Tien jaar lang was het dak van Manege Veldt in de Engewormer een toonbeeld van hoe duurzaamheid er op Zaanse schaal uit kan zien. Geen miljoenenproject, maar 244 zonnepanelen die hun ding deden. Goed voor bijna een half miljoen kilowattuur groene stroom, opgewekt boven een plek waar kinderen reden, vrijwilligers werkten en mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt een zinvolle dagbesteding hadden.

Sinds november is alles weg. De paarden verdwenen – de meesten slechts zo’n 500 meter verderop – de manege is gesloten, de panelen verwijderd, het erf is leeg. 

Wat overblijft is een dossier waarin idealen botsen op idealen, waarin groene winst verdampt in juridische kosten en waarin ‘natuurontwikkeling’ op papier winst oplevert, maar in de praktijk schade aanricht. Aan mensen, aan duurzame infrastructuur en aan een lokale energiecoöperatie die steeds verder onder druk komt te staan.

Ontheemd

Manege Veldt sloot op 1 oktober 2025 na bijna vijftig jaar definitief de deuren. De grond en opstallen aan de Engewormer 25 zijn verkocht aan de provincie Noord-Holland, die het gebied toevoegt aan het Natuurnetwerk Nederland. De gebouwen worden gesloopt, de stikstofvergunning ingetrokken. Op papier ontstaat natuur, een liefdesbaby van de papieren tijger en de paarse krokodil. 

Maar met het verdwijnen van de manege verdwijnt ook een sociale infrastructuur. Kinderen uit de Zaanstreek raken hun vaste plek kwijt. Vrijwilligers verliezen hun gemeenschap. Mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt, die hier niet ‘bezig werden gehouden’ maar echt nuttig werk deden, raakten ontheemd. Die schade is nergens meegewogen.

Sinds 2015 lagen op het dak zonnepanelen van de Zaanse Energie Koöperatie (ZEK). Het project, Zonneveldt, leverde in tien jaar tijd 484.808 kWh aan groene stroom. In 2023 was het project nog winstgevend, zij het bescheiden: € 186 binnen de exploitatie. Volgens, oud-voorzitter Jan Res waren de panelen technisch in prima conditie:

‘Ze hebben in die tien jaar praktisch geen productieverlies laten zien. In principe gaan ze 25 jaar mee. Soms zelfs langer.’

Die levensduur werd bij lange na niet gehaald. Door de verkoop van de manege verdween het dak, en daarmee het project.

Ordelijk?

Hoewel dit vroegtijdige einde op geen enkele manier de keuze was van de ZEK hadden zij het ordentelijk af willen wikkelen. Er stond een gezamenlijke demontagedag gepland voor 22 november 2025. Maar op 16 november werden de panelen plotseling eigenmachtig verwijderd door de familie Veldt.

Binnen de ZEK wordt gesproken over een onzorgvuldige en mogelijk onbevoegde verwijdering van de panelen, waarbij kosten en verantwoordelijkheden bij de coöperatie zijn beland zonder dat daar duidelijke afspraken of formele besluiten aan ten grondslag lagen. 

Ook is er het verwijt dat essentiële stappen niet juridisch zijn vastgelegd en dat de coöperatie daarmee onnodige risico’s heeft genomen. Oud-voorzitter Res bevestigt dat het vertrouwen volledig weg was:

‘Het vertrouwen was wederzijds beneden peil, beneden nul. We hebben een advocaat in de hand genomen, en dat betekent ook weer extra kosten.’

De rekening

De financiële schade van Zonneveldt loopt inmiddels op tot € 20.000 à € 25.000, en mogelijk tot meer. Een belangrijk deel daarvan zit in een onverwachte eis rond een elektriciteitskabel.

De provincie verlangt dat het terrein als natuurgebied ‘schoon’ wordt opgeleverd. Dat betekent: ook de kabel moet eruit. Die kabel is eigendom van Liander. En Liander verwijdert uitsluitend zelf, tegen een tarief dat de ZEK als buitensporig ervaart. Res:

‘Liander zegt: wij moeten verwijderen en wij rekenen daar een prijs voor die ik echt exorbitant vind. Het komt als een konijn uit de hoge hoed.’

Zo dreigt tien jaar lokale duurzame opwek financieel te worden weggevaagd door de kosten van één kabel.

Niet herbruikbaar

Het wrange is dat hergebruik nauwelijks loont. Subsidies eisen nieuwe panelen. Gebruikte panelen, ook als ze technisch nog uitstekend zijn, vallen buiten de regelingen. Res:

‘De subsidie vereist dat wij nieuwe panelen gebruiken, dat is toch raar? Ik vind het een gek verhaal.’

De uitkomst is dat panelen met nog zo’n vijftien jaar praktische levensduur worden verkocht voor € 10 per stuk. Duurzaamheid eindigt hier waar het systeem stopt met rekenen en logisch denken.

Windpaard

De problemen stapelen zich op. Naast Zonneveldt kampt de ZEK met zakelijke complicaties rond andere inkomstenbronnen. Zo is er een geschil ontstaan over een langlopend contract met een telecomprovider voor een zendmast bij de windmolen het Windpaard dat ligt naast de boerderij van de familie Van der Laan, Noorderweg 1, Assendelft.

Dat contract loopt in principe door tot mei 2030, maar de provider stuurt aan op voortijdige ontbinding. Financieel staat er veel op het spel: de resterende contractwaarde bedraagt ongeveer € 32.000.

Voor een coöperatie die net tienduizenden euro’s ziet verdampen door Zonneveldt, is dat geen bijzaak. Het wegvallen van deze inkomsten zou de financiële slagkracht van de ZEK verder ondermijnen.

Opwekker

Tegelijkertijd kijkt de ZEK nadrukkelijk vooruit. De coöperatie is actief op zoek naar nieuwe betrokkenen: liefst jongeren die zich willen inzetten voor lokale energie, mensen met technische of organisatorische expertise, en vooral ook naar toegankelijke, betaalbare juridische kennis. Dit om ervoor te zorgen dat een organisatie die grotendeels draait op welwillende vrijwilligers niet opnieuw vastloopt op complexe contracten en regelgeving. Juist om te kunnen blijven doen waar de ZEK voor staat: lokale energieprojecten realiseren die niet alleen duurzaam zijn, maar ook geworteld blijven in de Zaanstreek en in de menselijke maat.

Wat rest?

Op papier is stikstofruimte gewonnen. In werkelijkheid is een manege verdwenen, een sociaal netwerk afgebroken, duurzame infrastructuur gesloopt en een coöperatie in zwaar weer beland.

Nabrander/ idee

Nadat Jan Res dit stuk ter controle had doorgelezen belde hij terug. Hij heeft een idee. Wat nou als de kostbare Liander-kabel gebruikt zou worden door de provincie om op de plek een kleine zonneweide aan te leggen? Dit zou de schade beperken en daarbij groene, elektrische energie opleveren.

Door Merel Kan met informatie van ZEK/ Jan Res, website ZEK en uit het Orkaan-archief.