Begin november publiceerde De Orkaan de eerste versie van de kaart met Zaanse Schrijvershuizen: 25 Zaanse schrijvers waarvan meer dan de helft met een bekend adres (en een nog bestaand huis).

Nieuw in deze tweede ‘druk’ nieuwe informatie over o.a. Henk Sprenger, Frans Pointl, Dirk Jan van Exter, Ruurd Feenstra en Marijke Höweler.

De aanleiding was de kaart van Nederlandse Schrijvershuizen van De Groene. Erik Schaap riep op om dat aan te vullen met Zaanse schrijvers. De Orkaan maakte daarop een eigen kaart.

Hieronder de schrijvers en de bijgewerkte versie van de kaart (en daaronder de lijst met schrijvers, huizen en vragen). Wie nog meer schrijvers weet (met huizen graag) of bij de schrijvers die we wel kennen het huis weet (of een ontbrekende foto kan leveren), kan dat mailen naar De Orkaan, dan vullen wij de kaart weer aan.

 

Met dank aan…

Erik Schaap kwam met een eerste lijstje schrijvers en daarna ook informatie over Rie Warmerdam en Jos van Manen Pieters leverde. Aly Heijltjes schakelde de Historische vereniging Wormerveer in en kwam met gegevens over Dick Laan en Cor Bruijn. Co Rol hielp met het vinden van de huizen van Dirk Witte en gaf informatie over Frans Pointl, Joop Goudsblom en Jan Peelen*. Hans Kuyper leverde gegevens over Ruurd Feenstra en Jos van Manen Pieters. Jan Leguijt kwam met het geboortehuis van Marijke Höweler. Thea van ‘t Loo maakte ooit een boekje over schrijvers van kinderboeken voor Ruud Vreeman, ook daaruit haalden we veel informatie. Geke van de Kamp (Gemeentearchief Zaanstad) wees ons op de DBNL-database waar schrijvers op hun geboorteplaats en plaats van overlijden kunnen worden gezocht. Walter Prinsze leverde extra informatie (plus een oude foto) over Carry van Bruggen en Jacob Israel de Haan en kwam met het adres voor Eduard Visser en de informatie over Ton Oosterhuis.

* Peelen blijkt bij nader inzien niet de auteur maar de de persoon te zijn, zijn broer G.J. Peelen is de schrijver, maar hij woonde niet in de Zaanstreek.

Herman en Simon Gorter

De beroemdste ‘Zaanse’ schrijver is waarschijnlijk Herman Gorter (1864- 1927). Albert Groothuizen maakte de foto van het huis aan de Zaanweg 36. Dat het huis er nog staat is een klein wonder. Het stond op de nominatie om gesloopt te worden na jarenlange verwaarlozing, uiteindelijk werd het op het nippertje gered. Het gedicht ‘Mei’ van Gorter is ook gefotografeerd door Albert.

Predikant Simon Gorter (1838, Warns – 1871, Rhenen), de vader van Herman, woonde op hetzelfde adres, ook hij schreef.

Dirk Witte

Dirk Witte-biograaf Co Rol schrijft ons dat het geboortehuis van Witte aan het Bouwmanspad, hoek Westzijde, stond, maar dat het huis waarschijnlijk verdwenen is (klopt, de huizen op de hoek dateren van 1910 en 1920). Co Rol:

“De familie verhuisde al vrij snel naar Rustenburg 115, ongeveer tegenover de Zeemansstraat, maar dat pand heeft heel lang geleden al plaatsgemaakt voor de bebouwing ten zuiden van de UWV (of wat daar nu zit). De woning werd trouwens na te zijn dichtgespijkerd ook nog eens in brand gestoken. Na zijn huwelijk met Jet Looman, in 1917, betrok het echtpaar de bovenwoning Botenmakersstraat 125a (foto onder). Niet voor lang trouwens, want verwende Jet – dochter van een steenrijke commissionair – kon niet aarden in Zaandam. Al in 1921 volgde de verhuizing naar een nieuwbouwvilla in Naarden.”

Co Rol stuurde ook de verhuiskaart waarop het vertrek van Bootenmakersstraat 125a (bovenwoning) is aangeven door het adres door te halen.

Hotze de Roos

De schepper van de Kameleon-reeks. Geboren in 1909 in Langezwaag, overleden in in 1991 Krommenie. Woonde aan de  Lijnbaan 54, tussen 1934 en 1991. De huizen zijn in 1929 gebouwd en staan er nog steeds. (foto Google Streetview) Op de hoek van de Padlaan en de Zuiderhoofdstraat staat een Kameleonbeeldje. Wie de dijk langs de Vaart blijft volgen komt bij molen De Woudaap die een belangrijke rol speelde in de boeken.

