Bij discussies over toeristische drukte rondom de Zaanse Schans wordt in een eerder artikel naar buitenlandse voorbeelden gekeken, zoals Saint-Malo of Le Mont-Saint-Michel. Plekken waar miljoenen bezoekers per jaar langskomen en waar men ogenschijnlijk een succesvolle balans heeft gevonden tussen toerisme en erfgoed. Maar laten we eerlijk zijn: die vergelijking gaat mank.
Door Bas Sommeijer
Geen eiland, maar een levend gebied
Saint-Malo is een ommuurde stad. Le Mont-Saint-Michel is een schiereiland dat bij vloed tijdelijk onbereikbaar is. Zulke natuurlijke en historische grenzen maken het relatief eenvoudig om bezoekersstromen te reguleren.
De Zaanse Schans daarentegen ligt midden in een open, bewoond gebied, met woonwijken, bedrijventerreinen en provinciale wegen er direct omheen. Het is geen afgesloten ‘attractie’, maar een levendig lint in de Zaanstreek. Hier wonen mensen, op de Schans zelf, maar ook daaromheen. En juist zij ervaren dagelijks de overlast van het massatoerisme.
Meer infrastructuur = méér toeristen
Het idee dat extra betaalde parkeerplaatsen een oplossing zijn, is misleidend. Want hoe meer parkeerruimte je aanbiedt, hoe meer auto’s je aantrekt. Terwijl het probleem juist is dat er al te veel toeristen komen.
Bovendien: waarom zouden bezoekers betalen voor een officiële parkeerplek als ze hun auto net zo makkelijk gratis kwijt kunnen in een omliggende woonwijk? Dat doen ze dus ook, met alle gevolgen van dien. Vol geparkeerde straten, foutparkeerders en een steeds grotere druk op de leefbaarheid van de buurten rond de Schans.
En dan zijn er nog de touringcars. Die kunnen hun passagiers laten uitstappen bij de bushalte, op een paar minuten lopen van de molens, zonder ook maar iets bij te dragen aan het onderhoud of de voorzieningen. Ondertussen verdienen de touroperators er wél aan. Dat moet anders. Als je geld verdient aan toerisme, dan hoor je óók mee te betalen aan de plek waar je op meelift.
Toegangsheffing is eerlijker dan betaald parkeren
Wat mij betreft ligt de oplossing niet in betaald parkeren, maar in het invoeren van een toegangsheffing. Wie de Zaanse Schans wil bezoeken, betaalt daar een bedrag voor. Niet om mensen te pesten, maar om het bezoek aan de Schans beheersbaar te houden én om te zorgen dat ook de grote touroperators eerlijk bijdragen.
Ja, dat brengt praktische uitdagingen met zich mee. Denk aan Zaanse bewoners die over de Schans naar school of werk moeten, totdat er een fietspad buiten de Zaanse Schans om is. Je kunt niet van hen verwachten dat ze telkens hun ID laten zien, dat is niet privacyvriendelijk, en kost onnodig tijd. Een pasje, chip of app is sneller, maar ook fraudegevoelig. Wat gebeurt er als een AirB&B die pasjes gewoon aan zijn gasten meegeeft? En al deze oplossingen toegangspoorten, ontwikkelen van apps of chips kosten ook geld.
Toch denk ik dat zo’n systeem, mét risico’s, te verkiezen is boven de huidige situatie. Liever een aanpak die niet waterdicht is, dan nog meer overlast voor bewoners die het nu al dagelijks merken.
Liever minder bezoekers, dan meer gedoe
De kern van het probleem is dat we te veel mensen naar één plek trekken. En hoe meer we investeren in bereikbaarheid en capaciteit, hoe meer mensen er zullen komen. De vraag moet zijn: willen we dat echt?
Voor mij is het antwoord duidelijk. De Zaanse Schans hoeft geen tweede Mont-Saint-Michel te worden. Laten we inzetten op minder bezoekers, betere spreiding, en een ervaring waarin rust, ruimte en waardering voor erfgoed centraal staan. Kwaliteit boven kwantiteit.
Stop met vergelijken – ga beschermen
De Zaanse Schans is geen eiland, maar een levend, kwetsbaar erfgoedgebied waar mensen wonen, werken en dagelijks last hebben van de toeristische drukte. Vergelijkingen met buitenlandse trekpleisters als Saint-Malo of Le Mont-Saint-Michel slaan de plank mis. Ze houden ons bezig met groei, terwijl het juist tijd is voor begrenzing en bescherming.
