bijvoorbeeld een exacte kopie van de originele Thora rollen in een prachtige Thora mantel met siertorens. Voor de bezoeker is er een gratis boekje ‘Zo mooi als het was..’ met meer informatie over het gebouw en de geschiedenis van de Zaanse Joodse gemeenschap.

KPN in de synagoge
‘KPN heeft, binnen de mogelijkheden van hun winkel, meegewerkt aan de wens om de synagoge zo veel als mogelijk ‘in oude luister te herstellen’. Twee werelden moesten elkaar ontmoeten, een commerciële functie en een monumentale gebedsfunctie. Daar wil ik KPN, maar ook Stichting Vrienden van de Zaanse Synagoge voor bedanken’, aldus wethouder Groothuismink. Ook de Zaanse gemeenteraad heeft regelmatig aandacht gevraagd voor de synagoge.

De kosten voor de werkzaamheden en het herstel worden volledig door KPN gedragen, vanuit de gemeente is er een subsidie beschikbaar gesteld voor het kleur historisch onderzoek en de expositie. Ook de Stichting Maatschappelijke Ondersteuning Zaanstreek Waterland heeft een financiële bijdrage geleverd.