’50 tinten vragen over…’ had de kop moeten zijn, maar onze site laat geen doorhalingen toe in de kop. Een stortvloed zou je het kunnen noemen, een record. Maar liefst 50 technische vragen diende Groep De Boer/Lokaal Zaans in bij B&W van Zaanstad naar aanleiding van het aangekondigde vertrek van de familie Kempenaar uit verfmolen De Kat op de Zaanse Schans.

Een voorschotje neemt Marianne de Boer tijdens het Zaanstad Beraad van 8 mei waar ze wethouder Wessel Breunesse aan de tand gaat voelen over de zaak. Daar mag ze maar drie vragen stellen die de wethouder meteen moet beantwoorden. De zogenaamde ’technische vragen’ worden apart beantwoord. Zaanstad maakt die vragen en antwoorden overigens niet openbaar, maar in dit geval stuurde De Boer ze alvast rond.

Molenaars weg

50 vragen dus. Maar het is dan ook niet niets wat er dreigt te gebeuren: de familie Kempenaar, die sinds 1981 de wereldberoemde verfmolen De Kat exploiteert, moet per 31 december 2025 vertrekken. 

De vereniging De Zaansche Molen, eigenaar van De Kat, heeft besloten het huurcontract niet te verlengen. Reden: het nieuwe ticketmodel dat vanaf april 2026 op de Schans wordt ingevoerd, waarbij bezoekers één entreebewijs kopen voor het hele gebied. De losse kaartverkoop voor molens, zoals bij De Kat gebruikelijk was, past daar volgens De Zaansche Molen niet meer bij.

Directeur Kathelijne Prinsenberg van De Zaansche Molen zei tegen het NHD dat het contract ’in goed overleg’ is opgezegd, maar de familie Kempenaar bestrijdt dat. Zij stellen dat de opzegging als een klap kwam en dat ze zich misleid voelen: eerder zouden er nog gesprekken zijn geweest over verlenging. Prinsenberg stelde dat alle molens moeten worden ingepast in het ticketmodel.

Dat ticketmodel waarbij toeristen € 17,50 moeten betalen en de Zaanse Schans geen openbaar gebied meer is (een ‘Duurzaam exploitatiemodel’ volgens Zaanstad) moet overigens nog worden ingevoerd en worden goedgekeurd door de gemeenteraad. Het streven is om dat in april 2026 in te voeren.

Verdienmodel

Het is een ‘bedrijfsmatige kwestie’ zei Prinsenberg tegen het NHD. In de Visie 2025-2030 van Vereniging De Zaansche Molen en haar commerciële poot de Windmolencompanie wordt al vooruitgelopen op een ‘duurzaam verdienmodel’ voor de organisatie.

De Kat is de drukstbezochte molen op de Schans, met vijf vaste medewerkers en tien vrijwilligers. De familie overweegt hun verf- en pigmentverkoop vanuit Wormerveer voort te zetten, maar vreest reputatieschade en fors inkomensverlies.

Groep De Boer/Lokaal Zaans maakt zich grote zorgen over de gang van zaken. In hun vragen wijzen zij op de visie van De Zaansche Molen zelf, waarin niet alleen het behoud van gebouwen, maar ook van de kennis en kunde rond molens – erkend immaterieel erfgoed door UNESCO – centraal staat. ‘Juist dát erfgoed lijkt nu verloren te gaan,’ stelt fractievoorzitter Marianne Doeves-de Boer. En zij kan het weten, want ze is getrouwd met een molenaar.

De drie vragen voor 8 mei:

  • Wat vindt het college van het verdwijnen van 44 jaar vakmanschap uit De Kat?
  • Deelt het college de visie dat erfgoed méér is dan stenen alleen, en dat ook de verhalen en de mensen behouden moeten blijven?
  • Is het college bereid om met De Zaansche Molen in gesprek te gaan om het vertrek van de familie Kempenaar alsnog te voorkomen?

