Het derde avondje Interventieteam voor raadsleden van Zaanstad werd door burgemeester Hamming afgesloten met ‘ik kan concluderen dat de conclusies van het college breed worden ondersteund en dat daarmee volgens mij een positieve zienswijze door u wordt afgegeven’.
Die conclusie hield steun voor het Interventieteam in en gold ook voor het plan dat burgemeester Hamming met de nieuw te benoemen gemeentesecretaris zelf de leiding over het Interventieteam gaat krijgen. De samenwerking met andere afdelingen – zoals Ondermijning, Bouw en Straattoezicht – verliep op z’n zachts gezegd moeizaam maar die zijn door de nieuwe ‘aansturing’ op een zijspoor gezet. Niet helemaal overigens omdat het Interventieteam in de toekomst nog steeds gebruik moet maken van bevoegdheden van andere afdelingen.
Ophangen
Een deel van de fracties was toch niet helemaal gerust op die constructie. Julie van ’t Veer (CDA): ‘het is best pittige maatregel’. Ze vroeg net als andere fracties nadrukkelijk om een evaluatie na een half jaar: ‘wij hebben daar wel wat zorgen over’. Die evaluatie werd toegezegd door het college.
Voorlopig duurt de proef met het ‘ophangen’ van het Interventieteam onder de burgemeester één jaar. Hoe de evaluatie in de praktijk uit gaat pakken is nog niet bekend omdat daarvoor nog geen normen zijn vastgesteld. Menno de Haas (ROSA): ‘We horen we graag op welke wijze we de tijdelijkheid van de veranderende aansturing van het interventieteam gaan borgen’.
Extern onderzoek
Burgemeester Hamming werd gesteund met zijn plannen met Interventieteam, maar dat betekende niet dat het college carte blanche kreeg. Diverse fracties drongen toch aan op een extern onafhankelijk onderzoek – een plan dat B&W had afgewezen. Niet iedereen was ervan overtuigd dat het team in het verleden alle bevoegdheden correct inzette.
Merel Kingma (D66) vreesde omdat ‘de grens werd opgezocht’ de gemeente wel eens ‘in een grijs gebied’ kon komen. Stella Pieterson (PvdD) kon op basis van de onderzoeken niet echt vaststellen of het allemaal rechtmatig en rechtvaardig was en dat het vertrouwen van inwoners in de overheid hersteld werd, kunnen ‘inwoners met een gerust hart open doen als Zaanstad voor de deur staat’ vroeg ze zich af.
Steun voor zo’n onderzoek was zeker niet algemeen. Jaap Keijser (POV) zei dat de samenwerking inderdaad niet soepel liep maar dat daar aan gewerkt wordt, bovendien:
‘Een extern onderzoek zal geld kosten. We kunnen dat beter gebruiken om de knelpunten die uit het onderzoek naar voor zijn gekomen op te lossen’.
DPIA’s
Ook werd diverse keren gevraagd of de Data Protection Impact Assessment (DPIA’s) nu geregeld waren. Rob Karst (LZ): ‘de DPIA’s moeten op orde zijn’. Die privacy-protocollen zijn nodig als een organisatie persoonsgegevens verwerkt, waarbij een hoog privacyrisico op kan treden, en dat is zeker het geval in Zaandam-Oost. De burgemeester gaf aan dat het voor het Interventieteam inderdaad nog niet in orde is maar dat het dit jaar nog moet gebeuren. Dat was nogal laat aldus Fidel Lopes (VVD):
‘Ik ben heel benieuwd waarom de DPIA’s pas eind 2025 klaar zijn. Waarom krijgt het nu pas urgentie en is hier niet eerder al over nagedacht.’
Hanneke Veurink (CU): ‘Over de DPIA’s hebben we zorgen, dat moet rechtgetrokken worden en wel snel om privacy van onze inwoners te waarborgen’.
