Het ‘interventieteam ondermijnende criminaliteit’ is door Zaanstad ingezet om ervoor te zorgen dat iedereen in Zaandam-Oost zich aan de regels houdt. Zelf lijkt het team het niet zo nauw te nemen met de regeltjes. Ze zetten graag ‘onconventionele middelen’ in en willen ook wel ‘buiten de lijntjes’ kleuren.
Dat van ‘buiten de lijntjes’ kwam van burgemeester Hamming die volgens de berichtgeving op Follow the Money zeer betrokken is bij het optreden van het team. Na de onthullende analyse groeit het verzet in de raad. Daarbij ligt ook de burgemeester onder vuur. Hij zou het interventieteam te veel de hand boven het hoofd houden en niet kritisch naar het functioneren kijken: geen discussie over de methoden en geen zelfreflectie bij kritiek.
De integriteitscoördinator van Zaanstad meende dat ‘creatief gebruik van bevoegdheden’ serieuze ‘integriteitsrisico’s met maatschappelijke gevolgen’ kan hebben. Maar tot een onderzoek kwam het niet. De burgemeester wordt door PvdD, SP, CU, D66 en DENK gevraagd via een ‘uitgebreide Raadsinformatiebrief’ tekst en uitleg te geven over de affaire. Ook circuleert binnen de coalitie een brief van PvdA-fractievoorzitter Eylem Köseoglu waarin het optreden van Hamming bekritiseerd wordt.
Neus gestoten
Concerndirecteur Lennart Graaff was kennelijk ook niet helemaal gerust op de werkwijze van het team. Hij vroeg medewerkers geen schriftelijke sporen achter te laten, want ‘alles is opvraagbaar via de Wet open overheid’ (Woo). Burgemeester Hamming: ‘Ik heb liever dat je een keer die grens over gaat en dat we onze neus stoten, dan dat we keurig binnen de lijntjes blijven’.
Dat neus-stoten is nu precies wat er gebeurt. Hamming zou niet alleen te weinig kritisch naar het functioneren van het team hebben gekeken maar ook nauwelijks informatie over de affaire hebben gedeeld.
Het Woo-verzoek waar Graaff zo bang voor was, kwam inderdaad. In februari 2024 krijgt Zaanstad een Woo-verzoek van FtM. Zij ontvangen pas vijf maanden later, in juli 2024, een eerste antwoord. In de periode t/m november 2024 wordt vervolgens in drie fasen informatie verstrekt.
Begin maart 2025 wordt opnieuw een Woo-verzoek ingediend, dat is nog niet in behandeling genomen. Antwoorden op het eerste Woo-verzoek leveren bijvoorbeeld inzicht in het app-verkeer tussen ‘strijders’ van het interventieteam en documenten over de besluitvorming over de gegevensdeling.
Het artikel op FtM is gebaseerd op gesprekken met ambtenaren, wijkbewoners, interne stukken en opgenomen gesprekken. Na verzameling van dat materiaal, heeft David Davidson van FtM op 20 mei vragen aan Zaanstad gesteld die op 3 juni zijn beantwoord. Op 7 juni is het artikel gepubliceerd en op die dag publiceerde Zaanstad ook een Raadsinformatiebrief over de zaak.
‘Stevige inzet’
In die Raadsinformatiebrief wordt door burgemeester Hamming nauwelijks ingegaan op het functioneren van het interventieteam. Het is vooral een ‘bestuurlijke reactie’ waarin nog eens wordt uitgelegd waarom volgens Zaanstad het interventieteam nodig is: ‘we willen laten zien dat criminaliteit geen goede toekomst biedt’ en ‘onze inwoners in Zaandam-Oost vragen ons om een stevige inzet’.
De berichtgeving van FTM is ‘een duidelijk aanvullend signaal’ dat onderzoek en evaluatie van het team noodzakelijk is. In de zomer komt hier een verslag van. Om ‘discriminatie en onrechtmatigheid’ te voorkomen is er gesproken met de ‘Staatscommissie tegen Discriminatie en Racisme’ en ‘uit dat gesprek blijkt dat de Zaanse aanpak voldoet’ aldus de burgemeester.
Die laatste waarneming is pikant. FtM:
‘De Staatscommissie tegen Discriminatie en Racisme laat aan Follow the Money weten dat de weergave die de gemeente Zaanstad geeft van het gesprek dat heeft plaatsgevonden over het interventieteam “feitelijk onjuist” is (…) Het is dan ook onjuist dat uit het gesprek zou zijn gebleken dat de Zaanse aanpak “voldoet” volgens de staatscommissie.’
Nieuw onderzoek
De gemeente gaat de ‘incidenten die genoemd staan in het artikel nalopen’. Maar dat is niet genoeg volgens een groot deel van de raad.
PvdA-fractievoorzitter Eylem Köseoglu heeft in een brief aan haar coalitiegenoten haar ongenoegen over de zaak geuit. Welke gevolgen dat heeft, is nog niet duidelijk. Köseoglu zegt tegen De Orkaan dat het nog moet worden afgestemd met de coalitiepartijen. Maar ze vindt wel ‘dat er nu echt een goed debat over gevoerd moet worden’. Zij stelt ook dat er in ieder geval onafhankelijk nieuw onderzoek moet worden gedaan, waar ook de organisatiecultuur wordt onderzocht.
Zij schrijft in haar brief grote problemen te hebben met de aanpak die onder regie van burgemeester Hamming is ingezet. De burgemeester beweert dat de aanpak zakelijk en wettelijk is, maar het onderzoek van Follow the Money toont aan dat dit mogelijk niet het geval is. Zij verwijst ook naar de onjuiste weergave van de contacten met de Staatscommissie tegen Discriminatie en Racisme.