Dick Laan

De schepper van Pinkeltje (1894, Wormerveer – 1973, Heemstede) woonde volgens de Historische Vereniging Wormerveer aan de Zaanweg 22, tegenwoordig restaurant Bonsai. Erik Schaap over Zaanweg 22-23: “het rechtergedeelte van het gebouw was in gebruik als kantoor, het linkerdeel als woning. Als achtjarige verhuisde Laan met zijn ouders naar Bloemendaal.” (Foto Google Streetview)

Joh. C. Kievit

C. Joh. Kieviet, de schrijver van Dik Trom (1858, Hoofddorp – 1931, Wassenaar) woonde aan wat nu de Vaartkade 20 is, in zijn tijd was het de Botenmakersstraat 141. Hij woonde in Zaandam tussen 1910 en 1917 en schreef ruim 50 jeugdboeken. Ook woonde hij aan de Oostzijde 50 maar dat huis is er niet meer.

Willem van Doorn

Als docent aan de HBS werd hij Mr. Yes genoemd. Geboren in 1875 in Arnhem en in 1959 in De Bilt overleden. Tijdens zijn leraarschap (1903-1939) woonde hij aan de Botenmakersstraat 133 in Zaandam. Van Doorn was dichter en schreef ook  jongensboeken.

Marijke Höweler

Marijke Höweler werd op 27 juli 1938 in Koog a/d Zaan geboren op de Anemoonstraat 32 (rechts op de foto van Google Streetview) als enige dochter van Jan van Dalen en Alida Poelije (bron: 101 Vrouwen in de geschiedenis Van Koog-Zaandijk, door Diana van den Berg, uitgave: Hist. Ver. Koog-Zaandijk), met dank aan Jan Leguijt (zie reacties). Ze overleed in 2006 in Amsterdam.

Ruurd Feenstra

Feenstra (1904-1974) schreef onder andere voor uitgeverij Kluitman in Alkmaar jeugdboekenseries over zowel het verleden (Jonker Willem) als de toekomst (De Discus), hij woonde aan de Burgemeester Schaapstraat 71 te Krommenie. (Tip van Hans Kuyper.)

Nicolaas Matsier

Eigenlijk zouden er alleen maar dode schrijvers op de kaart moeten, maar met Matsier spelen we een beetje vals (maar hij woont niet in het huis, dus dat mag), geboren in 1945 in Krommenie (Weverstraat 68, middelste huis op de foto van Google Streetview) en nog springlevend. Het is het pseudoniem van Tjit Reinsma, zijn bekendste werk: roman ‘Gesloten huis’, Matsier verhuisde al snel naar Den Haag.

Frans Pointl

De schrijver van o.a. ‘De kip die over de soep vloog’, bracht in de Tweede Wereldoorlog enkele jaren (vanaf 1942) door bij een pleeggezin in Krommenie. Dat was de familie Besse die woonde aan de Uitweg 22. Pointl werd geboren in Amsterdam in 1933 en overleed daar in 2015.

Henk Sprenger

Schrijver en tekenaar van strips: Kick Wilstra en Piloot Storm. Woonde in Oostknollendam en in Krommenie (Badhuislaan 13). Zijn geboortehuis in Oostknollendam is gesloopt.

Rie Warmerdam

Maartje (Rie) Warmerdam-Bakker (1920, Zaandam – 2009) was schrijfster van jeugdboeken (Engelientje-serie) en thrillers (Rumoer in Egmond aan Zee, De Buren van de Overkant). Ze heeft gewoond aan de Prins Hendrikkade 62 en Tolstoistraat 66 in Zaandam.

Ton Oosterhuis

Geboren in 1925 in Enschedé, overleden in 2017 in Rhoon. Hij groeide op aan de Westzijde 164 in Zaandam (de bakkerszaak naast Boekhandel Blees op 166). Hij was een veelzijdig schrijver, hij schreef gedichten onder het pseudoniem Fred van Enske, en kinderboeken onder het pseudoniem Theo Arosius. Daarnaast ook historische boeken en boeken over marketing. Hij heeft minstens 50 boeken op zijn naaam. Een van zijn laatste titels was ‘De argeloze jaren’ en handelde over vroegere leraren en klasgenoten van het Zaans Lyceum. In dat boek was Walter Prinsze – die ons de informatie verschafte –  co-auteur van een verhaal over de oorlog.

