Zaans Geurmuseum?
Ingrid Jahn, Hans Valk en Will Evers zouden graag een Zaans Geurmuseum zien (ruiken?). Een geurmuseum met koek, linoleum, cacao en tientallen andere geuren.
“De vraag is nu moeten wij voor het nageslacht een overzicht maken van deze industrieën uitgaand van de geuren die deze veroorzaakten? Deze veelheid van industriële geuren zijn uniek en de combinatie daarvan komt nergens elders in de wereld voor. De herinnering aan deze industrieën en de geuren daarvan moeten wij proberen weer te behouden!”
Zo’n overzicht zou deel kunnen uitmaken van het Zaans Museum (Verkade Experience) of het molenmuseum. De initiatiefnemers hebben een lijstje met geurige bedrijven, wij zochten daar de foto’s bij. Suggesties kunnen bij de reacties.
Een eerste overzicht:
Parfum – Polak en Schwartz (foto boven, 1957, koningin op bezoek)
Koek – Verkade, Zwart
Beschuit – Hille
Maggi – Exter (dachten wij bij De Orkaan)
Pudding – Honig De Bij
Zeep – Hilco
Zetmeel – De Bijenkorf
Cocos/copra – Duyvis
Cacao – De Zaan en Gerkens
Snoep – Goedhart
Chocolade – De Jong
Vetten – Crok en Laan
Verf – PSZ en Sabel
Drukinkt – Oosterveld en Romeijn
Hout – Dekker, Bruynzeel
Havermout – Lassie
Rijst – Mercurius
Lijnolie – Hart en de Zwaan
Olie – Pieter Bon
Norit – Norit
Schuim – Ensof
Vloerzeil – Lum
Stopverf – Wakker
Conservator Hester Wandel wees ons op het lied van Yenl en de Boer. Zij zijn waarschijnlijk voor zo’n museum:
Geweldig idee!!!!!
Was er ook een koffiebranderij Albert Heijn, Oostzijde Zaandam.
Die was er. En als de macaroni, die daar ook gemaakt werd, mislukte kon het behoorlijk stinken.
Leuk initiatief. Ook goed om veevoermengvoeders Wessanen/Brokking
En graanbewerkung Wessanen later Meneba hierin mee te nemen
Supertof idee (suggesties: iets met Duivekater, Zaanse mosterd, Broeder, pinda’s van Duyvis?)
Vis olie bij de Zaanlandse Olieraffinaderij (ZOR) in de Oostzijde.
Bij de fabrieken van Bruynzeel drie verschillende geuren: bij de fineerfabriek het schillen snijden van tropisch hout, het spuiten van lak bij de keuken fabriek en het zagen etc. van vurenhout bij de Schaverij.
Ik vind dit een heel goed idee; er zijn in Nederland musea die hier ook al mee willen beginnen; in eerste instantie als experiment. Dus jullie hebben de tijd mee, dit idee leeft bij meerderen. Zeker al die geuren in de Zaanstreek; bij veel oudere bewoners roepen die allerlei herinneringen aan vroeger op! dus goed om te behouden voor toekomstige generaties. Hopelijk kan dit nieuwe museum dan in een oud industrieel erfgoed gebouw. Dat lijkt me een passende omgeving.
Dat is een gaaf plan. Al is het alleen maar om de onderwijzer, die ik in het vijfde jaar van de basisschool meemaakte, op z’n plaats te zetten. Die zei bij zijn aantreden – en dat was werkelijk waar het allereerste wat hij ons toevoegde: “Jullie stinken allemaal maar cacao!” Ik was zwaar beledigd door die malloot. Kom op met dat Zaanse Geurmuseum, dan nodig ik die meester uit en duw hem met zijn snuit het Zaanse Geurlandschap in. 😉😀
Ik mis de ammoniak van Olam in het rijtje…
Maggi
In Nederland werd vanaf 1897 Maggi geïmporteerd door Paul Horn, vanaf 1912 Paul Horn & Co. In 1925 werd de bedrijfsnaam omgedoopt tot Fabriek voor Maggi’s Voedingsmiddelen. Deze firma verliet toen de Raamgracht te Amsterdam voor een kantoor met opslagruimte aan de Haarlemmerweg, tot dan toe in gebruik bij Electrotechnisch bureau Groeneveld & van der Pol, eveneens in Amsterdam. Paul Horn vertrok in 1930. Maggi liet het gebouw in 1933/1934 ombouwen tot productielocatie voor het merk Maggi geopend aan de Haarlemmerweg. In 1994 werd deze productielocatie verplaatst naar een nieuwe fabriek in Venray. Sinds 2005 wordt Maggi niet meer in Nederland geproduceerd.
Zwaardemaker karvan cevitam Oostzijde. Het pand is momenteel omgetoverd
Met appartementen..gelukkig niet gesloopt.
