Dat de ondernemers van de Zaanse Schans niet stonden te juichen bij het voorgestelde exploitatiemodel van de gemeente Zaanstad over de Zaanse Schans was duidelijk. Nu presenteren zij een ‘hernieuwde visie op de voorliggende kwestie voor de Zaanse Schans’.

In een gezamenlijke mail stellen de ambachtspartijen en ondernemersverenigingen OVZS en OV1509 dat het plan van het college (afsluiten gebied en toegang heffen) geen structurele oplossing biedt voor de financiële problemen op de Schans. Ze doen een alternatief voorstel én willen het Zaans Museum verplaatsen naar het Hembrugterrein.

Geldkraan

De ondernemers hebben grote moeite met de manier waarop de gemeente het museumprobleem wil aanpakken: ‘er wordt alleen een geldkraan voor de Erfgoedpartijen opengezet’, stellen zij. Volgens hen schuift de gemeente het structurele exploitatietekort van het Zaans Museum door naar andere erfgoedinstellingen. Volgens de ondernemers lijkt het exploitatietekort van deze partijen dan ook grotendeels te worden veroorzaakt door het Zaans Museum.

Het Zaans Museum trekt al jaren te weinig bezoekers om zelfstandig financieel gezond te opereren. Uit onderzoek van Motivaction blijkt ook dat de grens van wat bezoekers bereid zijn te betalen vrijwel bereikt is.

Hembrugterrein

De ondernemers stellen een radicale koerswijziging voor: verplaats het Zaans Museum naar het Hembrugterrein. Volgens hen sluit het museum op zijn huidige plek niet aan bij wat toeristen zoeken: ‘een authentieke beleving van het Hollandse platteland.’ Op het Hembrugterrein zou het museum kunnen uitgroeien tot een krachtig streekmuseum, met betere culturele verbindingen en tegen lagere kosten. Bovendien zou zo’n verhuizing naar verwachting miljoenen aan toekomstig onderhoud besparen.

Op de plek die het Zaans Museum achterlaat kan een parkeergarage voor 125 auto’s komen die een miljoen per jaar aan parkeerinkomsten oplevert. 

Het idee voor verplaatsing werd in 2019 overigens ook al door het museum zelf geopperd in hun visiedocument ‘Het nieuwe Zaans Museum’. 

Omzetverlies

De ondernemers uiten, uitgebreid onderbouwd, forse kritiek op de voorgestelde afsluiting van de Zaanse Schans met een verplichte ticketprijs van € 17,50. Zij verwachten een omzetverlies van 52 tot 61 procent bij invoering van dit model. Volgens hen is dit plan bovendien strijdig met de oorspronkelijke visie van architect Jaap Schipper op het gebied, en leidt het tot grote financiële en juridische risico’s voor de gemeente.

Ze wijzen onder meer op het risico dat een ontheffing voor inwoners van Zaanstad en Wormerland juridisch onhoudbaar is, dat de onderbouwing van het bezoekersaantal van 1,8 miljoen onduidelijk blijft, en dat de stelling dat erfgoed verloren gaat zonder een hek om de Schans een valse voorstelling van zaken is. Alternatieve scenario’s zouden onvoldoende zijn onderzocht.

Molenlint

In plaats van volledige afsluiting presenteren de ondernemers nog een alternatief: maak alleen het molenlint vanaf de noordkant vanaf landje ‘De Haan’ tot het Molenmuseum tot een afgesloten gebied. ‘Het centrale deel van de Zaanse Schans, waar de ambachtspartijen en bewoners gevestigd zijn, blijft vrij toegankelijk.’

Molenlint

Ook komen ze, om een langdurige juridische strijd te voorkomen, met een compromisvoorstel dat volgens hen ‘alle partijen recht doet’. De kernpunten:

  • Een gezamenlijke werkorganisatie van de Erfgoedpartijen, met gezamenlijke entree voor hun locaties;
  • Gedeeltelijke afsluiting van het molenlint, terwijl het centrale woon-werkgebied openbaar blijft;
  • Oprichting van een verplichte Bedrijven Investeringszone (BIZ) voor kwaliteitsverbetering;
  • Een convenant met de gemeente en samenwerking op basis van gelijkwaardigheid.

De ondernemers willen hun ondernemersvrijheid behouden, maar wel bijdragen aan het behoud van het gebied. Zij benadrukken dat hun voorstel sneller uitvoerbaar is en bredere steun kan krijgen dan het huidige plan van het college.

Oproep aan raad

De ondernemers roepen de gemeenteraad op om het gevraagde principebesluit voorlopig niet te nemen. Ze willen eerst het gesprek aangaan met gemeente, erfgoedpartijen en bewoners: ‘Een duurzame oplossing is alleen mogelijk als we eruit komen mét elkaar’, stellen zij.

Door: Merel Kan / Piet Bakker met informatie van De Ambachtspartijen OVZS en OV1509 Zaanse Schans en het Orkaan-archief.