Het college van Zaanstad heeft in een brief aan de gemeenteraad erkend dat de omstreden publicatie van 24 namen van mensen met openstaande bijstandsschulden ‘juridisch rechtmatig’ was, maar dat er onvoldoende is nagedacht over de maatschappelijke gevolgen.

De zaak leidde tot felle kritiek, politieke vragen en onderzoek door de Autoriteit Persoonsgegevens.

‘Stuiten’

Op 1 mei 2025 publiceerde de gemeente de namen van 24 inwoners zonder bekend woonadres in het Nieuwsblad Zaanstad. Het ging om mensen die (mogelijk) onterecht bijstandsuitkeringen hadden ontvangen en bij wie de gemeente bijna € 190.000 wil terugvorderen.

Omdat deze personen formeel onvindbaar zijn, kon Zaanstad hen niet per brief bereiken. Publicatie in het huis-aan-huisblad werd daarom ingezet als alternatieve manier om de vorderingen ‘te stuiten’. Dat is een juridisch noodzakelijke stap om het recht op terugvordering te behouden.

Functionaris Gegevensbescherming 

Volgens de gemeente is deze werkwijze getoetst en goedgekeurd door de Functionaris Gegevensbescherming. Ook werd vooraf advies ingewonnen bij KOOP* en het ministerie van Sociale Zaken. Toch ontstond direct na publicatie maatschappelijke onrust: wij noemden het een schandpaal, en andere media berichtten vervolgens ook breed over de kwestie. En ook diverse raadsleden spraken hun afkeuring uit.

De Autoriteit Persoonsgegevens liet op 8 mei weten dat het publiceren van namen in dit soort situaties ‘een extreem zwaar middel’ is en dat vooraf advies van de AP vereist is. Dat advies werd door Zaanstad pas ná de publicatie ingewonnen.

Onvoldoende empathisch

In de brief van 12 juni erkent Zaanstad dat men de maatschappelijke impact van de maatregel heeft onderschat. ‘We zijn juridisch correct te werk gegaan maar hebben te weinig oog gehad voor de gevoeligheid en de beleving in de samenleving.’ Ook wordt erkend dat de communicatie rondom de publicatie transparanter had gekund.

Er zijn inmiddels gesprekken gevoerd met de Ombudsman Metropool Amsterdam en het Panel Werk & Inkomen. Uit die gesprekken kwam onder meer naar voren dat cliëntenparticipatie en menselijke maat bij beleid rond terugvordering beter kunnen.

Toekomst

Zaanstad wil haar aanpak herzien. In de toekomst wordt meer ingezet op:

•               Mensgericht incasseren, met oog voor persoonlijke omstandigheden

•               Inzet van ervaringsdeskundigen en externe adviseurs

•               Zoeken naar alternatieve publicatiemethoden

•               Afstemming met landelijke ontwikkelingen, zoals de geplande Participatiewet in Balans

De gemeente stelt in de brief te willen leren van de situatie en werkt aan een zorgvuldiger beleid.

Nasleep

De zaak is inmiddels ook landelijk opgepakt. Kamerlid Merlien Welzijn (NSC) stelde vragen aan staatssecretaris Jurgen Nobel, die op 26 mei bevestigde dat Zaanstad vooraf advies bij de Autoriteit Persoonsgegevens had moeten inwinnen.

De zaak ligt daarmee op meerdere tafels: lokaal in de raad, regionaal bij de ombudsman en landelijk bij de staatssecretaris en de AP.

* KOOP is het kennis- en adviescentrum van de Rijksoverheid dat verantwoordelijk is voor de publicatie en toegankelijkheid van officiële overheidsinformatie, zoals wetten en bekendmakingen.

Door: Merel Kan, met gebruikmaking van het rijke Orkaan-archief en de brief waarin het college de raad informeert.