De Algemene Beschouwingen worden wel beschouwd als het jaarlijkse hoogtepunt van de lokale politiek. Of dat echt zo is kan iedereen zelf bekijken op woensdag 28 mei vanaf 19.00 als alle fracties vijf minuten krijgen om hun visie te geven op de begroting van de gemeente, gevolgd door een kort debat. Centraal bij dit feestje staat het begrotingsvoorstel, dat dit keer opvallend genoeg wél sluitend is voor 2026 en 2027.

Tijdens de Algemene Beschouwingen van oktober 2024 werd nog een fors tekort voorzien voor 2026 en 2027, wat leidde tot stevige kritiek vanuit de raad en zorgen over de financiële koers van de gemeente. Nu blijkt uit de Voorjaarsnota dat het college deze twee jaren alsnog sluitend heeft gekregen. Dat lukte dankzij een mix van bezuinigingen, het inzetten van spaargeld en een onverwachte meevaller vanuit Den Haag. Voor 2028 en 2029 blijven de tekorten echter bestaan.

Sluitende begroting

Waar eerder nog een fors tekort van € 19,4 miljoen voor 2026 en € 16,8 miljoen voor 2027 voorzag, laat de Voorjaarsnota zien dat deze jaren alsnog sluitend zijn gemaakt. Dat is bereikt door een combinatie van bezuinigingen, het inzetten van reserves en een hogere bijdrage uit het gemeentefonds dan eerder geraamd. Zaanstad zegt daarbij bewust in te zetten op het voorkomen van extra lastenverzwaring voor inwoners en ondernemers, bijvoorbeeld door de OZB en afvalstoffenheffing niet extra te verhogen bovenop de inflatie (2,2 procent).

‘Het college neemt in dit laatste jaar van deze bestuursperiode de verantwoordelijkheid voor het zo gezond mogelijk achterlaten van de gemeentefinanciën en presenteert een sluitend perspectief voor 2026 én 2027.’

Zo levert strenger begroten voor personeelskosten € 2,5 miljoen op, en wordt er € 1 miljoen bespaard door minder geld in het investeringsfonds te storten. Ook op de organisatie zelf wordt flink bezuinigd: op toezicht, gladheidsbestrijding, ICT en het calamiteitenbudget, samen goed voor ruim € 1,5 miljoen. De subsidie voor funderingsonderzoek stopt, wat nog eens € 125.000 oplevert.

Daarnaast worden sommige onderwijsuitgaven voortaan betaald uit een rijksbudget (€ 470.000), en zorgen bijvoorbeeld hogere inkomsten uit parkeren, riviercruises en leges voor nog eens € 445.000 extra in de kas.

De gemeente haalt ook € 5,7 miljoen uit haar eigen spaarpot, de zogenoemde egalisatiereserve, om het resterende gat te dichten. Dat is een reserve die bedoeld is om tijdelijke financiële tegenvallers op te vangen. Tot slot kwam er ook nog onverwacht goed nieuws uit Den Haag: uit de meicirculaire van het gemeentefonds blijkt dat de gemeente in 2026 iets meer dan € 7,7 miljoen méér krijgt dan eerder werd verwacht. Die extra rijksbijdrage speelt een sleutelrol in het alsnog sluitend krijgen van de begroting.

Ravijnjaar doorschuiven

Voor 2028 en 2029 worden opnieuw forse tekorten verwacht. De financiële problemen worden vooral veroorzaakt doordat het Rijk nog altijd geen structurele compensatie biedt voor het zogenoemde ‘ravijnjaar‘. Dat is de bezuiniging op het gemeentefonds die in 2026 begint en vanaf 2028 volledig merkbaar is voor de gemeente.

