Best slimme jongens (v/v/m in dit geval) van Stibbe Advocaten uit Amsterdam. In hun analyse van de plannen van Zaanstad voor afsluiting van de Zaanse Schans en het heffen van entree, geven ze ook nog even een tip hoe je die € 17,50 entree kan omzeilen. Niet alleen inwoners van Zaanstad en Wormerland krijgen ontheffing en dus gratis toegang, maar ook horecagasten met een reservering:

‘In dat geval ontstaat de vreemde situatie dat het reserveren van een plek in een restaurant voor bijvoorbeeld het bestellen van een drankje goedkoper wordt dan het betalen van de entreeprijs voor de Zaanse Schans. Het is de vraag of hiermee het betalen van een toegangsticket niet omzeild kan worden.’

De vraag stellen is hem beantwoorden zeggen wij dan maar.

Behalve deze tip bevat de analyse van Stibbe nog tal van andere interessante juridische inzichten. Het kantoor is ingehuurd door Ondernemersvereniging OV1509 Zaanse Schans en Ondernemersvereniging OVZS om hun visie (geen onttrekking aan de openbaarheid, geen toegangsprijs) te ondersteunen en het plan van de gemeente onderuit te halen. Maar dat maakt de analyse niet minder interessant.

Zaanstad zou er volgens Stibbe zelf vanuit gaan dat de juridische impact van het Raadsvoorstel ‘beperkt’ zou zijn. Maar de Stibbe-vrouwen en -man ‘signaleren echter enkele belangrijke juridische obstakels, zoals strijdigheid met de Wegenwet, de algemene beginselen van behoorlijk bestuur en de Dienstenrichtlijn’.

Fietsroute

Bij het afsluiten van de Zaanse Schans moet er een alternatieve fietsroute voor de Kalverringdijk komen. Maar volgens de advocaten zijn er ‘verschillende obstakels die de realisering van het fietspad waarschijnlijk onmogelijk maken’. En als het al lukt, zal de procedure ‘waarschijnlijk jaren in beslag nemen’. Zolang de alternatieve fietsroute er niet is, loopt het plan vast. Dan kan de Schans niet worden afgesloten. De omleiding via de Engewormerringdijk voor Zaanstad is geen optie.

Omdat onduidelijk is ‘of en wanneer het alternatieve fietspad van 5 miljoen gerealiseerd kan worden’ kan dat ook tot een fikse schade leiden:

‘Als het fietspad niet tijdig gerealiseerd wordt of als het fietspad niet voldoet aan de eisen voor een regionale doorfietsroute wordt de financiële dekking door VRA en de provincie Noord-Holland onzeker. Als er geen financiële dekking gevonden kan worden, moet de gemeente Zaanstad hier waarschijnlijk voor opdraaien.’

Lukt het allemaal voor april 2026? Stibbe: ‘De timing van het onttrekkingsbesluit kan waarschijnlijk niet gehaald worden vanwege de juridische obstakels die wij in het juridische advies uiteenzetten’.

En dan is er ook nog stikstof. Het fietspad ligt naast twee overbelaste Natura 2000-gebieden:

‘Deze risico’s zijn niet volledig in kaart gebracht, wat de haalbaarheid van een alternatieve route onzeker maakt’.

Wegenwet

Onttrekking op grond van de Wegenwet kan zomaar niet volgens Stibbe, daar moeten belangen worden afgewogen ‘waarbij ook alternatieve, voor belanghebbenden minder ingrijpende oplossingen, zorgvuldig moeten worden overwogen’, vooral omdat er ook alternatieve scenario’s zijn die minder ingrijpend zijn.

‘In onze opinie kan de Wegenwet niet gebruikt worden om een weg aan de openbaarheid te onttrekken ten behoeve van het ontoegankelijk maken van ondernemingen die naast die weg gelegen zijn.’

De advocaten van Stibbe schrijven dat ze ‘geen steun konden vinden in de rechtspraak dat de plannen van het College in lijn zijn met de doelen van de Wegenwet’. Dat is meer dan juridisch geneuzel, dat betekent dat er geen jurisprudentie is – iets soortgelijks is nog nergens geprobeerd. Dat maakt de kans dat de plannen ergens bij een rechtbank sneuvelen groot.

Ongelijk en oneerlijk

Dat bewoners van de Zaanse Schans en hun gasten, mensen die werkzaam zijn op de Zaanse Schans, leden van de Vereniging De Zaansche Molen, inwoners van Zaanstad en Wormerland en particuliere horecagasten met een reservering wel toegang hebben en anderen niet ‘leidt tot ongerechtvaardigde ongelijke behandeling van groepen personen’.

Dat horecagasten wel vrije toegang hebben, maar bezoekers van andere bedrijven niet is ook een ongelijke behandeling die juridische problemen op kan leveren. En hetzelfde geldt voor het onderscheid tussen bewoners van verschillende gemeenten.

En het is ook nog eens oneerlijk voor bedrijven: ‘De ondernemers zullen veel inkomsten zien verdwijnen, terwijl de Erfgoedpartijen juist menen extra inkomsten te ontvangen door de ticketverkoop.’

Schadevergoeding

Omdat ondernemers schade gaan leiden, zou dat leiden tot een eis tot ‘schadevergoeding wegens onrechtmatig handelen door de gemeente’.

Zaanstad houdt ook te weinig rekening met de grondposities (zowel eigendom als erfpacht) van verschillende partijen in het gebied. De grondposities zijn versnipperd aldus Stibbe, en dat kan wel degelijk juridische problemen opleveren als mensen gaan procederen.

Conclusie: de juridische kosten kunnen hoog oplopen (en het kan ook nog eens lang duren).

Door Piet Bakker. De samenvatting van het advies is op de website van Zaanstad te vinden. Foto’s Michel Schermer (lucht) en Piet Bakker (grond).