Wij kennen het als de ‘Elektrabuurt’ maar origineel heet het kennelijk Plan Centraal. Veel is na al deze jaren nog herkenbaar.
De tijd staat niet stil. Er wordt gebouwd en gesloopt, straten verdwijnen, nieuwe wijken verrijzen. Winkels gaan weg, bedrijven sluiten, groen maakt plaats voor nieuwbouw. De Zaanstreek is de afgelopen decennia sterk veranderd. De Orkaan brengt dat in beeld. Op één plek die in het verleden op de foto is gezet, maken we nu opnieuw ‘dezelfde’ foto. Zoek de verschillen…
Deze ansichtkaart komt uit de privé-verzameling van Orkaan-redacteur Piet Bakker. Bert Versteeg maakte de eigentijdse foto en zorgde ook voor de achtergrondinformatie. Vandaag: Plan Centraal in Wormerveer
Plan Centraal, Wormerveer
De foto in de periode 1930 en 1940 gemaakt. In Wormerveer werd vanaf de jaren ’20 van de vorige eeuw Plan Centraal gerealiseerd. Dit ‘Plan’ werd de Elektrabuurt en ligt tussen de Wandelweg, Goudastraat, Weverstraat en Zaanweg. De straten zijn vernoemd naar wetenschappers zoals Volta, Ampère, Ohm, Edison, Watt en Franklin.
De Italiaan Alessandro Volta (1745-1827) was de uitvinder van de batterij en naar hem is de eenheid van elektrische spanning (Volt) genoemd. Andre-Marie Ampère (1775-1836) was een Franse natuur- en wiskundige en één van de grondleggers van het elektromagnetisme. De eenheid van elektrische stroom (Ampère) draagt zijn naam. De in Duitsland geboren natuur-en wiskundige Georg Ohm (1789-1854) is bekend geworden door de door hem bedachte Wet van Ohm waarin hij de relatie tussen elektrische spanning, elektrische stroom en elektrische weerstand wordt uitgedrukt. De eenheid van elektrische weerstand (Ohm) is naar hem vernoemd.
Thomas Edison (1847-1831) was een Amerikaanse uitvinder en oprichter van de multinational General Electric (GE) dat actief is op het gebied van fossiele elektriciteitscentrales, vliegtuigmotoren en medische apparatuur. Edison is beroemd geworden door de uitvinding van de elektrische gloeilamp (1879) en de fonograaf (1877). Benjamin Franklin tenslotte is misschien het meest bekend geworden als medeopsteller van de Amerikaanse Onafhankelijkheidsverklaring in 1776 en de Amerikaanse grondwet maar heeft ook zijn sporen verdiend als wetenschapper. In 1752 vond hij de bliksemafleider uit, had een eigen theorie van elektrische lading en werd als wetenschapper vooral bekend door zijn publicaties over elektriciteit.
Op de foto`s zien we de Ampèrestraat met rechts de Voltastraat en op de achtergrond de Edisonstraat, die in het verlengde van de Zaanbrug ligt. We zien uiterst rechts Voltastraat 15, volgens het kadaster gebouwd in 1923 en rechts 3 blokken twee onder één kapwoningen (Ampèrestraat 2 t/m 12) die allen zijn gebouwd in 1930.
Een kenmerkend gebouw aan de Ampèrestraat was het kantoor van Wessanen & Laan, producent van voedingsmiddelen en mengvoeders dat in 1765 is opgericht door Adriaan Wessanen en Dirk Laan. Sinds 1916 was dit kantoor gevestigd aan Zaanweg 49 maar met de groei van het bedrijf groeide het kantoor mee en dit werd in 1955 uitgebreid en kwam achter Zaanweg 50-52. Het nieuwe kantoor had twee verdiepingen maar in 1963 werd er nog een verdieping bovenop gezet.
In 1975 verliet Wessanen de kantoorpanden in Wormerveer en nam haar intrek in een nieuw kantoorpand in Amstelveen. Het kantoorpand kreeg in augustus 1981 een andere bestemming en kwam de MEAO in het gebouw. Tot 1991 zou de MEAO (Middelbaar Economisch en Administratief Onderwijs) in het voormalige kantoor blijven waarna de school haar intrek zou nemen in een nieuw schoolgebouw aan het Cypressehout in Zaandam.
Nadat de MEAO was verhuisd bleef het gebouw een school en nam het I.V.V.O. (Individueel Voorbereidend Voortgezet Onderwijs) het over. Lang zou het I.V.V.O. hier niet blijven want in 1996 werd het oude kantoorgebouw gesloopt en kwamen er appartementen voor in de plaats.
De bekendste bewoner van de Ampèrestraat, hij woonde op nr. 8, is ongetwijfeld de kunstschilder en onderwijzer Frans Mars die samen met Pieter Boorsma in 1925 de Vereniging de Zaansche Molen heeft opgericht. Het bekendste werk van Frans Mars is het Molenpanorama (11 bij 2 meter) dat hij tussen 1941 en 1947 schilderde.
In de Elektrabuurt was ook enige bedrijvigheid, zo was er op de hoek Ampèrestraat/ Edisonstraat 6 de VIVO (Vrijwillige Inkoop en Verkoop Organisatie) kruidenierswinkel van Cornelis Dapper. Op Edisonstraat 2 was tot 3 juli 2022 slagerij J. Deken, op nummer 13 zat verhuisbedrijf Mulder en op nummer 14 was bakkerij Dirkson. In de Frankinstraat zaten onder andere assurantiekantoor en beëdigd makelaar Contelaar en Hart en in de Wattstraat was het schildersbedrijf van J. Vermeulen.
