De oude bewoners van Filmtheater De Fabriek keerden zaterdagmiddag – 31 mei – terug naar hun oude thuis. Velen van hen waren verrast het weer te zien en op te merken hoe erg het veranderd was sinds zij daar hun repetitieruimte hadden. Zij? Theatergezelschap Hollandia.

Hollandia werd in 1985 opgericht door regisseurs Johan Simons en Paul Koek. In de jaren negentig groeide het gezelschap uit tot een waar fenomeen. Ze begonnen met hun eerste voorstelling in De Waakzaamheid in Koog aan de Zaan. Tot 2001 was De Fabriek in Zaandam hun uitvalsbasis, totdat ze verhuisden naar Eindhoven.

Avonturen

Een kleine honderd man verzamelde zich in De Fabriek voor de boekpresentatie van ‘Je hebt geen kans, maar pak ‘m‘. Dit boek, geschreven door dramaturg Paul Slangen, gaat over – jawel – Hollandia. Het idee voor het boek kwam oorspronkelijk van Slangens voorganger Tom Blokdijk. Blokdijk vond zichzelf te oud om het nog te schrijven en vroeg Slangen het op zich te nemen. Dat deed hij.

Het boek zit vol verhalen, avonturen, anekdotes en lessen die het gezelschap heeft meegemaakt. Het werd uitgegeven door uitgeverij IT&FB en vormgegeven en geredigeerd door Heleen van Wiechen.

BMW

Voor Paul Koek en Johan Simons was het duidelijk: Hollandia moest het theater naar de mensen brengen. Koek vertelt:

‘Wij kwamen allebei uit een gezin waarbij onze ouders ontzettend veel moeite hadden om naar het theater te gaan. Ik kom uit een tuindersfamilie, Johan had een ganzenboerderij en bakkerij. Wij wilden dat juist die mensen naar het theater konden, dus toen zijn wij dat daarnaartoe gaan brengen.’

Dat leidde tot het idee van locatietheater, een van de belangrijkste drijfveren van Hollandia.

Paul Slangen vertelt waar ze zoal locatietheater speelden: in tuinderskassen, oude fabrieken, kerkjes – zoals de Zuidervermaning – en andere ongebruikelijke locaties. Volgens Slangen waren ze daarin de eerste. Of ze daar ook mensen in de provincie mee bereikten weet hij nog niet zo.

‘Dat wilden we natuurlijk heel graag, maar eerlijk is eerlijk, de parkeerplaats stond toch vol met BMW’s en Audi’s uit de stad.’

Durf

De Fabriek staat vol met acteurs, regisseurs en schrijvers, de oude Hollandia-groep voelt authentiek op een manier die je zelden nog ziet. Voor Hollandia was lef een belangrijk kenmerk, zegt Johan Simons:

‘Hollandia was gewoon voor een heel groot gedeelte lef. En het goede aan Hollandia was dat het ging over lef, maar ook over durven mislukken.’

Uit durven mislukken kan je volgens Simons heel veel vrijheid putten. Hij vertelt dat een repetitieruimte dan een soort laboratorium wordt wordt waar je dingen kan proberen. Daar heeft hij erg veel waarde uit gehaald.

En ook volgens Paul Slangen moeten dingen kunnen mislukken, sterker nog, dat is volgens Slangen de essentie van kunst:

‘Met heel veel creativiteit om je heen in een collectieve werking, moet je ervoor zorgen dat wat je bedacht hebt, mislukt. Omdat er dan iets ontstaat wat je niet had kunnen bedenken, en dat is kunst.’

Invloed

De invloed van Hollandia op de betrokkenen is groot. Paul Koek zegt:

‘Het heeft mijn hele leven gevormd, volledig.’

En ook voor actrice Betty Schuurman was het heel belangrijk:

‘Heel erg, we hebben hier hele mooie dingen gemaakt. We gingen vroeger ook altijd trainen in het Twiske, en we repeteerden boven in de filmzaal, dat was geweldig.’

Ze beschrijft het maakproces bij Hollandia als heel relaxed. Eerst werd er voorwerk gedaan bij de thuisbasis, daarna gingen ze verder op locatie. Dat was soms spannend, maar het werd meestal wel mooi. Ook acteur Fedja van Huêt ziet Hollandia als een mooie tijd.

‘Hollandia was lang mijn droom en ik was superblij om mee te mogen doen. Ik heb hier ook mijn mooiste voorstellingen gemaakt.’

Spanningsveld

Muziek speelde een grote rol in de voorstellingen van Hollandia, net als de wisselwerking tussen muziek en stilte. Paul Slangen vertelt over de thema’s waar Hollandia zich zoal mee bezig hield. Daarbij was de tegenstelling van natuur en cultuur een erg belangrijke.

‘Je ervaart natuurlijk natuur in jezelf, je ervaart dat je dingen moet van jezelf, dat dingen dwingend zijn, maar je wil iets anders. Het gevecht tussen wat je als dwingend ervaart en wat je zelf zou willen, dat is een heel interessant spanningsveld.’

Door Marijn Kerkhoven.