Het ‘nieuws’ over de 15 verdwenen containers vol PVV-stemmen uit een stembureau in Zaanstad dat door PVV-leider Geert Wilders breed werd verspreid (‘zo kunnen er veel PVV-stemmen verdwijnen’), is nu ook officieel onzin. De Nieuwscheckers van de Universiteit Leiden liepen de hele zaak nog eens na.

Bewering: ‘In Zaanstad zijn uit een stembureau op verkiezingsdag 15 containers met getelde stembiljetten gestolen.’ Oordeel: ‘Onwaar’

Wilders deelde op vrijdag 31 oktober op X en Facebook een reeks beschuldigingen over verkiezingsfraude:

‘Het regent van dit soort berichten uit het hele land geen idee of het allemaal waar is maar goed als het zou worden onderzocht.’

Wilders’ bereik is fors: meer dan 1,6 miljoen volgers op X en 595.000 volgers op Facebook.

In Zaanstad zouden op een stembureau 15 van de 75 containers met getelde stemmen zijn verdwenen, terwijl in deze gemeente 61 procent op de PVV zou hebben gestemd. Tel uit je verlies!

De Nieuwscheckers constateren dat de eerste versie van het bericht over de gestolen containers in de nacht van donderdag 30 op vrijdag 31 oktober is gepost: ‘We vonden het bericht alleen als screenshot, het origineel is verwijderd of werd gepost in een privé-Facebookgroep van PVV-aanhangers’.

Telefoon gehackt

Het bericht zou oorspronkelijk door een Zaandamse zijn gepost die zei lid van het stembureau te zijn geweest en dus ooggetuige van de verdwijning. De Orkaan informeerde eerder bij de gemeente en kreeg te horen dat er niemand met die naam bij een stembureau in Zaanstad is ingezet. De eigenaar van het Facebook-account meldde ons dat haar telefoon gehackt was en dat ze niks met de zaak te maken had.

Aan Nieuwscheckers laat de vermeende ooggetuige weten: ‘Ik heb dit niet geschreven. Burgemeester en politie weten er al van. Mijn naam wordt door het slijk gehaald. En massaal gedeeld. Ik kwam er toen pas achter dat dit bericht bestond, en dat ik gehackt ben.’

Het bericht klopt niet, laat Zaanstad weten. Er zijn sowieso geen stembureaus waar ze zoveel stemmers hebben dat ze 15 – laat staat 75 – containers nodig hebben. En de PVV haalde geen 61 procent van de stemmen in Zaanstad, maar 18,2 procent.

X

De Nieuwscheckers constateerden dat Wilders zijn bericht op X niet verwijderd of gecorrigeerd heeft. Het bericht op X is meer dan een miljoen keer bekeken. Ook op Facebook heeft Wilders zijn bericht laten staan.

‘Na een factcheck door persbureau DPA, dat voor Facebook berichten controleert, zijn wel drie andere berichten die het valse verhaal over fraude in Zaanstad verspreiden voorzien van een grijs schermpje en een waarschuwing: “Onjuiste informatie. Beoordeeld door externe feitencheckers”. De gebruiker kan doorklikken naar de factcheck en desgewenst ook het bericht zelf bekijken.’

Dat het Facebookbericht van Wilders zelf achter een factcheckschermpje verdwijnt, is niet waarschijnlijk, schrijft nieuwschecker Peter Burger:

‘Dubieuze beweringen over verkiezingen staan bovenaan het lijstje van onderwerpen waaraan Facebooks factcheckers prioriteit moeten geven. Maar: berichten van politici op Facebook en Instagram blijven volgens dezelfde set richtlijnen gevrijwaard van factchecks, tenzij een politicus beweringen verspreidt die al eerder gedebunkt zijn door factcheckers.’

En omdat het verzonnen verhaal over de gestolen containers met stembiljetten al circuleerde op Facebook voordat Wilders het daar deelde, en pas achteraf werd gefactcheckt, blijft het zonder waarschuwing staan. Burger:

‘Dit beleid bevoordeelt politici die het vertrouwen in verkiezingen ondermijnen met onware berichten.’

D66

Wilders verspreidde niet alleen een verzinsel over Zaanstad maar maakte zich ook schuldig aan andere verdachtmakingen. Zo zou volgens Wilders de beveiligingssoftware van de Kiesraad op kwetsbaarheid voor hackers getest zijn door een bedrijf dat is opgericht door een D66’er. Dat gebeurde in 2023 (toen de PVV won) maar niet in 2024 en 2025. Ook verspreidde Wilders het ‘nieuws’ dat in Maastricht stemmen ongeldig zijn verklaard omdat daar stembiljetten werden gebruikt uit Leiden. Ook onjuist. Burger:

‘Met zijn beschuldigingen volgt Wilders het voorbeeld van Donald Trump, die de complottheorie verspreidde dat Biden hem in 2020 had verslagen door te frauderen (‘Stop the steal!’). De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) kwalificeerde de aantijgingen – zonder Wilders te noemen – als ‘een directe bedreiging voor de democratische rechtsstaat.’

Hoe gaat het op een stembureau? Eén van onze medewerkers zat daar en legt het uit: De voorzitter opent de stembus en stort alle biljetten op de grond die per partij worden gesorteerd. De stapels worden tweemaal geteld door verschillende mensen. Indien nodig wordt nageteld door een derde. De uitslag wordt doorgegeven aan de gemeente en vermeld in het proces verbaal. De stapels stembiljetten worden opgerold en ompakt met het telformulier. De rollen komen in de stembus met de verzegelde zak stempassen. De container gaat op slot. De voorzitter gaat met het proces verbaal naar het gemeentehuis. Er blijven minstens twee mensen achter om te wachten tot de gemeente de container met stemmen ophaalt. De stembussen worden naar de Topsporthal gebracht. In de sporthal zijn beveiligers. Op donderdag gaat een nieuwe ploeg alle containers stuk voor stuk tellen op kandidaat-niveau. Het hele proces is openbaar; iedereen mag daarbij zijn.

Door Piet Bakker en Edwin Kleiss, op basis van artikel van Nieuwscheckers en eerder nieuws op De Orkaan. Foto: containers met stembiljetten in 2022.