Een dag na de uitslaande brand oogt Westzijde 187-189 als een open wond. Het monumentale pand in Zaandam is dichtgetimmerd. Waar het dak zat, kijk je nu recht de winterlucht in. Balken zijn zwartgeblakerd, delen van de kap volledig verdwenen. Of herstel nog mogelijk is, is op dit moment onzeker.
De brand brak uit op kerstochtend, 25 december, rond 10.20 uur. De woning, nog net(?) eigendom van woningcorporatie Parteon en bewoond door krakers, stond al snel in lichterlaaie. De brandweer rukte met groot materieel uit. Alle bewoners konden het pand veilig verlaten, maar raakten wel alles kwijt. Door de rookontwikkeling werd omwonenden geadviseerd uit de rook te blijven. Rond 11.30 uur was de brand onder controle.
Een beladen voorgeschiedenis
De brand komt niet uit het niets. De Orkaan schreef op 14 maart 2025 al over de zorgwekkende staat van het gemeentelijke monument aan de Westzijde. Het pand, gebouwd in het derde kwart van de 19e eeuw, stond toen al jaren leeg en te koop. De vraagprijs van € 395.000 ging gepaard met zware voorwaarden: verplicht funderingsherstel binnen een jaar, vijf jaar zelfbewoning en volledige aansprakelijkheid voor verborgen gebreken.
Verkoop bleef uit. In augustus 2024 werd het pand gekraakt. Parteon gaf eerder aan dat de rechter had bepaald dat de krakers mochten blijven totdat het pand verkocht zou zijn. Groot onderhoud bleef daardoor grotendeels achterwege. Omwonenden zagen het pand verder achteruitgaan.
Verkocht!
Juist die verkoop leek er nu eindelijk te komen. Op kerstavond, 24 december, bereikten Parteon en twee kopers overeenstemming. De contracten werden die avond ondertekend. Een dag later brandde het pand uit.
De overdracht had nog niet plaatsgevonden; die stond gepland voor januari of februari. Daardoor is sprake van een juridisch grijs gebied. Parteon is als verkopende partij verzekerd tegen dit soort calamiteiten.
Een van de kopers is acteur en theatermaker Thijs Prein. Hij bevestigt de timing en noemt die ‘bijna niet te bevatten’:
‘Na maanden plannen maken, rekenen, praten, eindelijk die handtekeningen… en dan dit.’
‘Geen beleggingsobject’
Voor Prein was Westzijde 187-189 geen investering. Na een relatiebreuk zocht hij een huis voor zichzelf en zijn twee jonge kinderen, in de buurt waar zij al woonden. Hij kan zelf bouwen en was van plan het pand stap voor stap te herstellen, met respect voor de monumentale waarde.
‘Ik wilde hier wonen. Met mijn handen werken. Niet verdienen, maar opbouwen,’ zegt hij.
Ook na de brand wil hij dat plan niet zomaar loslaten, al is alles onzeker geworden. ‘Ik kan bouwen, maar ik heb geen grote financiële buffers. Of dit nog kan, hangt af van de gemeente, de bank en hoe menselijk men naar deze situatie wil kijken.’
Schade en onderzoek
De schade is groot. De kap van het pand is volledig verloren gegaan. Volgens de brandweer is een deel van de constructie nog intact. Vanaf maandag starten experts van onder andere Stichting Salvage, woningtoezicht en monumentenzorg met het in kaart brengen van de schade en de herstelkosten. Als gemeentelijk monument zal herstel waarschijnlijk in de oorspronkelijke stijl moeten plaatsvinden.
Prein spreekt zijn waardering uit voor de inzet van de brandweer, die gespecialiseerd is in houten panden. Door hun snelle optreden bleef het pand deels behouden:
De oorzaak van de brand is nog onbekend. De Veiligheidsregio laat weten dat onderzoek geen duidelijke oorzaak heeft kunnen vaststellen. Geruchten doen de ronde, maar officiële conclusies zijn er niet.
De krakers
De bewoners van het pand raakten door de brand in één klap hun onderdak en bezittingen kwijt. Volgens Prein waren zij al in beeld bij instanties als de Regenbooggroep en het Leger des Heils. Op de dag van de brand is opvang voor hen geregeld.
