De strijd om de voormalige schoenwinkel aan de Zuiderhoofdstraat 54a in Krommenie krijgt een nieuwe wending nu Vereniging Zaans Erfgoed officieel bezwaar heeft gemaakt tegen het besluit van het Zaanse college om af te zien van monumentenstatus voor het pand.

Volgens de erfgoedvereniging dreigt hiermee een precedent te ontstaan waarbij bewust achterstallig onderhoud wordt beloond en potentieel waardevol erfgoed verloren gaat.

Het historische winkelpand, gebouwd tussen 1735 en 1746 en mogelijk met een zeventiende-eeuwse kern, kent een lange geschiedenis. Het begon als woning en werkplaats van schoenmaker Jan Cornelisse Barenden, werd later een kruidenierszaak van de familie Schots en groeide vanaf de jaren vijftig uit tot de bekende Schoenhandel Heijne. Tot 2015 werd er nog dagelijks verkocht, waarna de deur definitief dichtging en de winkel snel in verval raakte.

Voorbescherming

In 2018 kreeg het pand de status van voorbeschermd monument, vooruitlopend op verder onderzoek naar de monumentale waarden. Onafhankelijke erfgoedadviseurs, het Historisch Genootschap Crommenie en Stadsherstel Amsterdam concludeerden dat de winkel beeldbepalend was voor het lint en dat de bouwstijl bijzondere historische kenmerken bevatte. Toch rondde de gemeente het dossier nooit af.

De welstandscommissie hield de beoordeling aan omdat de eigenaar geen medewerking gaf aan inspectie van het interieur, en in de jaren die volgden bleef verdere voortgang uit. Ondertussen verslechterde de staat van het pand zichtbaar.

Verval

Volgens Zaans Erfgoed had de gemeente al veel eerder moeten ingrijpen om verval tegen te gaan. De vereniging stelt dat meldingen over verwaarlozing niet zijn opgevolgd en dat de situatie hierdoor zo kon ontsporen dat uiteindelijk de slechte bouwkundige staat als argument werd gebruikt om de monumentaanwijzing te stoppen.

In het bezwaar wijst de vereniging erop dat de eigenaar of beheerder het pand bewust slechts minimaal heeft onderhouden en dat dit mede heeft bijgedragen aan de huidige situatie.

Waarschuwingen

De zorgen over de toekomst van het pand speelden al langer. Erfgoedkenner Jan Piet Bloem waarschuwde de gemeente in 2022 dat een koper sloopplannen had en dat snelheid geboden was, omdat het pand toen al onder voorbescherming stond. De gemeente handelde echter traag, waardoor de beschermingsstatus jarenlang vooral symbolisch bleef.

Toen winkeliers en omwonenden in 2025 melding maakten van constructieve problemen en risico’s voor de omgeving, volgde handhaving, maar toen was de schade al te groot. Een inspectierapport in augustus 2025 kwalificeerde het pand als onveilig; dat oordeel was uiteindelijk doorslaggevend voor het besluit om het monumentenproces te beëindigen.

DOKA

Niet iedereen ziet toekomst in restauratie. De winkeliersvereniging DOKA stelde eerder dat voor het pand ‘het station gepasseerd’ was en dat onderzoek naar monumentenstatus vooral tot vertraging zou leiden.

Volgens DOKA is de staat van het pand inmiddels zo slecht dat alleen ingrijpende nieuwbouw een realistische optie is, en is er behoefte aan een oplossing die niet nog jaren op zich laat wachten.

Beleid

Met het ingediende bezwaar wordt de discussie opnieuw opengebroken. Zaans Erfgoed stelt dat de gemeente haar eigen erfgoedbeleid, zoals vastgelegd in het recente document Dijken, Linten, Paden, niet heeft nageleefd en dat de samenwerking met de erfgoedsector hierdoor onder druk staat.

In de bezwaarbrief staat dat ‘het waarborgen van de identiteit van de Zaanstreek in het geding komt wanneer procedureel van uitstel, afstel komt’.

De vereniging ziet de kwestie als een voorbeeld van wat er mis kan gaan wanneer beschermd erfgoed jarenlang blijft hangen in procedures zonder daadwerkelijk ingrijpen.

Toekomst

Wat de toekomst van Schoenhandel Heijne wordt, blijft voor nu onduidelijk. Het pand is gestut en de eigenaar heeft al langere tijd plannen voor nieuwbouw.

Misschien is het te laat voor deze oude schoenwinkel, maar deze zaak maakt de vraag hoe Zaanstad moet omgaan met erfgoed dat door tijd, nalatigheid en langzaam bestuur steeds verder uit beeld dreigt te verdwijnen, actueler dan ooit.

Door: Merel Kan, op basis van het Orkaan-archief en de brief van Zaans Erfgoed. Foto: Piet Schoone.