De Orkaan zal in de dagen voor het cultuurcluster-referendum proberen een aantal vragen over het cultuurcluster te beantwoorden.

Hier gaan we in op het referendum en de kansen voor het cultuurcluster. Eerder vroegen we: waarom een cultuurcluster? (We gaan nog in op exploitatie, kosten en alternatieven.)

Kan het referendum het cultuurcluster tegenhouden?

Ja, dat kan het zeker. Er is zelfs een grote kans dat het referendum – zij het indirect – ervoor gaat zorgen dat er geen cultuurcluster komt zoals dat gepland is.

De voorgeschiedenis van het referendum is complex. Zaanstad heeft een referendumverordening die één keer is gebruikt – onder aanvoering van Aart Molenaar – om een gevangenis in het Vijfhoekpark tegen te houden.

Kultuurkluster

Actiegroep Kultuurklutsers startte onder aanvoering van Jan de Bruin, oud-directeur van de Kunstuitleen, een actie om een referendum aan te vragen. Het ging aanvankelijk moeizaam maar uiteindelijk werden meer dan de benodigde 5000 benodigde handtekeningen ingediend. Voordat het referendum een feit was, moesten er veel hindernissen worden overwonnen.

Eigenlijk kon het referendum helemaal niet over ‘wel of geen cultuurcluster’ gaan. Dat besluit was al genomen maar over een besluit van een extra krediet van € 7,7 miljoen kon wel een referendum aangevraagd worden. De raadsmeerderheid (coalitie plus GroenLinks) twijfelde of dat wel kon (het cultuurcluster zelf was immers al door de raad) en stelde een commissie van deskundige hoogleraren aan om het uit te zoeken. Verrassend genoeg oordeelden de hoogleraren dat een referendum wel degelijk mogelijk was.

Wat volgde was een ware soap. De raadsmeerderheid sloeg het advies in de wind en Jan de Bruin liep naar de rechter die het besluit dat het voorstel niet referendabel was, vernietigde. De argumenten ontleende hij uiteraard aan het advies van de hoogleraren. De raad ging overstag maar door het lange uitstel en de procedures lukte het niet meer het referendum in de afgelopen raadsperiode te organiseren.

Kredietbesluit

In de nieuwe raad is een meerderheid van tegenstanders (oppositie plus coalitiepartij ROSA). En als klap op de vuurpijl besloot de referendumcommissie ook nog eens dat de vraag niet over het extra kredietbesluit zou moeten gaan maar over het hele cultuurcluster.

Het uitstel, de nieuwe meerderheid, het coalitieakkoord, de nieuwe vraagstelling en de referendumverordening zelf zorgen ervoor dat de kansen voor een cultuurcluster geslonken zijn. De verordening:

“Een uitslag waarbij ten minste 30% van het aantal kiesgerechtigden het te nemen besluit afwijst, wordt beschouwd als een afwijzend oordeel van de bevolking, tenzij een meerderheid van degenen die een stem hebben uitgebracht bij het referendum het besluit niet afwijst.”

Wat daar staat is dat ruim 40.000 tegenstemmen nodig zijn (30 procent van de stemgerechtigden) om het tegen te houden, behalve als er meer dan 40.000 voorstemmers zijn. Als er minstens 40.000 voorstemmers zijn en minder tegenstemmers, gaat het cultuurcluster wel door. Dat is een hoge drempel, maar niet onhaalbaar. Als geen enkele partij die ruim 40.000 haalt, beslist de raad.

Coalitieakkoord

Normaal gesproken is een referendum ‘adviserend’ maar in het coalitieakkoord is afgesproken dat bij een geldige uitslag (dus de drempel van 30 procent door voor of tegen gehaald) het college die uitspraak respecteert. En er staat dat als die drempel niet wordt gehaald, de raad beslist.

En in de nieuwe raad zijn de tegenstanders in de meerderheid.

Dan ontstaat er uiteraard een nieuw probleem: wat komt er dan? (Ook als het JA-kamp wint zijn de problemen niet uit de wereld, dan is de vraag of er een ontwikkelaar gevonden wordt die het voor de afgesproken prijs wil bouwen, de vorige keer lukte het niet en de verhoging is van anderhalf jaar geleden, het is de vraag of het genoeg is.)