Een wankele toekomst
Wat de brand betekent voor de toekomst van Westzijde 187-189 is nog onduidelijk. Waar eindelijk beweging leek te komen in een jarenlang slepend dossier, ligt het pand er nu gehavend bij. De komende weken moeten duidelijk maken of herstel haalbaar is. Technisch, financieel én bestuurlijk.
De Orkaan blijft dit volgen.
Door Merel Kan. Met informatie van Thijs Prein en het Orkaan-archief. De foto’s zijn vandaag gemaakt door Jeffrey Koster.
Heeft niemand compassie met de slachtoffers of zijn ze bijvoorbaat al veroordeeld?
ik woonde daar sinds anderhalve maand in een kamer .ik ben alles kwijt m'n laptop tv m'n bed telefoon alles en er is geen opvang geregeld ik ben naar zaanerf geweest en werd daar weggestuurd ik ben naar de wandelweg geweest was daar ook niet welkom de Gouda straat idem dito er is geen opvang geregeld ik sta letterlijk op straat het is ijskoud en niemand maar dan ook niemand die me helpt ik weet niet wat ik moet doen ik verblijf nu tijdelijk bij kennisen .deze hele week heb ik overal m'n hulpvraag neergelegd omdat ik me ik me daar niet veilig voelde maar en toen eerste kerstdag werden m'n vermoedens waar veilig was ik daar niet hoe nu verder weet ik ook niet ...Sabrina gambier
Misschien kan je antikraak gaan wonen. Op de woningen achter de hyacintstraat in koog a/d zaan staat een telefoon nummer. Zij kunnen jou dan verder helpen naar ruimte. Je betaalt minimale huur en ze helpen je verder als het pand weer gesloopt wordt
Ik begrijp het, mijn kinderen en kleinkinderen zoeken ook naar passende woonruimte.
Ze hebben nog niet gekraakt en als groep ook nog geen monumentaal pand afgefikt. Ook hebben ze -opnieuw als groep- geen kleverige handen.
Toch veel succes gewenst met het zoeken naar woonruimte. Leger des Heils ergens?
is het roversnest van de gemeente Zaanstad eindelijk gesloten. vele hebben hier hun gestolen goederen terug gevonden voor het naar een heler ging of ergens verdween onder water.
Als jongeman van 16 jaar, ben ik als jongste bediende aangenomen bij een toen gerenommeerd assurantiekantoor (van Orden).Een van de dingen die ik tot mijn taken mocht rekenen, was met kwitanties premies incasseren. De wijken waren verdeeld in Oostzijde, Westzijde, Zuiddijk en Westzanerdijk/havenbuurt. Bij mooi weer leuk, maar bij temperaturen onder het vriespunt, was het moeilijk om wisselgeld uit de portemonnaie te pakken, bij min 10 mocht ik binnenblijven. Een onbezorgde tijd, toen Zaandam nog Zaandam was, maar eerlijk is eerlijk het was toen ook niet alles.Oude huizen en niet te vergeten de "tonnetjes-auto's, het is allemaal verleden tijd, waar ik toch nog vaak met een soort weemoed aan terugdenk.
Maar terug naar dat 'Kwitantielopen", eens per jaar had ik een kwitantie voor Westzijde 189. Het huis werd toen bewoond door Mevrouw Pauw-Damstra, een statige dame en dat paste bij, wat ik toen vond, een statig huis. De laatste jaren zag ik als ik er langs reed een steeds meer vervallen statig huis, wat jammer, maar de herinnering blijft.
Parteon heeft niet geleverd, dus de koop kan niet doorgaan. Of slopen , en in retro nieuwbouw terugbouwen.
Het juridische en financiële verhaal is éen ding. Maar laten alle partijen en betrokkenen elkaar niet tegenwerken maar steunen om dit pand zo snel mogelijk weer zo statig als ooit te laten zijn. Het is een prachtig historisch hoekje, met een boerderij complex ( staat te koop), een kerkje, en die houten panden, waaronder het door stadsherstel gerenoveerde rijtje.
Iets om te behouden en trots op te zijn. Het contrast met de omliggende nieuwbouw maakt het des te bijzonderder. Hopen dat het huis weer een plek wordt waar mensen wonen, kinderen opgroeien, kortom breng er weer leven in.
Toeval bestaat niet maar vermoedelijk zal 1 der krakers zijn peuk niet helemaal gedoofd hebben......