Landelijk nieuws op het eerste gezicht, maar vooral nieuws dat belangrijk is voor alle publieke lokale media-instellingen zoals De Orkaan (Zaanstad, Wormerland) en Radio 9 (Oostzaan).

Met een nieuwe Mediawet die in zou moeten gaan op 1 januari 2028 verandert veel voor lokale omroepen. Niet langer de gemeente bekostigt die media maar het Rijk. Ook wordt het aantal teruggebracht naar 80 professionele ‘streekomroepen’.

Het wetsvoorstel zou eind 2025 naar de Tweede Kamer gestuurd moeten worden. Dan zou het in 2026 behandeld worden (en moet ook door de Eerste Kamer) en dat is nodig omdat alles op 1 januari 2027 klaar moet zijn. In dat jaar moeten gegadigden voor de ‘aanwijzing’ als lokale publieke media-instelling een aanvraag indienen en moet er beslist worden wie de aanwijzing krijgt. Er kunnen zich namelijk meerdere partijen aanmelden voor elk gebied terwijl er maar één per streek wordt aangewezen.

Zaanstreek

Voor de Zaanstreek verandert er betrekkelijk weinig. De streek bestaat volgens de Mediawet uit Zaanstad, Wormerland en Oostzaan. De Orkaan heeft nu de aanwijzing voor Zaanstad en Wormerland. Of Oostzaan in 2028 nog bestaat is onzeker. Voor het hele gebied komt maar één aanwijzing.

De schaalvergroting is in andere delen van Nederland veel ingrijpender. Daar zijn streken met 400.000 tot 600.000 inwoners en soms tien of meer omroepen. In die streken gaan omroepen fuseren of verdwijnen. Tegen die schaalvergroting zijn veel bezwaren aangetekend. En het lijkt erop dat die bezwaren succesvol zijn geweest.

De Raad van State – die alle wetten voordat ze naar de Kamer gaan van advies voorziet – zet vraagtekens bij de nieuwe wet. Het maximum van tachtig streken moet niet in de wet worden vastgelegd vindt de RvS:

‘Dit wettelijke maximum maakt het namelijk lastig om het gebied van een omroep op te knippen als blijkt dat het gebied te groot is of onvoldoende een eigen geografische, economische en sociaal-culturele identiteit heeft.’

Schaalvergroting is niet altijd beter volgens de Raad:

‘grotere omroepen staan verder af van de lokale gemeenschappen waardoor het voor hen juist moeilijker kan zijn om hun publieke functies uit te oefenen.’

Bekostiging (geld)

De RvS vindt ook dat sterke lokale journalistiek belangrijk is voor de democratische rechtsstaat. Maar of dat automatisch door Rijks-bekostiging en schaalvergroting gerealiseerd wordt, moet de regering beter onderbouwen. Het is nu onvoldoende duidelijk:

‘dat de voorgestelde maatregelen daadwerkelijk leiden tot voldoende toereikende bekostiging van lokale publieke omroepen om de uitoefening van hun publieke functies te kunnen versterken’.

Conclusie: ‘De Afdeling advisering heeft dus een aantal bezwaren bij het wetsvoorstel. Zij adviseert de regering dit niet bij de Tweede Kamer in te dienen, tenzij het voorstel is aanpast.’

Als dat allemaal te lang duurt en de wet niet op tijd naar de Kamer gaat, is het de vraag of de voorgestelde ingangsdatum van 1 januari 2028 gehaald wordt. De Orkaan heeft nu al bijna een jaar uitstel van het Commissariaat van de Media gekregen. Eigenlijk zou onze ‘aanwijzing’ in februari 2027 aflopen maar die is verlengd tot 1 januari 2028.

Door Piet Bakker op basis van advies Raad van State. Foto: De Orkaan.