Ergens onderin een afgesloten la van een bureau op het Stadhuisplein 100 ligt een rapport geheim te wezen. Maar waarschijnlijk niet lang meer. Vanavond moet de raad beslissen of de geheimhouding op het ‘rapport integriteitsonderzoek handelen raadslid’ (dat gaat over Juliëtte Rot) ‘gedeeltelijk’ wordt opgeheven.

De affaire begint op 3 juni 2024 als burgemeester Hamming DZ-raadslid Juliëtte Rot aanspreekt. Rot zou zou ‘de schijn van belangenverstrengeling wekken, ten aanzien van enkele inwoners’. Volgens Rot kenmerkte het gesprek ‘zich dusdanig door verschillende aantijgingen en aannames, dat ik de burgemeester zelf heb verzocht om een onderzoek naar mijn integriteit’.

WOO

De burgemeester schakelde een extern bureau in om die belangenverstrengeling te onderzoeken. Wat zijn zorgen zijn wil Hamming niet vertellen waarop Rot een Woo-verzoek (Wet openbare overheid) indiende om die gegevens boven water te krijgen. Ze dient dan ook een klacht in tegen burgemeester Hamming bij de ombudsman van de Metropoolregio Amsterdam.

Als het onderzoek door bureau Necker in het najaar van 2024 van start gaat, weigert Rot mee te werken omdat ze geen inzage in de documentatie krijgt en omdat volgens haar de procedures niet goed gevolgd worden. Ondertussen wordt duidelijk dat het gaat om het dossier Hemkade en een OZB-zaak waarbij ook makelaar Leo van Groeningen uit Krommenie is betrokken.

Op 17 april 2025 praat de raad over het rapport waarna een meerderheid van de raad besluit dat Rot zelf moet zien wat ze met die conclusies doet. Wat er in dat rapport staat blijft onbekend. Burgemeester Hamming liet De Orkaan weten dat hij de raad wel wilde vragen de geheimhouding ‘gedeeltelijk op te heffen’. Maar dat gebeurt dus niet.

Respect

Uit de samenvatting en de discussie in de raad bleek dat Rot geen wet had overtreden maar wel vertrouwelijke informatie zou hebben gedeeld met derden, mensen ongepast zou hebben bejegend en ambtenaren van Zaanstad met te weinig respect hebben behandeld.

Rot liet een contra-onderzoek uitvoeren door Michiel S. de Vries, oud-hoogleraar Bestuurskunde aan de Radboud Universiteit Nijmegen, die weinig overliet van het rapport:

‘de vraag is of je een rapport serieus moet nemen dat geschreven is door onderzoekers met een schrikbarend gebrek aan kennis over de bestuurlijke verhoudingen in gemeenten’.

Maar daarmee was het nog steeds niet openbaar. De Orkaan diende een Woo-verzoek in (ook Rot deed dat), waarvan de afdoening diverse keren werd verschoven. Maar vanavond staat het op de agenda van de raad.

Gevraagd wordt de geheimhouding ‘gedeeltelijk op te heffen’. Twee zaken wil Zaanstad niet openbaar maken. Om de ‘bescherming van de persoonlijke levenssfeer’ te waarborgen zullen namen worden zwartgelakt. Sommige namen zijn al bekend (Rot, Van Groeningen, de exploitant van de NSV, de familie Groen, de burgemeester), maar andere (bijvoorbeeld uit de OZB-zaak in Krommenie) worden weggelakt.

Merkwaardige uitzondering

Maar dan volgt een een merkwaardige uitzondering, ook zaken die ‘het goed functioneren van de overheid’ kunnen schaden, blijven geheim. Dat gaat over ‘Artikel 5.1 tweede lid, onder i’ van de Woo. Wat bedoelt de burgemeester daarmee?

Het gaat om openbaarmaking ‘die het publieke discours kan schaden’, om zaken die ervoor zouden kunnen zorgen dat ‘de bereidheid tot medewerking aan toekomstige integriteitsonderzoeken’ ondermijnd kan worden of die ‘disproportionele reputatieschade kan veroorzaken voor de overheid, de bestuursorganen burgemeester en gemeenteraad en derden betrokkenen’.

Die laatste is opmerkelijk. Door openbaarmaking kan de de burgemeester en de raad ‘reputatieschade’ oplopen. Als dat terecht is, moet dat rapport natuurlijk juist meteen openbaar gemaakt worden. Als het niet terecht is, begrijpen we niet zo goed waar de burgemeester bang voor is.

1000-dingen-doekje

Jurist Cornelis van der Sluis noemt ‘Artikel 5.1 tweede lid, onder i’ een ‘1000-dingen-doekje’ een uitzonderingsgrond die zo gemakkelijk wordt ingeroepen om zaken geheim te houden. Bovendien moet de gemeenteraad goed uitleggen waarom ze dat doen. In de Raadsinformatiebrief gebeurt dat overigens niet. Van der Sluis schrijft dat de Raad van State kritisch is op het toepassen van deze uitzonderingsgrond. Vooral het voor onbepaalde tijd toepasbaar achten van deze uitzonderingsgrond is niet vanzelfsprekend.

Het wordt wel aangegrepen bij ‘interne disciplinaire onderzoeken’, maar geheimhouding is volgens de RvS ‘slechts tijdelijk vereist gedurende het onderzoek. Als het onderzoek is afgerond of zich in een vergevorderd stadium bevindt, is een beroep op het goed functioneren kennelijk niet meer zo snel aan de orde’. Het Rot-onderzoek is al anderhalf jaar afgerond.

Van der Sluis zegt ter toelichting tegen De Orkaan:

‘Je ziet wel dat de rechter deze grond erg kritisch toetst en wel vraagt om een indringende motivering. In de toelichting bij de wet staat dat het niet mag worden ingezet om iets te verbloemen wat negatief zou afstralen op het bestuursorgaan.’

Dat klinkt toch als als de poging om die reputatieschade te beperken.

‘Het staat de gemeenteraad vrij om in beslotenheid bepaalde thema’s te bespreken maar de uitzonderingsgrond moet wel voldoende zijn. Het mag geen duizend-dingen-doekje zijn, maar in de praktijk zie je wel dat het er door een bestuursorgaan met de haren bijgesleept wordt: “als ik het niet meer weet, beroep ik me daar maar op”.’

Het punt staat vanavond op de ‘stemagenda’ – er wordt niet over gedebatteerd, alleen gestemd, alhoewel partijen wel een stemverklaring mogen afgeven.

Door Piet Bakker. Bronnen: Raadsinformatiebrief, agenda raadsvergadering 27 november, telefoongesprek Cornelis van der Sluis, Nederlands Kenniscentrum Open Overheid en eerder nieuws op De Orkaan.