Ethische Commissie
Een deel van raadsleden vond toch dat er een externe Ethische Commissie moest komen. Ook dat plan had het college afgewezen. Wethouder Stephanie Onclin vond dat niet nodig omdat ‘morele oordeelsvorming voortdurend in beweging was’.
Menno de Haas (ROSA) was niet overtuigd. Hanneke Veurink (CU): ‘die commissie moet er wat ons betreft zeker komen’. Dat de moraal zelf wel door het college en de raad zou kunnen worden ingevuld, bestreed ze: ‘het is twijfelachtig of politici het meeste verstand van moraal hebben’. Natascha Stroo (GL) wil het ‘verkennen’ en Marieke Visser (PvdA) bleef een Ethische Commissie ‘interessant’ vinden:
‘Zo’n commissie kan helpen morele dilemma’s te bespreken en vertrouwen te versterken. Niet alleen in dit dossier. Toch kiest het college daar nu niet voor. Wij vragen het college om deze keuze nog eens kritisch te heroverwegen en duidelijk te onderbouwen.’
Volgens Stella Pieterson (PvdD) was er inderdaad sprake van ‘onvoldoende ethische reflectie’. Rob Karst (LZ) pleitte voor minder reflex en meer reflexen.
Een suggestie van Merel Kingma (D66) om meer aandacht te besteden aan mensen bij wie ten onrechte een huisbezoek was afgelegd werd overgenomen. Burgmeester Hamming: ‘daar gaan we werk van maken’. Marilou Hulsthoff (SP):
‘Ethiek speelt geen hoofdrol in de aanpak van ondermijning. Wat doet een huisbezoek met iemand en hoe is de nazorg geregeld? Wat communiceer je aan de bewoner als niks is aangetroffen? En hoe kijken medebewoners naar controllers bij hun buren? Wat doet dat met hun veiligheidsgevoel?’
Kritiek
Juliëtte Rot (DZ) kondigde aan dat extern onderzoek als het aan haar partij ligt weer terug op de agenda wordt gezet. De recent gepresenteerde onderzoeken roepen volgens haar ‘ernstige vragen op over de manier waarop de gemeente omgaat met kritiek en de grenzen van haar bevoegdheden. De rechtsstaat verzwakt niet door kritisch vragen, ze versterkt daardoor’.
Rot was overigens één van de weinigen die inging op het ontbreken van PvdA-raadslid Eylem Köseoglu:
‘de poging om een kritisch volksvertegenwoordiger te marginaliseren, te framen en monddood te maken gaat niet alleen over een persoon, het gaat over de vrijheid van elk raadslid om zijn of haar controlerende taak uit te oefenen zonder angst voor repercussies, reputatieschade of intimidatie. Ik spreek hier niet alleen uit solidariteit voor mijn collega maar ook namens een bredere overtuiging en persoonlijke ervaring. Intimidatie, framing en het verdacht maken van raadsleden of journalisten hebben in een democratische rechtsstaat geen plaats. Als raadslid laat ik mij daardoor niet afschrikken. In tegendeel, elke poging tot intimidatie versterkt mijn overtuiging dat we juist die juiste vragen stellen. Kritische controle is geen aanval op het bestuur. Het is de essentie van ons mandaat. Wanneer een overheid kritiek beantwoordt met framing in plaats van feiten, dan ondermijnt ze het vertrouwen dat ze zeggen te willen herstellen.’
Positief
Nogal wat raadsleden maakten zich zorgen over de negatieve berichten over het Interventieteam die in de media zijn verschenen. Julie van ’t Veer (CDA) stelde zelfs dat mensen die zich voor het Interventieteam zouden willen uitspreken dat niet zouden durven:
‘Nog één ding wat ons van het hart af moet, want de afgelopen periode zijn er heel veel negatieve beelden geschetst over het interventieteam en de dingen die daar gebeurd zijn. Er zijn ook positieve berichten over het Interventieteam en deze blijven heel erg onderbelicht. Wij vinden het ook belangrijk dat die verhalen naar boven komen en we hopen ook dat mensen zich daarover durven uitspreken dat het niet alleen het verhaal is van de negatief berichten’.
