De gemeenteraad van Zaanstad heeft ingestemd met het uitvoeren van controles van (potentiële) huurders in 52 straten in Zaanstad. Die straten liggen in Poelenburg, Peldersveld, Kogerveldwijk, Rosmolenwijk en Zaandam-Zuid.

Particuliere huurders moeten aantonen dat ze werk hebben, een studie volgen of hun inkomen uit hun pensioen of AOW halen. Mensen met een bijstandsuitkering of andere lage inkomens worden geweerd. Daarnaast kunnen huurders vanaf 16 jaar worden gescreend op criminele of overlastgevende activiteiten.

De maatregelen, die al enkele jaren worden toegepast in Poelenburg en Peldersveld, worden nu in alle wijken van Zaandam-Oost doorgevoerd. Doel is de wijken sociaaleconomisch diverser te maken. Daarmee hoopt Zaanstad een concentratie van armoede tegen te gaan en overlast en criminaliteit te bestrijden. ‘Als je veel mensen bij elkaar hebt die in sociale huurwoningen wonen en allemaal aan de onderkant van de samenleving zitten – want die wonen nou eenmaal in sociale huurwoningen -, dan krijg je de problemen vanzelf boven water’, zei wethouder Harrie van der Laan (POV) eerder. De wethouder liet zich gister in de raad vervangen door burgemeester Hamming.

Bijlmer

Voorstanders, voornamelijk op rechts te vinden, zien de controles als een nuttige, zo niet noodzakelijke maatregel om de overlast in verschillende wijken terug te dringen. ‘Dit soort maatregelen hebben in de jaren ’90 ook in de Bijlmer bijgedragen aan de leefbaarheid’, weet Menno Barends (PVV) te vertellen.

Ook D66 is voor de voortzetting van de controles. ‘We willen de wet continueren, maar wel als aanvulling op andere wetgeving. Het is en, en, en’, zei Merel Kingma.

Tegenstanders, voornamelijk op links te vinden, vinden de controles een zwaar middel waarvan de effecten nog niet bewezen zijn. ‘De controles grijpen diep in, maar ik heb nog geen bewijs gezien dat ze werken’, zei Anna de Groot (SP), tegenstander van het eerste uur. ‘En wat doet het met een wijk als het wordt aangemerkt als probleemwijk?’, vroeg ze zich af. ‘Volgens mij helpt het niet.’

David van Marlen (GroenLinks) wil dat er meer preventieve maatregelen worden genomen (iets wat de controles precies zijn, aldus de VVD). Daarnaast wees hij erop dat de controles een buitengewone bevoegdheid zijn voor een gemeente. ‘Als je die dan wil inzetten, moeten er geen twijfels zijn, maar die zijn er wel.’

Raadslid Eylem Köseoglu zorgde nog voor opschudding door te stellen dat ambtenaren niet achter de controles staan. Gevraagd naar haar bronnen voor deze uitlating verwees ze naar ‘signalen die naar buiten zijn gegaan’. Wethouder Onclin voelde zich geroepen naar een microfoon te lopen en op te merken dat ‘we de angstcultuur ontkennen’.

Preventie

Burgemeester Hamming besteedde, na het belang van de controles te benadrukken, ook aandacht aan de zorgen erover. Maar de motie van de SP waarin het college wordt opgeroepen te investeren in maatregelen ‘die mensen echt helpen en niet uitsluiten’, wordt al uitgevoerd, zei Hamming. ‘We hebben een enorm bedrag van € 43 miljoen gekregen voor preventie. Dat investeren we in onder andere jongerenwerk, huiswerkhulp en hulp voor arbeidsmigranten. Van alles wat we doen om overlast te voorkomen in Zaanstad, is tachtig tot negentig procent preventief.’

Door Jelmer de Vries. Op basis van raadsvergadering Zaanstad 18 december 2025.