De focus moet liggen op kwaliteit in plaats van kwantiteit, zó dat de Zaanse Schans zichzelf kan bedruipen zonder dat het de inwoners van Zaanstad geld kost. We krijgen als gemeente al genoeg op ons bord met het rampjaar dat voor de deur staat. Dan moeten we niet ook nog opdraaien voor de kosten van massatoerisme.
Opinie door Bas Sommeijer. Foto: De Orkaan (Pasen 2024, Leeghwaterweg).
Dag Bas, ik ben het helemaal met je eens.
En ik verbaas me over filmpjes die de Zaanse Schans on line zet - gemaakt met een drone om 7.00 uur 's morgens als er nog geen toerist te zien is. Ze wilden toch minder toeristen?
geen geld vragen om op de schans te komen zorg eerst maar eens voor goede parkeerplaatsen. ze weten bij de gemeente al lang wat er gebeurt bij de schans ze lullen al jaren daar over en dat kost ook.geld
Beste Bas
Je noemt een aantal problemen op en daarna wat oplossingen die je gelijk daarna weer afschiet. Eigenlijk kom je met geen enkele oplossing, alleen dat het anders moet. Tsja...
Wat kost de gemeente elk jaar weer bakken met geld?
Dat Zaans Museum. Daar komt geen hond en elke maand moeten de luitjes die daar werken betaald worden. Dat kost 'tonnen' op jaarbasis. Ten tweede is dat gebouw een ontsiering van de Schans. Weg ermee. In plaats daarvan een uitbreiding van het parkeerterrein. Niet te hoge tarieven anders gaat die automobilist alsnog in Zaandijk parkeren.
Begin daar nou eens mee. Niet alles in een keer willen oplossen. Stap voor stap. Daarmee kan je door voortschrijdend inzinzicht tijdig reageren en aanpassen. Kost minder én veel doelmatiger. De problematiek is dan te behappen en acceptabel voor iedereen.
Ben het niet eens met Bas!
De gemeente moet zorgen voor extra parkeerplaatsen en Herman van Egdom weer zijn terrein laten gebruiken.
Verder is het een kwestie van handhaven en maatregelen nemen zodat toeristen niet in Oud Zaandijk en Oud Koog parkeren.
Eigenlijk is het alleen met de voorjaarsfeestdagen extreem druk op de Schans, daarbuiten is het beheersbaar.
Ook gaat het waanzinnige idee van entree heffen door dan zal dat echt niet voor een enorme afname van toeristen leiden.
Vergelijk het met de ochtend - en avondspits op de snelwegen, iedereen moet dan de weg op terwijl het op de overige uren rustig is.
Hoi Bert,
Als gebruiker/ mede havenmeester van de jachthaven van ZV de Onderlinge zie ik vaak dat er inderdaad ook dagen zijn die minder of niet druk zijn. Echter deze dagen worden steeds schaarser. Verder vergeet iedereen dat wij, de jachthaven en de voetbalclub Zaandijk eigenlijk al veel te weinig parkeergelegenheid hebben als het “druk” is. In de Diederik Sonny weg wordt het eerst geparkeerd en als dat helemaal vol is staan ze langs de N 515 en in Zaandijk zelf. Mij lijkt de oplossing een toegangsticket en een tijdslot reserveren, zoals musea dat in de corona tijd deden. Dat betekent dus dat er een hek om de Schans moet. Niet leuk maar wel effectief.
Hoe werkt dat dan? 'Op de Zaanse Schans hebben ze meer parkeerplaatsen gemaakt dus er kunnen nog meer mensen naar toe' dat staat dan in buitenlandse kranten ofzo? Hoe weten de toeristen dat dan en gaan er dan echt meer mensen naar toe? Ik zal t wel niet snappen... En hoe kom je dan aan minder toeristen: in buitenlandse media melden dat er minder mensen naar toe moeten gaan? En die mensen luisteren daar dan naar? Ik zie t niet voor me.
Kaas is nèt zoals klompen, poffertjes of diamanten helemaal geen Zaans-typisch product.
Misschien is het opnieuw inrichten van de Schans de uitkomst om vertierzoekers weg te houden en een andere insteek om massatoeristen te mijden.
Te beginnen met een ondertitel:
Zaanse Schans - molenpark.