Snel
Van die terughoudendheid was in het Zaanstad Beraad overigens niets te merken. Wel van enige weerstand tegen de manier waarop de zaak door de raad was gejaagd. Volgens wethouder Onclin was het allemaal gegaan zoals beloofd: ‘zorgvuldig en snel’.
De snelheid was niet bij iedereen in goede aarde gevallen. Rob Karst (LZ) vond dat vergaderingen zo ‘in elkaar waren geperst’ warwn dat niemand aan het woord kwam. Hanneke Veurink’s (CU) vertrouwen had een ‘behoorlijke deuk’ opgelopen door de manier waarop de raad de zaak moest behandelen. Marilou Hulsthoff (SP) was boos: ‘dat ons verteld wordt wat we moeten zeggen, en dat onze vragen half beantwoord zijn, vind ik schofferend’.
Ondanks de snelheid is de zaak dus toch niet helemaal afgerond. Over een half jaar komt er een evaluatie, de DPIA’s moeten voor eind 2025 zijn afgerond (en met de raad gedeeld), er is een nazorgtraject beloofd en zowel de Ethische Commissie als het externe onderzoek zullen door sommige fracties via een agenda-initiatief of moties-vreemd weer op de agenda van de raad worden gezet.
Door Piet Bakker op basis van het Zaanstad Beraad van 14 oktober dat hier teruggekeken kan worden.
"Onwetendheid is de bron van alle kwaad."
Als een deel van de raad het niet eens met de gemankeerde wijze waarop de vergaderingen gevoerd moeten worden, zet dan je hakken in het zand. Het gaat dan niet meer over een politiek meningsverschil, maar over het kunnen functioneren van de raad.
Het deel van de raad dat het allemaal wel best vond wens ik voor de komende jaren veel vrije tijd toe. Ik vind er iets van dat je het college zijn gang laat gaan door het democratisch proces te laten frustreren en zo de oppositie de kans te ontnemen hun werk te doen. Moge u zweetvoeten, een druipneus en wintertenen krijgen.
Gelukkig was er gisteren in het Zaans Beraad nog enig tegenwicht van raadsleden tegen de afwijzing van een Ethische Commissie. Immers, waar burgemeester Jan Hamming, zijn ambtenaren en Stephanie Onclin de noodzaak van een ethische commissie wegwoven met als argument dat ' morele oordeelsvorming voortdurend in beweging is', is nou juist het regelmatig overschrijden van normen en waarden door het interventieteam het centrale probleem in Zaanstad. Het probleem van overschrijding van de bevoegdheden dat frictie veroorzaakt en de samenwerking met andere afdelingen bemoeilijkt, het probleem van grensoverschrijdend gedrag waardoor de burgemeester en zijn vrienden zich in allerlei bochten wringen om de verhalen in de pers koste wat kost (en zonder resultaat- want ze zijn waar) te ontkrachten. Het grote probleem van grensoverschrijdend handelen waardoor een integer raadslid er uit gewerkt is omdat zij haar taak als volksvertegenwoordiger serieus heeft op gevat. Jammer dat behalve mw Rot zo weinig raadsleden hier op in zijn gegaan... want dit is voor het kunnen functioneren van de Gemeenteraad een absolute Rode Vlag.
Morele oordeelsvorming is zo te merken vooral binnen het interventieteam voortdurend in beweging (daar kunnen de inwoners heel wat akelige verhalen over vertellen) maar morele normen zijn zeker niet in beweging op het gebied van bevoegdheden, grondrechten van burgers en wetten. En om die regels en normen te bewaken is keihard een ethische commissie nodig. Niet over van alles en nog wat, maar juist op het handelen van het interventieteam. Daar is meer voor nodig dan alleen een ambtseed of een cursusje.
Dus ik hoop de raadsleden dit initiatief doorzetten en er voor gaan zorgen dat het handelen van dit interventieteam streng ethisch wordt gemonitord.