Dat de burgemeester die informatie zo lang voor zich heeft gehouden bevalt Köseoglu niet. Zaanstad was al lang op de hoogte van de naderende publicatie. Volgens de PvdA-fractievoorzitter zijn andere collegeleden niet op de hoogte gebracht van deze kwestie. Burgemeester Hamming laat via een woordvoerder weten dat de reden is dat hij gewoon de portefeuillehouder op dit dossier is waardoor hij het afhandelt.
Schokkend
Niet alleen de PvdA heeft problemen met de aanpak. Ook vanuit oppositiepartijen PvdD (Stella Pieterson), SP (Anna de Groot), CU (Hanneke Veurink-Malda), D66 (Merel Kingma) en DENK (Erdogan Sahin) komt kritiek. In een brief aan hun mederaadsleden vragen ze Hamming om binnen twee weken een reactie te geven in de vorm van een uitgebreide raadsinformatiebrief met een reflectie op het artikel van FtM.
De raadsleden schrijven dat het artikel ‘een zeer verontrustend beeld van de organisatiecultuur’ schetst:
‘Alle partijen snappen dat je soms creatief moet zijn om problemen te kunnen oplossen, ook de ontwrichtende werking van ondermijnende criminaliteit. Maar het kan niet zo zijn dat een gehanteerde werkwijze doelbewust inzet op het creëren van rechtsongelijkheid.’
Privacyrisico
‘Dat een hoge ambtenaar (op dit moment zelfs de hoogste ambtenaar) op een audiotape ambtenaren aanmoedigt zodanig te werken dat ambtelijke afwegingen niet Woo-baar zijn’ vinden ze zeer problematisch. En ook vallen ze over het feit dat een andere hoge ambtenaar medewerkers onder druk zet om over juridische risico’s en bezwaren heen te stappen, ’terwijl er nog steeds geen DPIA uitgevoerd is’. (Een organisatie die van plan is persoonsgegevens te verwerken, die een hoog privacyrisico opleveren, is verplicht eerst een ‘data protection impact assessment’ (DPIA) uit te voeren.)
Ook de raadsleden vallen over het feit dat de burgemeester in de recente raadsinformatiebrief stelt dat volgens de Staatscommissie tegen Discriminatie en Racisme de aanpak zou voldoen, terwijl dat nadrukkelijk niet het geval is.
De schrijvers van de brief willen hun ‘grote zorg uitspreken over de organisatiecultuur. Het lijkt ons verstandig om hier spoedig met elkaar over door te praten. Van groot belang is dat de organisatiecultuur gaat verbeteren’.
De brief is nog niet op het Raadsinformatiesysteem van Zaanstad verschenen.
Door Piet Bakker & Merel Kan. Bronnen: Raadsinformatiebrief Zaanstad, Follow the Money (website en contact met auteur David Davidson), woordvoerder burgemeester Hamming, Autoriteit Persoonsgegevens, reglement van orde, brief van Eylem Köseoglu aan coalitiepartijen (en telefonisch contact) en de brief van PvdD, CU, DENK, D66, en CU aan raadsleden/college.
Stap in de politiek en stop met dit opruiende blaadje als je kan, Merel.
X.
Het zal ongetwijfeld zo zijn dat Zaanstad mede door de vele nationaliteiten die er binnen de gemeente grenzen wonen soms een scherpe aanpak vereist op het gebied van orde en veiligheid. Een burgemeester zal samen met wethouders en raad moeten zorgen voor een evenwichtige behandeling van problemen waar men mee te maken krijgt. Dat vraagt inzicht en deskundigheid, daar laat men echter steken vallen. Het kan niet zo zijn dat men buiten wettelijke normen gaat opereren, en eigen medewerkers onder druk zet om daar over te zwijgen. Dit zal binnen de eigen bestuurlijke geledingen tot onvrede en wanorde leiden. Het geheim houden zwart lakken en de eigen mening doordrukken past een goede burgemeester niet.
Beste Orkaan, waarom worden mijn reacties niet geplaatst? Is er sprake van censuur?
de waarheid is hard' hans
ook zonder gescheld worden berichten geweigerd 😉
Beste Hans,
We begrijpen dat je je mening wilt uiten, en dat mag ook. Maar op ons platform hanteren we spelregels om het gesprek voor iedereen respectvol en inhoudelijk te houden. Je eerdere reactie (‘fascistische en ronduit nazi-achtige praktijken’) bevatte vergelijkingen die wij als ongepast en buitenproportioneel beschouwen, en daarom hebben we die verwijderd. Dat is geen censuur, maar een toepassing van onze huisregels, die we op alle reacties toepassen, ongeacht de inhoudelijke strekking. Je bent van harte welkom om opnieuw te reageren binnen die kaders.
Een groet van Merel Kan
Die concerndirecteur Lennart Graaff moet gewoon weg als hij zo zijn werkwijze wil verhullen. Zo snel als kan. Is zijn optreden misschien ook strafbaar?
Over Hamming is genoeg gezegd. Weg ermee.
Organisatie doorlichten en opschudden. Dit kan zo niet langer.
Het is ongelooflijk, de manier waarop er met onze stadsgenoten is omgegaan. in deze tijden lijkt alles geoorloofd als "bepaalde groepen" maar aangepakt worden. Dat kan niet zo zijn. We leven, nog steeds, in een rechtsstaat waar individuen beschermd dienen te worden tegen een al te ijverige staat. Aanpakken van misstanden is noodzakelijk, maar het oprekken van bevoegdheden van ambtenaren om mensen te controleren is een gevaarlijke glijdende schaal. Dat een burgemeester daar weet van heeft en niet ingrijpt, sterker nog lijkt te stimuleren zorgt voor verdwijnend draagvlak voor politiek en gezag. De doodssteek voor een veilige samenleving.