Wat dachten we van de schepen die in het voorjaar in de zaan werden geteerd, een lucht die we niet meer ruiken nu het teren van schepen verboden is.
Nog twee suggesties: Advocaat van Advocaatfabriek van Ostade, Oostzijde en ouwel van Primus Ouwelfabriek
De oorsprong van het idee van een geurmuseum komt o.a. nadat wij een laatste bezoek brachten aan de de Bij (t.o. de Dahliastraat) voordat deze deels wordt gesloopt. Het was nostalgisch omdat wij daar vroeger met Zaanlands Kapel oefenden in de kantine.
De geur van pudding bracht ons ook bij de lagere school in de Koog. Nog altijd als we langs de Bijenkorf (Amylum) rijden denken we “ha lekker gymnastiek buiten. (het veldje was er tegenover).
Beste en enthousiaste Will Evers,
Een geus- smaak of proefmuseum lijkt mij een top-idee op de Zaanse Schans of in de buurt en mijn vraag is of jullie hiermee al zijn begonnen, gezien de optimistische inhoud van het volgende bij jou afgenomen interview:
https://www.nporadio5.nl/fragmenten/lunch-lekker/08358626-92c1-4a09-a750-c561c0fe2164/2021-09-08-will-evers-wil-graag-een-geurmuseum-met-alle-geuren-uit-de-zaanse-industrie
De geur van Exter herinner ik mij nog wel van toen ik begin jaren 90 op de Kleine Tocht werkte. Mij werd destijds verteld dat ze soeppoeder o.i.d. maakten.
Niet alleen op de Kleine Tocht, bij de juiste wind was het in half Zaandam te ruiken.
In tegenstelling tot jou ging ik iedere avond weer terug naar Krommenie waar het naar lijnolie stonk 🙂
De geur van fosfor van de A.I.
Evert koning verf in de Oostzijde
Kadavers Slachthuis
Stijfsel Tate en Lyle
Roest de Zaanse Schroothandel
Aspartaam (getverdemme) Verkade
Rookkaas Schippers
Zeep De Adelaar
Lijnolie molen het Pink
Mosterdgas Artillerie Inrichting?
…
Het liedje ‘Geuren van de Zaanstreek’ is door Yentl en de Boer geschreven voor de Nieuwjaarsbijeenkomst van de Zaanse Ondernemers Sociëteit De Corner op 9 januari 2014 in het Zaans Museum.
Het complete muzikale optreden is te zien op:
https://www.youtube.com/watch?v=rDCrqdUvOuo&t=218s
Volgens mij is het Hilko en geen Hilco zoals onder de foto staat. Op de schoorsteen die erop staat wordt dat aangetoond.
Ik groeide zelf op in de pillenfabriek ‘de Watermolen’ aan het Kalf 2-4 in Zaandam en als ik op school kwam merkten de klasgenoten met regelmaat op dat mijn broer en ik naar medicijnen stonken. Geheel waar. Daardoor gingen er ook nooit zoveel vriendjes mee naar huis. Ze waren bang voor de ziekenhuislucht die ze dan weer mee naar huis namen.
Inderdaad, Hilko, met een K.
De geur van hetgeen te pas en te onpas door de fabrieken in de sloten en in de Zaan werd geloosd
Ter aanvulling: de paling rokerij van S. Oene(n) bij de oprit van de Julianabrug in Zaandijk. In de erboven gevestigde bioscoop Centrum was de rooklucht goed te harden.
De vuilnisbelt aan het eind van de Oud-Heinstraat die in de jaren vijftig nogal eens in brand vloog en dan bij westelijke wind een smerige stank over oud-Zaandijk verspreidde.
Fred heeft gelijk. Totdat het gemaal bij de sluis in Zaandam er kwam was de Zaan een stinkend open riool. Zilverwerk in huizen nabij werd binnen een paar weken pikzwart.
Mijn jeugd was de geur van carboleum. In het ‘werkhuis’ van mijn vader was dat de overheersende geur.
Ik fiets nog wel eens langs een houthandel die me – vanwege de geur – terug brengt naar die tijd
Geur vervliegt, beelden vervagen …
@Maarten heeft hier een tekst van augustus 2021 weer op ons netvlies gezet wat met geur niet mogelijk is. Ook met beelden herkennen en leren we veel uit het verleden. Hoe werkt geur eigenlijk en waarom worden we vooral door geur zo intens herinnerd aan vroeger en hoezo hebben we twee neusgaten??
Een filmpje van half uur om tòch bloedserieus over een (Zaans) geurmuseum te gaan nadenken.
https://studiumgenerale.artez.nl/nl/studies/all/video/lezing+caro+verbeek+kunst+en+geurhistoricus+scentman+aromajockey+het+proust+effect/