De lijsttrekker van de VVD was al bekend (wethouder Stephanie Onclin) maar nu weten we ook wie er nog meer de raad in willen. En wie niet op de lijst staan. Op plek 2 en 3 staan de fractievoorzitter Fidel Lopes en raadslid Casper Davelaar. Hun collega’s Jovana Blazevska en Marius Rietdijk zakten naar plek 8 en 10 om plaats te maken voor vier nieuwkomers.

Raadslid Annemarie van Nieuwamerongen is helemaal verdwenen. Maar niet uit vrije wil.

Bij de VVD is de regel dat je na twee periodes afscheid moet nemen, tenzij er een goede reden is om daar een uitzondering op te maken. Die was er in dit geval eigenlijk niet volgens de VVD. Maar Van Nieuwamerongen mocht ‘onder voorwaarden’ op de lijst terugkeren:

‘Ik mocht alleen als lijstduwer op de lijst als ik vooraf beloofde geen campagne te voeren, geen leden om hulp te vragen en als ik (net als de afgelopen jaren) toch weer voldoende voorkeurstemmen zou krijgen, ik het dan toch niet zou accepteren.’

Van Nieuwamerongen had daar een probleem mee:

‘Ik wilde dat niet beloven omdat het volgens mij tegen de Kieswet ingaat omdat als je de ‘kiesdrempel’ haalt je recht hebt op die plek. Ik vind het kiezersbedrog om mensen wel op je te laten stemmen maar het dan niet te doen.’

Gemeentewet

Zo’n afspraak staat inderdaad haaks op de wet volgens John Bijl, directeur van het Periklesinstituut en in 2022 informateur in Zaanstad. Hij verwijst naar Artikel 27 van de Gemeentewet: ‘als je gekozen bent, en je hebt genoeg stemmen, dan kun je gewoon worden geïnstalleerd’. Er is geen verplichting om specifieke bevelen op te volgen: ‘je kunt beloven wat je wil, maar handhaafbaar is het niet’.

‘Als iemand voorkeursstemmen haalt en zegt: “Ik heb het wel beloofd, maar de kiezer heeft mij geroepen. Ik neem het woord van de kiezer serieuzer dan dat van een partijbestuur, dus ik ga de raad in,” dan staat niets je dat in de weg.’

Met andere woorden: de VVD wilde een afspraak maken die strijdig met de wet was. Bijl: ‘die zetel is nooit van iemand anders geweest dan van jou (…), zodra de kiezer via voorkeurstemmen een kandidaat heeft gekozen, is de interne partijbelofte juridisch en politiek tandeloos en in strijd met het vrije mandaat van de gekozene’. Van Nieuwamerongen zegt dat ze zo ook niet in de raad wilde:

‘Daar heb ik ook over getwijfeld, ik kan gewoon zeggen “natuurlijk beloof ik dat”. En dan een dikke middelvinger en ik ga toch de raad in. Maar ik dacht “is dit nou wel op deze manier de manier waarop ik in de raad wil?”

Waardering

Volgens Van Nieuwamerongen kreeg ze afspraak voorgelegd ‘omdat ze bang zijn dat ik anders toch weer in de raad zou komen’. Toen ze weigerden met de afspraak akkoord te zijn, werd ze bedankt. VVD-voorzitter Mitchell Boldewijn zegt in zijn officiële antwoord niks over de voorkeurstemmen-afspraak:

‘Er is echter geen aanleiding gebleken om voor een derde termijn af te wijken van de hoofdregel, omdat er geen sprake is van een specifieke lacune of bijzondere expertise die niet door andere kandidaten kan worden ingevuld. Bovendien waren er op de peildatum 1 oktober 2025 voldoende (voorlopige) kandidaten aangemeld die aan de gestelde vereisten voldeden. Op grond hiervan is besloten jouw naam niet op te nemen op de voorlopige groslijst.’

Waarom ze dan wel gevraagd werd als lijstduwer die niet in de raad zou mogen, verbaast Van Nieuwamerongen dan ook.

