Vandaag in de fototijdreis nemen we je mee naar het begin van de Hoogstraat in Koog aan de Zaan met de brug over de Sluissloot en De Waakzaamheid. De Hoogstraat is het laatste deel van de ‘oude weg’ tussen de voormalige Sluissloot en de Lagedijk in Zaandijk.

De tijd staat niet stil. Er wordt gebouwd en gesloopt, straten verdwijnen, nieuwe wijken verrijzen. Winkels gaan weg, bedrijven sluiten, groen maakt plaats voor nieuwbouw. De Zaanstreek is de afgelopen decennia sterk veranderd. De Orkaan brengt dat in beeld. Op één plek die in het verleden op de foto is gezet, maken we nu opnieuw ‘dezelfde’ foto. Zoek de verschillen…

Op de oude foto die rond 1940 is genomen zien we onder andere De Waakzaamheid, de brug over de Sluissloot en Hoogstraat 12. De foto komt uit de beeldbank van de Zaansche Molen. Bert Versteeg maakte de eigentijdse foto en zorgde ook voor de achtergrondinformatie. Vandaag het begin van Hoogstraat in Koog aan de Zaan.

Hoogstraat

Vandaag in de Fototijdreis het begin van Hoogstraat in Koog aan de Zaan. De Hoogstraat is het laatste deel van de “oude weg” tussen de voormalige Sluissloot en de Lagedijk in Zaandijk. Op de oude foto die rond 1940 is genomen zien we onder andere De Waakzaamheid, de brug over de Sluissloot en Hoogstraat 12.

Sluis

De Kogersluis was een vroeg 16e-eeuwse houten schutsluis die echter niet op de plaats van de latere sluis lag maar een stukje zuidelijker, bij de Kogerhem. Ongeveer waar nu de in 1680 gebouwde Kooger Vermaning staat (Lagendijk 34). Rond deze sluis ontstond het dorp Koog dat later de naam Koog aan de Zaan kreeg.

Het sluisje verbond de Weelsloot met de Zaan en werd in 1572 door de Spanjaarden vernield. Het gat in de dijk werd gedicht met klei. Omdat de klei jaren moest inklinken werd er een nieuwe sluis gebouwd in de Schipsloot, die later Sluissloot werd genoemd.

In 1600 en 1710 werd de sluis vergroot en uiteindelijk in 1729 vervangen door een stenen sluis. Deze sluis werd in 1856 en 1940 vernieuwd, waarna deze in 1966 buiten gebruik werd gesteld en uiteindelijk zou worden gesloopt.

Ook de brug die we op de oude foto zien werd rond 1940 gebouwd ter vervanging van een oudere brug en de Sluissloot werd gedeeltelijk gedempt.

Waakzaamheid

Pal ten noorden van de sluis werd herberg De Jonge Prins gebouwd. Wanneer de herberg precies is ontstaan, is niet bekend, maar ze bestond al in 1626. Het is aannemelijk dat de herberg kort na de bouw van de sluis is gebouwd.

De herberg werd voor vele doeleinden gebruikt zoals vergaderingen, bijeenkomsten en veilingen. Je kon er eten, drinken en natuurlijk overnachten. Tijdens de Franse tijd (1795-1814) werd de naam Jonge Prins verboden en werd het De Waakzaamheid.

In de streek waren meerdere herbergen met de naam Prins en ook die veranderden van naam. Zo werd de Prins in Zaandam De Eendracht, die in Westzaan De Bataaf en die in Wormerveer De Vrijheid. Na de Franse tijd kwamen de oude namen terug, maar De Waakzaamheid bleef De Waakzaamheid. 

Naast de sluis stonden enkele huisjes die in 1800 werden afgebroken waarna er op de open ruimte een kolfbaan werd aangelegd.

Net voor 1840 werd de Waakzaamheid uitgebreid met een grote feestzaal aan de Zaan en een koffiekamer. De oude houten herberg verloor langzaam zijn functie als gelagkamer en werd uiteindelijk verbouwd tot woonhuis voor de eigenaren.

In 1907 werden de feestzaal en de kolfbaan afgebroken waarna er een grote, nieuwe feestzaal werd gebouwd waarin weer een kolfbaan kwam. Legendarische waren de spuitfeesten die de vrijwillige brandweer om de twee jaar gaf tussen eind 19e en begin 20e eeuw.

Op 29 januari 1935 sprak NSB-leider Anton Mussert een volle zaal toe terwijl buiten communisten demonstreerden. Na de Tweede Wereldoorlog werd De Waakzaamheid een populaire jazztempel.

In het begin werden er jamsessies gehouden. Na de oprichting van de Swing Society Zaanstreek, die in 1950 een internationaal Jazzfestival organiseerde, traden er internationale coryfeeën als Billie Holiday en Sidney Bechet op.

In de late jaren ‘60 begon Hennie Huisman zijn carrier in De Waakzaamheid als plaatjesdraaier. Er traden bands als The Outsiders, Cuby & The Blizzards en het nog onbekende Shocking Blue (in 1967) op. Ook De Dijk, Herman Brood en Golden Earring stonden op het podium, net als bekende cabaretiers, zoals Toon Hermans en Wim Sonneveld. Eind jaren ‘60 en begin jaren ‘70 traden er DJ’s op.

In de jaren ‘70 is De Waakzaamheid vooral een café-restaurant waarbij de zaal gebruikt wordt voor feesten van Zaanse verenigingen. De zaak verwisselde later nog enkele malen van eigenaar, waarna de tent uiteindelijk enkele jaren leeg kwam te staan.

In 1985 werd De Waakzaamheid ingrijpend verbouwd en vanaf 1988 werd het een disco die later zou uitgroeien tot een populaire housetent met optredens van onder andere de DJ’s Eddy de Clercq, Marcello en Tiësto.

Het laatste dansfeest was op 21 juni 2008 waarna de Waakzaamheid weer leeg kwam te staan en in verval begon te raken. Om het gebouw te restaureren nam het deel aan het televisieprogramma “Het Mooiste Pand van Nederland”, waarbij het helaas net naast de hoofdprijs van 1 miljoen euro greep.

Door fondsen, subsidies en particulieren was het benodigde geld geworven en uiteindelijk werd op 11 maart 2011 begonnen met de restauratie. In 2016 kwam De Waakzaamheid in bezit van Stadsherstel en tegenwoordig zit hier restaurant Katmandu.

Bekijk hier alle fototijdreizen.

Foto en tekst 2025: Bert Versteeg. Bronnen: Zaanwiki, Beeldbank Zaansche Molen, Historische Vereniging Koog Zaandijk en Stadsherstel.nl/monumenten.