De Gedempte Gracht, ruim 110 jaar geleden, rond 1910, ook al een befaamde winkelstraat, maar met een totaal ander aanbod…

De tijd staat niet stil. Er wordt gebouwd en gesloopt, straten verdwijnen, nieuwe wijken verrijzen. Winkels gaan weg, bedrijven sluiten, groen maakt plaats voor nieuwbouw. De Zaanstreek is de afgelopen decennia sterk veranderd. De Orkaan brengt dat in beeld. Op één plek die in het verleden op de foto is gezet, maken we nu opnieuw ‘dezelfde’ foto. Zoek de verschillen…

De originele foto’s komen uit twee albums met oude Zaanse foto’s die Zaandammer Henk van Dalen op de kop tikte op een rommelmarkt. Bert Versteeg maakte de eigentijdse foto en zorgde ook voor de achtergrondinformatie. Vandaag: de Gedempte Gracht.

De Gedempte Gracht

In deze aflevering zien we de Gedempte Gracht naar het oosten met op de achtergrond Westzijde nrs. 6 t/m 8 die alledrie eind 1957 / begin 1958 zijn gesloopt in verband met de bouw van de Beatrixbrug. Ook de panden Westzijde 2 (de Gruyter) en 4 – niet zichtbaar op de foto – werden gesloopt.

Het meest rechtse pand is Westzijde 6, was van 1902 tot 1924 de galanterieënwinkel van J.C. Kuijk gevestigd waarna kledingmagazijn (kinder- en babykleding) De Ooievaar hier haar intrek nam. In 1950 nam buurman Vroom & Dreesmann het gebouw in gebruik.

Het middelste pand is Westzijde 8, dat in 1859 werd gebouwd als woning, later zat hier stoffeerder en behanger G. Vogelenzang. In 1906 werd het betrokken door keten De Zon, van de firma Vroom & Dreesmann, zij handelden in manufacturen, bedden en tapijten.

Na de sloop van de panden zou het nog ruim 10 jaar duren voordat met de bouw van de nieuwe V&D werd begonnen maar uiteindelijk zou de nieuwe winkel op 11 maart 1970 door burgemeeser Reint Laan jr. worden geopend. In 2016 ging Vroom en Dreesmann failliet.

Links op de foto is Westzijde 10 te zien, de apotheek van Van Sante, die hier omstreeks 1875 begon. Achter de apotheek stond een 17e-eeuws woonhuis dat gelukkig niet werd gesloopt maar als eerste huis naar de Zaanse Schans werd verplaatst waar het tegenwoordig als Kalverringdijk 11 valt te bewonderen.

Op Gedempte Gracht 16 was de zilversmederij van Vet, dit is misschien wel de bekendste zilversmid van de Zaanstreek. In 1832 begon Mozes Vet een winkeltje in goud- en zilver aan het Seijlpad in Westzaandam. Het Seijlpad, misschien beter bekend als het Geldelozepad, was de noordkant van de huidige Gedempte Gracht vanaf de Vinkendwarsstraat naar het westen en lag in het verlengde van het Kuyperspad dat tussen de Westzijde en de Vinkendwarsstraat lag. De zuidzijde van de Gedempte Gracht was het Zilverpad. Nadat de sloot tussen de paden was gedempt (1856-1858) werd de straat Gedempte Gracht genoemd.

In 1860 kwam een neef van Mozes Vet – Salomon Izak Vet – in de zaak werken en enkele jaren later begon deze Salomon Izak een eigen zaak in goud en zilver aan de Oostzijde 11. Zijn beide zoons Wolf en Arnold kwamen respectievelijk in 1888 en 1900 bij hun vader werken en de naam van het bedrijf werd gewijzigd in S.I. Vet en Zonen. In 1902 opende Wolf een 2e zaak op Westzijde 46. Nadat in 1911 een nieuwe winkel op Gedempte Gracht 16 werd geopend ging de winkel in de Oostzijde dicht.

Vader Salomon Izak overleed op 23 juli 1917 en beide broers bouwden in 1932 een nieuwe winkel op Gedempte Gracht 16 waarna ook Westzijde 46 werd afgestoten. De zilversmeden Vet zijn mede bekend geworden door het vervaardigen van 21 zilveren miniaturen tussen 1902 en 1939.

Dat waren onder andere de Bullekerk, het Czaar Peterhuisje, het 1e AH winkeltje, een gemeentelijke sproeiwagen, een gashouder, diverse molens, de 2e Hembrug en stijfselfabriek De Bijenkorf, ook werden er twee voetbaltrofeeën gemaakt: een molen met voetballer als windvaan (1921) en een zilveren voetbaldoel (1921).

Op zaterdagmorgen 17 januari 1942 werd de familie Vet, bestaande uit Arnoldus, zijn vrouw Betsie Vet-Weinberg, dochter Julie Rika en schoonzus Engeltje Weinberg, de 2e vrouw – en zuster van Betsie – van de in 1940 overleden Wolf Vet, door de Duitse bezetter meegenomen. Allen zouden worden vermoord in Duitse vernietigingskampen. Vier struikelstenen voor Gedempte Gracht 16 herinneren aan de familie Vet.

Tegenwoordig is hobbywinkel Pipoos in de voormalige zilverwinkel gevestigd. Op de oude foto links naast de winkel van Vet nog een melksalon, op deze plek is nu een filiaal van het Kruidvat en rechts valt nog een uithangbord te zien met daarop de tekst “Zaansche taaitaai”.

Bekijk hier alle fototijdreizen.

Tekst en foto 2023: Bert Versteeg. Bronnen: Beeldbank Zaansche Molen, Gemeentearchief Zaanstad, Zaanse Zilversmeden.nl, Joods Monument Zaanstreek. Foto 1910: Orkaan-archief.