Eduard Visser

Visser werd in 1942 in Wormerveer geboren, hij groeide op aan de Esdoornlaan 58 (met dakkapel). ZaanWiki: “debuteerde in 1965 als schrijver, op voorspraak van W. F. Hermans, met de verhalenbundel Twee handen van zwart. Sindsdien werd een zevental verhalenbundels en romans van hem uitgegeven.” Hij werkt voor de stichting Uitgeverij Noord-Holland. Het boek over Simon Gorter werd door hem verzorgd. Hij schreef ook ‘Kind van Wormerveer‘ (2003) en later ‘Karnemelkspad ‘(Wormerveerse gedichten).

Gesloopt

Het huis waarin Alida Christina Veen-Brons (1878 – 1955) woonde, Provincialeweg 142 (Zaandam) is verdwenen. Alida was een feministische schrijfster (met als pseudoniem Famke).

Alle huizen waarin Caroline Lea de Haan (bekend als Carry van Bruggen, 1881 Smilde – 1932 Laren) en Jacob Israel de Haan (1881 Smilde – 1924 Jeruzalem) woonden in Zaandam zijn gesloopt: Spoorstraat 365, Hoogendijk 102, Dampad 38 en Dampad 66 (foto onder). Caroline woonde op het Dampad 66 tussen 1897 en 1900, toen ze naar Amsterdam vertrok. Over haar tijd in het huis schreef ze ‘Het huisje aan de sloot’. Het huis stond ongeveer waar nu de parkeerplaats achter de HEMA is. Jacob woonde daar (met een kleine tussenpauze) tussen 1900 en 1902. Walter Prinsze leverde ons niet alleen de informatie, hij wist ons ook te vertellen dat in 1913 zijn grootvader Cornelis IJff het huis betrok met zijn gezin, waaronder mijn moeder. Op de Gedempte Gracht in Zaandam is een gedenktegel voor Jacob Israel de Haan.

Cor Bruijn (1883 – 1978) auteur van Sil de Strandjutter, werd in 1883 in Wormerveer geboren en overleed in 1978 in Hilversum. Hij woonde aan het Noordeinde 64, dat pand is inmiddels gesloopt. Op het marktplein staat wel een beeldje van Keteltje, de hoofdpersoon uit een ander beroemd boek van Bruijn.

Jos van Manen Pieters schreef populaire christelijke familieromans (bekendste serie: Tuinfluitertrilogie) en in 1930 in Zaandam geboren. Ze overleed in 2015 in Ede. Hans Kuyper zocht het uit:

“De vader van Jos van Manen Pieters was boekhouder bij de gasfabriek van Zaandam en woonde in bij zijn vader (die gasfitter was) op Wortelenpad 1, op een steenworp van de fabriek. Ik weet het niet zeker, maar ik vermoed dat de schrijfster ook daar is geboren, als Sientje Pieters, en dat het jonge gezin mede om de drukte in het kleine huis al snel verhuisde naar Ede, waar vader boekhouder en later zelfs directeur van de plaatselijke gasfabriek werd.”

Wortelenpad 1 bestaat volgens het kadaster niet meer. Erik Schaap interviewde ooit de “minst gerecenseerde en desondanks best verkopende schrijfster van Nederland.”

