Vandaag nemen we je in de Fototijdreis mee terug naar de Gedempte Gracht in Zaandam waar ooit op nummer 59 Ons Huis stond.

De tijd staat niet stil. Er wordt gebouwd en gesloopt, straten verdwijnen, nieuwe wijken verrijzen. Winkels gaan weg, bedrijven sluiten, groen maakt plaats voor nieuwbouw. De Zaanstreek is de afgelopen decennia sterk veranderd. De Orkaan brengt dat in beeld. Op één plek die in het verleden op de foto is gezet, maken we nu opnieuw ‘dezelfde’ foto. Zoek de verschillen…

De oude foto is gemaakt in 1967 en komt uit de beeldbank van het Gemeentearchief Zaanstad. Bert Versteeg maakte de eigentijdse foto vanuit een iets andere hoek vanwege een gebouwtje dat er nu staat en zorgde ook voor de achtergrondinformatie. Vandaag Ons Huis op de Gedempte Gracht in Zaandam.

Ons Huis

Het gebouw op nummer 59 met het karakteristieke torentje werd in 1904 gebouwd voor de Scheeps- en Bootwerkersvereeniging ‘Eensgezindheid’. De bouw werd bekostigd uit de weerstandskas van de vereniging.

De vakbond was in 1896 opgericht uit onvrede met het peil van de lonen in de Zaandamse haven. ‘Eensgezindheid’ zou een sterke organisatie worden waarvan vrijwel alle Zaandamse havenwerkers lid waren. De contributie was fors, fl. 0,15 per week en de vereniging was zelfs sterker dan haar Amsterdamse tegenhanger Recht en Plicht waar nauw mee werd samengewerkt.

Na WO II was de rol van ‘Eensgezindheid’ uitgespeeld en ging de vereniging op in het N.V.V. (Nederlands Verbond van Vakverenigingen), die op haar beurt in 1977 zou opgaan in het F.N.V.

Het pand, dat Ons Huis werd genoemd, werd gebruikt voor vergaderingen, bijeenkomsten en feesten van ‘Eensgezindheid’. Het werd ook aan andere vakverenigingen verhuurd. Het pand bestond uit 2 etages; beneden was de vergader- annex feestzaal en boven de toneelzaal.

Het theater werd op 30 oktober 1904 geopend met de voorstelling ‘Vorstenzoon en nihilist, of de doodenvelden van Siberië’ door Het Nederlandsch Tooneel.

In 1931 werd de zaal vergroot naar een ontwerp van architect Simon Bernardus van Sante die onder andere ook de R.K.-meisjesschool aan de Bloemgracht, stoommeelfabriek De Vrede, de St. Jozefschool aan de Jan Sijbrandsteeg (tegenwoordig De Fabriek), het St. Josephgesticht aan de Oostzijde, de pakhuizen Czaar Peter en Nederland (verbrand in 1954), alsmede woningen in de Belgische-, Haven-, Jan Bouwmeesterstraat ontwierp.

Ook kwamen er kleedkamers en toiletten. In 1939 kwam er een balkon met 90 zitplaatsen en werd het podium vergroot.

Na het vertrek van de bootwerkersvereniging werd Ons Huis een populaire uitgaansgelegenheid en waren er regelmatig optreden van artiesten en bands.

Zo trad de Zaanse band The Rocking Idolators met onder andere kapper Grad IJff in de gelederen er in 1962 op en in oktober 1965 was er een optreden van de Engelse band The Scorpions bekend van de hit ‘Hello Josephine’.

In 1963 werd Ons Huis gekocht door het Amsterdamse warenhuis de Bijenkorf die het in 1967 liet slopen en het huidige pand van de HEMA (Hollandsche Eenheidsprijzen Maatschappij Amsterdam) liet bouwen.

De HEMA opende haar eerste vestiging op 4 november 1926 in de Kalverstraat in Amsterdam. Zaandam kreeg in de jaren ‘30 een vestiging in de Wilhelminastraat. De nieuwe HEMA op de Gedempte Gracht werd in oktober 1969 geopend.

Op de oude foto zien we verder nog een klein winkeltje op Gedempte Gracht 55, dit was Het Parool. Rechts van Ons Huis op nummer 61 zat Drogist van Rijsse tot 1964. Het bedrijf werd 43 jaar lang onder de naam Th. R. de Zwart, de vorige eigenaar, gevoerd. Het volgende pand, nummer 63, was Metselaar Optiek en als laatste zien we op nummer 65 de winkel van E.W. Vet, die vakkleding en manufacturen verkocht.

Bekijk hier alle fototijdreizen.

Foto en tekst 2025: Bert Versteeg. Bronnen: Zaanwiki, Theaterencyclopedie, Gemeentearchief Zaanstad en archief van De Orkaan.