Er zijn van die gebeurtenissen die een stad even uit zijn routine halen. In de herfst van 2015 gebeurde dat in Zaandam. De tenten van de Dam tot Damloop bleven na afloop niet staan omdat iemand was vergeten ze af te breken, maar ze kregen een nieuwe bestemming. Geen hardlopers, maar vluchtelingen.
Binnen enkele dagen werd het Burgemeester in ’t Veldpark omgevormd tot noodopvang. De Orkaan stond erbij, schreef erover, kreeg mails van bezorgde buurtbewoners én van mensen die wilden helpen. De ene Zaankanter vroeg zich af of het wel veilig was; de andere kwam met thermoskannen, kleding, dekens of simpelweg woorden van welkom.
Onder die eerste bewoners zaten twee mannen uit Syrië: Thaeer Nabil Muhreez en Jamil Makhoul, allebei documentairemakers. Ze waren via de bekende route gekomen: de gammele boot naar Lesbos, de eindeloze wachtrijen, de bussen richting onbekende bestemmingen.
En waar anderen vooral probeerden te landen na een lange reis, deden zij wat ze altijd hadden gedaan: kijken en filmen.
In november van dat jaar plaatsten wij op De Orkaan een minidocumentaire. Geen politieke boodschap, geen uitleg, geen emotionele muziek. Alleen mannen die vanuit het kamp bellen met hun moeder of vrouw aan de andere kant van de wereld. Vier minuten pure menselijkheid.
Meer dan tachtigduizend mensen bekeken de film. Hij werd gedeeld door voor- en tegenstanders van opvang, juist omdat hij zo ongefilterd was.
Daar bleef het niet bij.
Samen met hun vriend Ashur al Bab maakten Thaeer en Jamil en Robert van Tellingen vervolgens voor De Orkaan twee minidocumentaires ‘Ik ben een vluchteling maar…’, waarin ze mede-bewoners portretteerden (zie onderaan dit artikel). Geen heldenverhalen of zieligheid, maar gewone mensen met dromen, talenten, heimwee en humor. We wilden laten zien dat de wereld achter een tentdoek niet zwart-wit is, maar een bonte mengeling van hoop, pijn en geduld.
Na een periode in het Veldpark verhuisden ze mee naar Taets op het Hembrugterrein, en daarna naar Hilversum. We bleven sporadisch contact houden. En eigenlijk was dat nu al te lang geleden.
Tot we vorige week werden gebeld door producent Margriet Jansen:
‘Ik heb samen met Thaeer een documentaire gemaakt. Hij wil hem dolgraag als eerste laten zien in Zaandam.’
Ook Jamil en Robert komen terug in de film.
En zo krijgt het verhaal van 2015 opeens een volgend hoofdstuk. Thaeer keert terug naar Zaandam, als maker, niet als gast. Zijn film heet Leven na de dictatuur. Het is geen verslag van de oorlog, maar van wat er daarna komt. Van hoe je verder leeft als het gevaar achter je ligt, maar de herinnering in je lijf blijft zitten. Van vriendschap, identiteit en de lange zoektocht naar innerlijke vrijheid.
Wat de film extra bijzonder maakt: Zaandam speelt er een rol in. Niet als decor, maar als eerste veilige plek. Als de plaats waar twee mannen voor het eerst weer ademhaalden en zich afvroegen: hoe werkt dit land eigenlijk?
Wat bedoelen Nederlanders als ze ‘kom binnen’ zeggen? Waarom krijg je soms een glimlach en soms een wantrouwende blik?
Die verwarring en verwondering zijn onderdeel van de film. En wat zou het mooi zijn om het te delen met mensen die in 2015 en de jaren erna betrokken waren.
Oproep
Was jij één van de mensen die toen hielp?
Of je nu in de Noorderkerk stond met koffie, in de sporthal dekens neerlegde tijdens de stormnacht, bij het hek van het park stond met wc-papier, of simpelweg even zwaaide naar de nieuwe bewoners… kom kijken!
Niet om jezelf terug te zien. Maar omdat dit óók jouw verhaal is.
Première – Leven na de dictatuur (met nagesprek)
Woensdag 26 november 2025
20:00 uur
Filmhuis De Fabriek – Zaal 1 (Zaandam)
Door: Merel Kan, met informatie uit het Orkaan-archief en van Margriet Jansen.
De Noorderkerk speelde een belangrijke rol voor de vluchtelingen. Dagelijks was deze open van 14.00 uur tot 16.00 uur. Vele vluchtelingen kwamen naar de kerk voor een kopje koffie of thee met een koekje. Het was toen nog niet toegestaan om Nederlandse les te geven. Dit hebben we toen opgelost door de mensen klaverjassen te leren. Toen de burgermeester kwam en alle mensen zag en wij vertelden dat ze geen Nederlands kregen maar we leerde klaverjassen zij ze dat we gewoon Nederlandse les moesten geven. Dit was het begin voor heel Nederland om zodra een vluchteling binnen kwam ze Nederlandse les mochten krijgen. Vele vrijwilligers hebben zich toen ingespannen om de vluchtelingen les te geven, soms met handen en voeten.
De kerk was echt een verzamelplaats voor ontmoeting, vriendschappen en ontspanning waar honderden verhalen over zijn te vertellen door de vluchtelingen en vrijwilligers.
Dankzij de coördinatoren Kees van de Pol en Albert Brinkman liep alles gesmeerd.
Ben zelf nog altijd dankbaar en trots dat wij dit in Zaanstad hebben mogen doen
Henk Kroes
wat een mooi verhaal, inhoudelijk prachtig maar ook goed verteld zodat wij nieuwgierig worden naar de film. En....trots op Zaandam als ik zie hoe Zaankanters door de jaren heen op vluchtelingen hebben gereageerd. Zeker als je ziet wat er elders aan ophef wordt gemaakt. Fijn dat ik hier woon (ondanks het gif wat ik vaak lees in de reacties op teksten als deze in de Orkaan)
WÃ t een prachtig rijke cirkel, is hier zo rond gemaakt!