Ook aan de gelovigen werd gedacht want op de hoek Franklinstraat/ Wattsraat verrees in 1931/ 1932 de Gereformeerde Morgensterkerk, ontworpen de Amersfoortse architect B.W. Plooy. De klokken van de kerk werden in WO II door de Duitsers gevorderd en zijn niet meer vervangen.
Bekijk hier alle fototijdreizen.
Foto en tekst 2023: Bert Versteeg. Bronnen: Gemeentearchief Zaanstad, Zaanwiki, Beeldbank Zaanse Molen, Wikipedia.
Nogmaals tachtig jaar terug in de tijd. Het hoogste huis, Amperestraat 14, werd in 1944 bewoond door de heer J.P. Roodzant en zijn gezin. Hij was directeur van de melkfabiek (CMC). In de zeer onrustige tijd na Dolle Dinsdag pleegde het verzet meerdere aanslagen op de Duitse bezetter. Deze werden steeds weer gevolgd door represailles van Duitse kant. Zo werden er op 21 september 1944 als vergelding een aantal handgranaten in dat huis naar binnen gegooid, ook wordt gesproken over fosfor, teneinde brand te stichten. De schade bleef toen beperkt. Een week later namen de Duitsers de huizen van notaris Doncan en makelaar Aten aan de Zaanweg onderhanden. Inmiddels was er geen elektriciteit meer en evenmin gas, althans zeer gelimiteerd. Het waren onzekere tijden, met de winter in het vooruitzicht. Hoe te overleven?
Tachtig jaar terug in de tijd. Het op de sepiakleurige oude ansichtkaart afgebeelde plantsoen roept herinneringen op. In het voorjaar van 1944 waren op deze plaats twee vrienden aan het worstelen. Zij hadden elkaar leren kennen in de brugklas van de toenmalige School B aan de Goudastraat. Die vrienden waren Kees Theijssen, wonende Wattstraat 7, en ikzelf. Allebei waren we gefascineerd door vliegtuigen. Drie maanden later, op "Dolle Dinsdag" 5 september kwam Kees om het leven bij de beschieting van het station door een geallieerd jachtvliegtuig. Ik heb geprobeerd die gebeurtenis van me af te schrijven in mijn verhaal "Het verlies van een vriend". Indien hiervoor interesse bestaat kan ik het u toesturen. Walter Prinsze
Inderdaad ben ik James Watt vergeten! James Watt werd in 1736 in Schotland geboren en overleed in 1819 in Heathfield Hall (Engeland). Hij was de uitvinder van de "moderne" stoommachine, Er bestond al een primitieve stoommachine, in 1712 uitgevonden door Thomas Newcomen. Ook was Watt uitvinder van de kopieermachine in 1774. De stoommachine van James Watt was een verbeterde versie waarop in 1769 patent werd verleend. In 1784 kreeg hij patent op een aangepaste versie van zijn stoommachine die een locomotief aandreef, de stoomlocomotief was geboren! Het vermogen van de stoommachine drukte hij uit in paardenkracht en later werd de éénheid van vermogen ( Watt) in het SI stelsel naar hem vernoemd.
Leuk, geboren en opgegroeid in de Franklinstraat. Mijn vader werkte bij Wessanen...altijd kijken wanneer meneer Laan naar kantoor kwam met z'n super de luxe grote wagen achter in de Amperestraat.
Leuk stukje, zeker voor oud bewoner. In de volksmond "De Electrische buurt". Mijn vader groeide op op Voltastraat 8. Kwam daar later vaak toen mijn oma daar nog woonde en mijn opa, schipper Aafjes helaas al dood was. In Voltastraat was tussen Goudastraat en Voltastraat lagere school met groot plein en via poortje kwam je in Goudastraat. Nu staat daar school de Mei. In oorlog was deze oude school bezet door Duitse soldaten. Werd later de MULO. In Voltastraat zat ook de PEN met elelectra gebouw, verdeelcentrale, staat er nu nog. Onderhoudwerkplaats en een speeltuin, nu huizen. Heb zelf jaren in de Wattstraat gewoond. Vergeet de Wattstraat te benoemen vernoemd naar James Watt. Engelse uitvinder van lichtsterkte? Waar kantoren Wessanen, later school en nu woningen staan heet nu volgens mij Weverstraat en loop door tot uiteindelijk de Wandelweg. Tot zover.
Even over de scholen aan de Goudastraat. Ik spreek over de jaren 40-50. Daar was School B met twee bijzondere 4 e en 5e klassen, de zogenaamde brugklassen. Ingang Goudastraat door het genoemde stenen poortje naar rechts, en naar links had je de ULO-school , indertijd hoofd J.H. Methöfer. In de lesjaren 1942-1943 en 1943-1944 functioneerde School B normaal. Vanaf september 1944, dus ook in de volgende "Hongerwinter" werden de lessen gegeven in het fabriekspand Suriname van Erve de Jong, de chocoladefabriek aan het Noordeinde. Of dat gebeurde i.v.m. brandstofschaarste of vanwege vordering door de Duitsers weet ik niet. N.B. Ik ben in het bezit van een klassefoto, in het voorjaar van 1944 genomen, van de tweede brugklas, met daarop o.a. afgebeeld Rein Aafjes, klasgenoot. Na sloop van de beide oude scholen kwam daar School De Mei. Tijdens de oorlogsjaren was de heer J.Schroevers ("de Big") hoofd van School B. Walter Prinsze
James Watt heeft de stoommachine uitgevonden en was een Schot.