‘Als ze nou gewoon eerlijk hadden gezegd van we willen nieuw talent op de lijst. We zijn blij met wat je gedaan hebt. Het is goed zo. Dan heb ik er ook vrede mee. Waar ik voornamelijk boos over ben is dat ze eerst zeggen “toch maar wel”. Vervolgens krijg je niet een mes in je rug, maar de hele bestek-la, zoals Harrie van der Laan dat zegt. Ik denk van “ja jongens, wat is dit nou weer? Zeg dan niet dat ik me moet aanmelden”.’

Andere partij?

Tijdens de ledenvergadering waarop de lijst werd vastgesteld, werd nog een poging gedaan om Van Nieuwamerongen terug op de lijst te krijgen. Dat voorstel haalde geen meerderheid. Tijdens die vergadering werden wel lijstduwers aan de lijst toegevoegd. Die hoefden niet te beloven om niet de raad in te gaan. Dat klopt volgens De Orkaan die een van de kandidaten belde. De voorwaarden golden alleen voor Van Nieuwamerongen. De VVD-‘mastodonten’ die nu de lijst duwen zijn Els Veenis, Jan ter Wisschga, Tjeerd Rienstra en Judith Schouten.

Bijna had de carrière van Van Nieuwamerongen een andere wending genomen:

‘Vanuit de raad en ambtenaren krijg ik ook veel verbaasde reacties. Sommige partijen hebben al gevraagd of ik een plekje op hun lijst wil. En ambtenaren vroegen of ik voor de gemeente wil komen werken omdat zij meerwaarde zien in het verbinden van beleid en praktijk.’

Dat is natuurlijk eervol volgens het raadslid en ‘een teken van goede samenwerking de afgelopen jaren’. Bovendien weten ‘die partijen ook dat het hen dan mogelijk extra zetels oplevert. Zij zien het als kans, bij de VVD word ik door sommigen als risico gezien omdat vriendjes dan mogelijk niet in de raad komen.’ Maar ze gaat het niet doen:

‘Ik zou graag nog een poging wagen om in de Tweede Kamer te komen om daar een aantal dingen met name binnen het sociale domein te helpen verbeteren. Want lokaal loop je tegen dingen aan die landelijk geregeld moeten worden. Door nu naar een andere partij over te stappen en daarvoor in de raad te gaan, is misschien op korte termijn payback time, maar het helpt me niet bij mijn grotere doel om op landelijk niveau bij te dragen aan o.a. betere jeugdhulp, vrouwengezondheid en vrouwveiligheid. Tegen allemaal heb ik ook gezegd, dank voor de eer. Maar ik ben geen overloper. Ik doe het niet voor mezelf.’

Bovendien: ‘er is ook een leven na de politiek’. Annemarie van Nieuwamerongen kwam in 2014 met voorkeursstemmen in de raad. In 2018 stond ze tweede, in 2022 vijfde. Ook steunfractielid Anes Weerden keert niet terug op de lijst, Van Nieuwamerongen zag in hem haar ‘beoogde opvolger in verband zijn kennis en ervaring in het sociale domein’.

Kandidaten

  1. Stephanie Onclin (wethouder)
  2. Fidel Lopes (raadslid)
  3. Casper Davelaar (raadslid)
  4. Gianni Pollarini
  5. Jochem de Haas
  6. Rinaldo Isselt
  7. Jesper Jonker
  8. Jovana Blazevska (raadslid)
  9. Mitchell Tromp
  10. Marius Rietdijk (raadslid)
  11. Marjolijn de Boer
  12. Winand Rameswar
  13. Ivar Knopperts
  14. Levie op den Velde
  15. Tieme Braat
  16. Els Veenis-Kaak (oud-raadslid)
  17. Judith Schouten-Burger (oud-raadslid en wethouder)
  18. Jan ter Wisscha (oud-raadslid)
  19. Tjeerd Rienstra (oud-raadslid)

Tot nu toe hebben vijf partijen hun kandidatenlijsten voor Zaanstad bekend gemaakt. Afgezien van de VVD (19 kandidaten) waren dat ROSA (17 namen, willen er 39), GroenLinks-PvdA (17, inmiddels teruggebracht tot 16), ChristenUnie (13) en SP (5 tot dusver, dat kunnen er meer worden).

Dertien lijsttrekkers

Er zijn nu dertien lijsttrekkers bekend voor de verkiezingen van 18 maart 2026.