Technische vragen

Daarnaast zetten de 50 technische vragen de bredere aanpak rond de Zaanse Schans op scherp: de invloed van het nieuwe ticketmodel, het gebrek aan ondernemersbetrokkenheid, de transparantie over kosten van pilots, de vraag of de Schans nog wel ‘openbaar gebied’ blijft, en de risico’s van het ‘Erfgoedpark’-concept worden allemaal bevraagd.

De toon is kritisch: Groep De Boer/Lokaal Zaans waarschuwt voor het verlies van de eigen identiteit van de Zaanse Schans en ziet het vertrek van de Kempenaars als symbool voor een bredere verschuiving. ‘Van levende geschiedenis naar commercieel pretpark,’ zo valt tussen de regels te lezen.

Een selectie:

  • Wat is er bekend over het alternatieve plan voor de Zaanse Schans van Ondernemersverenigingen OVZS en OV1509?
  • Hoe wil Zaanstad ervoor te zorgen dat de ondernemers zich gehoord voelen en het noodzakelijke ‘draagvlak van de ondernemers’ wordt gecrëerd?
  • Klopt het dat wethouder Breunesse gesuggereerd heeft aan Stichting de Zaanse Schans om een maand huur kwijt te schelden voor bewoners van de Zaanse Schans en de huren te bevriezen vanwege gesprekken over een convenant met de bewoners? Waarom zijn deze huurcompensaties geïnitieerd door de wethouder en waarom heeft Stichting de Zaanse Schans hier gehoor aan gegeven? In hoeverre wordt hiermee niet getracht de bewoners van de Zaanse Schans ‘om te kopen’ om een convenant te tekenen?
  • Wat zijn de totale kosten van de inzet van Anton Kok als kwartiermaker op de Zaanse Schans?
  • Wat kost de nieuw in te zetten programmadirecteur?
  • Waarom zijn er de afgelopen jaren/decennia geen stappen gezet door de Gemeente om de infrastructuur en parkeren rondom de Zaanse Schans te verbeteren?
  • Waarom is er de afgelopen jaren niet al gewerkt aan looproutes en scheiding tussen wandelaars en fietsers?
  • Waar blijft het in 2022 aangekondigde ‘mobiliteitsplan Zaanse Schans’ en wat kostte het?
  • Graag ontvangen wij een overzicht van de kosten die de Gemeente de afgelopen 5 jaar heeft gemaakt voor de Zaanse Schans.
  • De kosten van o.a. het achterstallige onderhoud van het Zaans Museum worden aangedragen als een van de beweegredenen om de voorgestelde plannen goed te keuren. In hoeverre is het acceptabel dat de kosten en falend financiële beleid van een van de partijen een dusdanige hevige consequentie teweegbrengt die invloed zal hebben op alle partijen binnen de Zaanse Schans (en daarbuiten)?
  • Bij 1,8 miljoen bezoekers op jaarbasis zal het bezoek aan de molens meer dan vertienvoudigen, terwijl in 2024 al kenbaar is gemaakt dan de “erfgoedpartijen” tegen hun limiet aanlopen, hoe ziet de gemeente dat?
  • Kan de gemeente wel rekenen? Bij de VMR (belasting op kaartjes) werd uiteindelijk slechts 25 procent van het begrote bedrag gerealiseerd. ‘Hoe kunnen we erop vertrouwen dat de cijfers zoals nu gepresenteerd daadwerkelijk te verwachten zijn en niet gestoeld zijn op te hoopvolle verwachtingen?’

Of de familie Kempenaar alsnog mag blijven, is onzeker. Feit is dat het politieke vuur rond de toekomst van de Zaanse Schans met deze vragenregen flink is opgelaaid.

Door Merel Kan en Piet Bakker op basis van vragen van LZ, stukken Zaanstad, Visie Zaansche Molen 2025-2030, NHD en eerder nieuws op De Orkaan. Foto: de Kat (De Orkaan).