Voor 2026 en 2027 zijn wel bezuinigingen en andere maatregelen genomen om de begroting sluitend te maken. Maar voor 2028 en 2029 heeft het college ervoor gekozen om nog géén nieuwe bezuinigingen of lastenverhogingen op te nemen. De tekorten blijven bewust zichtbaar in de meerjarenbegroting, in lijn met de richtlijn van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), die gemeenten oproept de financiële gaten niet weg te poetsen zolang het Rijk geen structurele oplossing biedt. Daarmee schuift het college de zwaarste keuzes door naar een volgend gemeentebestuur, dat in 2026 na de verkiezingen aantreedt. In de Voorjaarsnota wordt die afweging ook expliciet gemaakt:

‘Om ook tot een meerjarig sluitende begroting te komen, zijn nóg meer fundamentele keuzes nodig die onze gemeenschap stevig zullen raken. Gezien de onzekerheden, de lobby die we blijven voeren voor voldoende middelen voor gemeenten en de aankomende verkiezingen nemen wij die stap nu niet.’

Zolang het Rijk geen extra geld beschikbaar stelt, blijven ingrijpende maatregelen op de loer liggen. Eerder schreven we al over het zwartste scenario dat de gemeente zelf schetste om de financiële tekorten op te vangen. Daarbij wordt gedacht aan het korten op subsidies, het sluiten van voorzieningen zoals zwembaden en buurthuizen, het verhogen van belastingen en het schrappen van preventieve hulp bij armoede, jongeren en de Wmo. Voor nu blijven deze plannen in de ijskast, maar ze liggen nadrukkelijk op tafel voor het volgende gemeentebestuur. De uiteindelijke keuzes zijn uitgesteld, niet van tafel.

Projecten

In de Voorjaarsnota trekt de gemeente extra geld uit voor verschillende investeringen, vooral omdat de kosten zijn gestegen. Het gaat om verhogingen van eerder toegekende budgetten, bijvoorbeeld vanwege duurdere materialen of aangepaste plannen. Zo krijgt buurthuis Poelenburcht er € 391.000 bij, wijkcentrum De Pelikaan € 685.000 en de cultuurzaal in Zaanstad-Noord € 895.000 extra.

Ook het huisvestingsplan voor basisscholen wordt met € 663.000 opgehoogd. Verder is er meer geld nodig voor sport en bereikbaarheid: onder meer voor hockeyclub De Kraaien (€ 216.000), sportpark Hoornseveld (€ 399.000), een verbindingsweg in Assendelft (€ 172.000) en het project Avant (€ 265.000).

Naast deze bijstellingen zijn ook nieuwe investeringsplannen aan het fonds toegevoegd. Zo wil de gemeente € 12 miljoen reserveren voor de volgende fase van het project Avant, € 2,25 miljoen voor een parkeerhub in Wormerveer en € 12,25 miljoen voor de ombouw van het Prins Bernhardplein. Ook komen er miljoenen bij voor de herinrichting van de Rondweg Westerkoog (€ 5,9 miljoen) en het Damgebied (€ 3,9 miljoen).

2025

Net als tijdens de presentatie van de begroting in oktober 2024 zijn de inkomsten van 2025 nog steeds hetzelfde. De bijdrage uit het gemeentefonds is van levensgroot belang voor Zaanstad, met € 412 miljoen aan inkomsten in 2025. Dit vormt het grootste deel van de totale inkomstenstroom van € 793 miljoen. Daarnaast ontvangt de gemeente € 109 miljoen aan inkomensoverdrachten.

Lokale belastingen, zoals de OZB, leveren € 42 miljoen op, terwijl de afvalstoffenheffing € 25 miljoen bijdraagt. Ook zijn er inkomsten uit grondzaken van € 25 miljoen en een rioolheffing van € 26 miljoen. Verder komt € 96,5 miljoen uit overige bronnen, zoals heffingen en leges. Om de begroting sluitend te maken, wordt bovendien € 57,5 miljoen uit de reserves gehaald.

Benieuwd naar de Algemene Beschouwingen? Kijk dan woensdagavond vanaf 19.00 uur live mee via de website van de gemeente Zaanstad (de link naar de livestream is nog niet gepubliceerd door Zaanstad; deze volgt later). De volgende dag publiceert De Orkaan een overzicht met de bijdrage van elke fractie.

Door: Nick Boeske. Info: Raadsinformatiesysteem Zaanstad. Grafiek: Begroting 2025-2028. Foto: De Orkaan.