De huidige PVV-fractievoorzitter Natasja Cornelisse gaat de kandidatenlijst aanvoeren. De PVV heeft nu twee zetels in de raad.

ROSA koos fractieleider Hans Kuyper als nieuwe lijsttrekker. De vorige lijsttrekker en huidige wethouder Natasja Groothuismink staat op nummer 39 en keert ook niet terug als wethouder. Op 2 en 3 staan de zittende raadsleden Mariska Schuttevaer en Menno de Haas. Op nummers 4 en 5 staan Jantien Kramer en Nina van Aalst, zittend raadslid Geert van Bemmelen is 6e. ROSA heeft nu 4 zetels.

Bij GroenLinks-PvdA gaan ze – na een lange aanloop met veel hindernissen – voor Eylem Köseuglu als lijsttrekker, de eerste 16 kandidaten zijn ook al bekend. De partijen hebben nu samen zeven (of misschien zelfs wel acht) zetels.

DENK heeft de huidige fractievoorzitter Erdoğan Şahin aangewezen tot lijsttrekker. Şahin (42) is volgens het persbericht van de partij ‘een ervaren politicus met sterke wortels in de stad, die bewoners weet te verbinden en zich inzet voor een rechtvaardige en leefbare samenleving’. DENK zit nu met twee mensen in de raad.

Anna de Groot is aangewezen als lijsttrekker voor de SP. Marilou Hulsthoff, Rebecca Gichuki en Erik Pool staan op de plekken 2, 3 en 4. Mieke de Winter staat als nieuwkomer op de vijfde plek. De SP heeft nu één zetel. Merel Kingma van D66 werd door haar partij al in juni benoemd nadat ze vorig jaar al het fractieleiderschap had overgenomen van Flip Hoedemaeker. D66 zit met twee mensen in de raad.

Marianne Doeves – De Boer wordt lijsttrekker bij Lokaal Zaans: ‘vertrouwd, lokaal en herkenbaar leiderschap’. De Boer is nu ook al fractieleider (en enig raadslid) bij Groep De Boer / LZ. De Boer kwam in 2018 als VVD’er in de raad, startte met LZ, maakte een omweg via DZ en voert nu de lijst van Lokaal Zaans aan.

Stella Pieterson is de lijsttrekker voor de Partij voor de Dieren (PvdD). Ze is nu al fractieleider in Zaanstad. Pieterson nam eerder dit jaar het fractieleiderschap over van Melchior Mattens die voor de komende verkiezingen op de tweede plek staat. De PvdD heeft nu twee raadsleden.

Harrie van der Laan gaat de kar trekken bij de Partij voor Ouderen en Veiligheid (POV). Het CDA gaat met Julie van ’t Veer de verkiezingen in en Sietse Oppenhuizen wordt het nieuwe gezicht van de ChristenUnie bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2026. Hij volgt Hanneke Veurink op.

De VVD schuift wethouder Stephanie Onclin naar voren. DZ kiest voor Juliëtte Rot. Beiden waren bij de vorige verkiezingen ook al de lijsttrekker van hun partij.

Groep Lassooy heeft nog geen lijsttrekker bekend gemaakt.

In Zaanstad zitten nu vijftien partijen in de raad. Twee daarvan (groep De Boer / LZ en Groep Lassooy) zijn ‘nieuw’ omdat ze in 2022 niet meededen. PvdA en GroenLinks trekken samen op.

Tot eind december 2025 kunnen nieuwe partijen zich registreren. Tot nu toe heeft alleen FvD een oproep gedaan voor kandidaten. Op vragen van De Orkaan heeft de partij laten weten: ‘De definitieve knoop voor wel of geen deelname wordt volgende maand doorgehakt. Alle seinen staan in ieder geval op groen. Het zal gek moeten lopen wanneer FVD in maart 2026 niet op het stembiljet in Zaanstad staat.’

De gemeenteraadsverkiezingen zijn op 18 maart 2026. Maandag 2 februari 2026 is de dag van kandidaatstelling. Half februari worden de kandidatenlijsten officieel gepubliceerd. In maart vallen de stempassen en kandidatenlijsten op de mat.

Door Piet Bakker op basis van persbericht VVD, reactie Annemarie van Nieuwamerongen, brief van VVD over de procedure, gesprek met John Bijl en eerder nieuws op De Orkaan.