Deze fototijdreis gaat weer naar Wormerveer: de Zaanweg met de brug over de Noordersluis. De brug is inmiddels verdwenen.

De tijd staat niet stil. Er wordt gebouwd en gesloopt, straten verdwijnen, nieuwe wijken verrijzen. Winkels gaan weg, bedrijven sluiten, groen maakt plaats voor nieuwbouw. De Zaanstreek is de afgelopen decennia sterk veranderd. De Orkaan brengt dat in beeld. Op één plek die in het verleden op de foto is gezet, maken we nu opnieuw ‘dezelfde’ foto. Zoek de verschillen…

De oude foto komt uit het Gemeentearchief van Zaanstad.

Zaanweg met Noordersluisbrug, Wormerveer

In het verleden had Wormerveer twee sluizen die de Zaan met het achterliggende veld verbonden: de Noorder- en Zuidersluis. De Zuidersluis lag in het verlengde van de sloot tussen het Henne- en Schoolpad, naast café Sman terwijl de Noordersluis in het verlengde van de Sluissloot lag. Oorspronkelijk lag de Noordersluis een stuk noordelijker, in het verlengde van de huidige Marktstraat, pal ten zuiden van De Jonge Prins. Deze sluis bestond al in 1588.

Aan de sloot lagen het Bredase- en Kikkerspad die al in het begin van de 17e eeuw zijn ontstaan. Toen de sluis aan vervanging toe was werd in 1733 de nieuwe sluis een stukje zuidelijker gebouwd. De nieuwe sluis was 69 voet lang en 18 voet breed. Vermoedelijk was dit de Rijnlandse voet (31,4 cm) die het meest werd gebruikt. Naast de Rijnlandse voet waren er nog een aantal voeten, waaronder de Amsterdamse Voet (0,2831 cm) die in 1650 de standaard voet voor de Verenigde Oost-Indische Compagnie werd. De Noordersluis was omgerekend dus 21,67 bij 5,65 meter.

De sloot stond middels een sluis in verbinding met de Nauernasche Vaart. Dit sluisje was De Noordsche Balk en werd in 1970 gesloopt waarna er het gelijknamige verzorgingstehuis werd gebouwd, dat werd op z’n beurt in 2014 gesloopt. De Noordersluis werd in 1960 gedempt en gesloopt.

Het noordelijke pad is het Sluispad, oorspronkelijk het Boksepad, dat in 1742 al bestond en het zuidelijke pad is het huidige Oversluispad. Of het Oversluispad ooit een andere naam heeft gehad is mij niet bekend.

De naam Boksepad was afkomstig van oliemolen De Bok die aan het Sluispad iets ten westen van de Paul Krugerstraat stond. De Bok was in 1631 als oliemolen gebouwd, maar werd in 1804 door de firma Maarten Schouten & Comp. verbouwd tot papiermolen. Deze firma zou later uitgroeien tot de bekende papierfabriek Van Gelder en Zonen in Wormer. Tot 1863 werd er met de molen papier geproduceerd waarna de molen werd onttakeld.

Op 20 augustus 1864 kocht Jan Laan het restant van de molen voor F. 2.500,- waarna deze werd gesloopt. De schuren bleven staan en werden ingericht als werkhuis voor bejaarden en andere minder bedeelden en zouden in 1880 worden gesloopt.

Aan het Sluispad, op nummer 15, staat nog steeds het 18e -eeuwse voormalige kaaspakhuis Purmerend. De kaashandel in Wormerveer was in de 18e eeuw een belangrijke tak van nijverheid, zo waren er in 1716 al 21 kaaskopers in het dorp. Ook had Wormerveer tot 1882 een eigen waag. Dit pakhuis, dat inmiddels tot woonhuis is verbouwd, is één van de drie overgebleven kaaspakhuizen in Wormerveer. De andere twee zijn pakhuis Gouda (Zaanweg 19) en pakhuis Dissel (Zaanweg 13).

De plaats waar de voormalige Noordersluis lag is nog steeds herkenbaar, het is het open stuk tussen Zaanweg 116 en Zaanweg 117. Het pand links op de foto zien we Zaanweg 115 waar tegenwoordig de bloemenwinkel Huis van Groen zit. Dit was ooit de statige woning van de weduwe Langebaard. In 1924 kwam hier de manufacturenwinkel van Botman. In 1973 kwam in het pand de radio- en televisiewinkel van Peerdeman dat later Expert Elektronica De Graaf werd.

Bekijk hier alle fototijdreizen.

Foto en tekst 2025: Bert Versteeg. Bronnen: Zaanwiki, Gemeentearchief Zaanstad, Wikipedia en archief
Beeldbank Zaansche Molen, Vereniging Zaans Erfgoed, Beeldbank Zaansche Molen, Molendatabase.