Gezocht

  • Hendrik Jacobz. Soetenboom (1664 Zaandam – na 1678), dichter.
  • Josina Roorda van Eysinga (1807-1888) werd in Westzaan geboren, ze verhuisde op 11-jarige leeftijd naar Batavia maar keerde later terug om in Westzaan te trouwen met onderwijzer Petrus Scheffelaar Klots (1803-1870), ze kregen 7 zoons en 5 dochters. In 1840 debuteerde Josina Scheffelaar Klots-Roorda van Eysinga – zoals zij zich na haar huwelijk noemde met haar eerste dichtbundel, er zouden er nog enkele volgen. Waar woonde ze?
  • Lieuwe Schipper (Zaandam 1808 – Velp 1870) schreef gedichten voor kinderen.
  • Gerrit Pekelharing werd in 1820 in Zaandijk geboren en overleed daar in 1900, hij was een ‘volksdichter en -schrijver’.
  • Louise Victorine Nagel (Zaandam 1845 – 1913) publiceerde onder het pseudoniem Antoinette enkele boekjes vanaf 1974, ze was ook actief als vertaalster.
  • Cornelis Honigh (Koog a/d Zaan 1845 – Spoolde 1896), leraar, bibliothecaris en schrijver van gedichten en proza, reisboeken en schoolboeken. Geboren aan de Lagendijk (geen nr bekend), later waarschijnlijk ook in Zaandam gewoond.
  • Waar woonde Aart Romijn (1907, Zaandam – 1996, Amsterdam), schrijver van jeugdboeken.
  • Striptekenaar en schrijver Dirk Jan van Exter (1915 – Amsterdam 1982) woonde aan de Lagedijk in Zaandijk maar het nummer is onbekend. Hij schreef o.a. De Waterdemon van het Alkmaardermeer en Brommy en Tommy, hij werkte bij de Toonder Studio’s.
  • Yda Andrea schreef in de oorlog onder het pseudoniem Elisabeth Woudt kinderversjes, ze woonde aan de Wandelweg in Wormerveer, maar we weten niet op welk nummer.
  • Jan van der Vegt, (1935, Scheveningen) dichter, biograaf, docent Nederlands aan het Zaanlands Lyceum, adres (Zaandam) onbekend.
  • De Wormerveerder Dick Kerssens is gelukkig ook nog onder ons, hij werd geboren in de Celebesstraat in Wormerveer (in 1937 (welk nr?) en schreef familiegeschiedenissen, jongensboeken, een toneelstuk, een boek over het GEB , eentje over de Zaandijkersluis, en drie boeken waarin ‘t Kalf en Haaldersbroek een rol spelen.
  • Maria de Groot (Wormer, 1937), dichteres, schrijfster en theologe. Geen geboorte- of woonadres bekend.
  • Jan van Houts, dichter (Vaar uit vannacht), docent Nederlands aan het Zaanlands Lyceum, hij woonde aan de Bachstraat in Zaandam.

G.J. (Jan) Peelen (Renkum 1910 – 1997) hoort bij nader inzien niet bij de Zaanse schrijvers. Volgens Zaanwiki is hij de enige Zaanse “drager van de Militaire Willemsorde, één van de 17 burgers die deze hoge onderscheiding na 1940 ontvingen. Jan Peelen, een boerenzoon, zag kans op 22 oktober 1944 een groep van 138 Engelsen, voornamelijk Airbornes die tijdens de Slag bij Arnhem waren ingesloten, door de Duitse linies en over de Rijn te smokkelen. Over deze spectaculaire redding, die bekend werd onder de naam Operatie Pegasus I is het boek ‘Het begon onder melkenstijd’ geschreven (Den Haag 1955), dat daarna enkele malen is herdrukt. De Britse koning George VI verleende Jan Peelen de Medaille van de Koning voor Moed.” Peelen woonde het begin van de jaren ’60 in Krommenie aldus Co Rol, “in de Louis Pasteurstraat, maar het zou ook in de Robert Koch- of Albert Schweitzerstraat geweest kunnen zijn. Zijn huis had een opvallende steen, met een melkende boer met als tekst daarboven: ’t Begon onder“. Peelen zou ook lid van de gemeenteraad van Krommenie zijn geweest namens een van de christelijke partijen, maar informatie daarover ontbreekt. De avonturen van Jan Peelen tijdens de laatste periode van de 2de Wereldoorlog zijn beschreven door een oudere broer van Jan: Gerrit Jacob Peelen (1905 – 1966). De titel van het boek is overigens ’t Begon onder melkenstijd. Het boek zou wellicht al uit 1945 stammen. Er zijn minstens 16 drukken geweest.

Buiten categorie

  • Hoogleraar sociologie Joop Goudsblom schreef non-fictie (niet op onze kaart helaas, we moeten ergens een grens trekken): veel wetenschappelijk werk natuurlijk en zijn memoires waarin veel Krommenie voorkomt. Hij werd geboren aan de Molkade in Krommenie.
  • Wetenschapper Jan Stroop (Zaandam), ook die valt erbuiten.
  • Guus Bauer woont in Wormerveer, hij is nog springlevend, dus we laten het er even bij, anders komen er hordes cultuurtoeristen langs zijn huis.
  • Ook nog onder ons: Zaandammer Hans Kuyper (jeugdboekenschrijver), ook diens huis blijft gevrijwaard van fans.
  • Huub van der Lubbe? Tekstschrijver van De Dijk.
  • Freek de Jonge, auteur van onder meer Zaansch Veem en Reikhalzend Verlangen. Woonde in Zaandam, o.a. in de Nicolaas Maesstraat, op nr. 1.
  • De redactie van De Orkaan is ook uitgesloten, inclusief auteur van De Exoot Jan Schoen.