Arthur van Dijk, commissaris van de Koning in Noord-Holland, heeft een verkenner benoemd die moet onderzoeken of Waterland en Edam-Volendam zich willen aansluiten bij een fusie van WOL-gemeentes Wormerland, Oostzaan en Landsmeer.

Volgende week – waarschijnlijk 11 juni – wordt de naam bekend gemaakt door de gemeenteraden (die de verkenner hebben voorgedragen), en dan kan die meteen aan de slag. De verkenner werkt in opdracht van de werkgroep WOL, maar wordt betaald door de Provincie.

Begin september moet zijn rapport klaar zijn. De verkenner zou wel eens eerder klaar kunnen zijn. Waterland heeft aangegeven niks voor zo’n fusie te voelen en het liefst zelfstandig te blijven*. Dan zijn de WOL-gemeenten weer op elkaar aangewezen.

Zelfstandigheid is voor Oostzaan geen optie meer. Tijdens het bezoek van Van Dijk aan Oostzaan werd dat door iedereen op alle mogelijke manieren benadrukt. Van Dijk: ‘wie de verkiezingen ingaat met “Oostzaan blijft zelfstandig” is niet eerlijk tegenover de kiezer’.

Dat die gemeenteraadsverkiezingen er nog komen voor Oostzaan is nog niet voor 100 procent zeker, maar vrijwel alle politieke partijen gingen er vanuit dat een fusie voor die tijd niet geregeld is, zelfs als er in september een advies ligt. Dat de verkiezingen van maart 2026 die laatste zijn voor Oostzaan is wel duidelijk.

Van Dijk sprak in Oostzaan onder meer met vertegenwoordigers van de Burgeradviesraad, het 4 en 5 mei comité, De Belbus, Stichting Hart voor het Twiske, CBO (ondernemers) en WelzijnWonenPlus en vervolgens met de gemeenteraad. Het ging over de bestuurlijke toekomst van het dorp: met wie gaan ze fuseren en wanneer?

De klok tikt voor Oostzaan. Sarah Van Brussel (GL): ‘de financiële situatie van de gemeente is wel heel erg zorgelijk’. Frank Aan (PvdA): ‘financieel wordt het steeds lastiger’. Olav Abbring (VVD): ‘hoe gaan we het financieel en bestuurlijk redden?’ Behalve over de financiële problemen maakten raadsleden zich zorgen over het voorzieningenniveau, de dienstverlening en de ‘uitdaging’ om ambtenaren aan de gemeente te binden.

Van harte ging het afscheid van de zelfstandigheid niet, Evelien Leguijt (super-vrijwilliger in het dorp) zei te ‘grillen’ van de gedachte om niet langer zelfstandig te zijn, ‘maar er moet wat gebeuren’.

Van Dijk onderschreef dat. Met een summiere ambtelijke ondersteuning wordt het steeds lastiger de voorzieningen op peil te houden volgens hem. Het gaat niet om de fusie maar om het in stand houden van de zaken die voor het dorp van belang zijn, hoe worden die kwaliteiten het beste gegarandeerd? Het ‘kernenbeleid’ was daarbij van groot belang: ‘ook bij aansluiting bij een grote gemeente’.

Bij het gesprek met de maatschappelijke organisaties werd sterk de nadruk gelegd op het behoud van die waarden en de ‘dorpse identiteit’ waarbij onder meer het verenigingsleven, de belbus, de ondersteuning van WelzijnWonenPlus, de braderie, de wielerronde, de natuur in ’t Twiske een belangrijke rol speelden. Van Dijk betoogde dat die niet per se achteruit hoeven te gaan bij een fusie. Hij verwees naar Koedijk (in de fusiegemeente Dijk en Waard) waar het dorp gewoon het dorp bleef maar wel met een nieuw voetbalveld en een bus die vaker reed.

Vanuit de Burgeradviesraad werd nog wel de WOL++ fusie gepromoot (Wormerland, Oostzaan, Landsmeer, Waterland, Edam-Volendam) maar na het afhaken van Waterland lijkt het perspectief toch weer terug naar alleen WOL, een optie die door het meest recente onderzoek als weinig robuust werd gezien. Olav Abbring (VVD): ‘we moeten dat de kiezers uitleggen’. Zijn partijgenoot Bart Baten had overigens nog wel een beetje hoop: in Wormerland waren ze eerst ook tegen een fusie, dus wie weet.

De commissaris van de Koning sprak niet het verlossende woord over de fusie (‘de gemeenteraad moet kiezen’) waarschuwde Oostzaan wel: ‘u gaat het voelen als een van de gemeenten besluit zich bij een andere gemeente aan te sluiten’. En als WOL++ niet lukt ‘moet je toch een leuze maken’.

Op de valreep kwam ook nog even de val van het kabinet en de gevolgen daarvan voor de gemeente langs in de discussie. Van Dijk verbaasde zich erover dat nu al voor de tweede keer een kabinet over asielzoekers was gevallen: ‘dat is niet ons grootste probleem, woningbouw, stikstof, netcongestie, dat zijn grotere problemen’.

* In een commissievergadering in Waterland (Broek in Waterland, Ilpendam, Katwoude, Marken, Monnickendam) werd duidelijk dat partijen – en B&W – al eerder voor zelfstandigheid van hun gemeente hadden gekozen en geen zin hadden in gesprekken met fusie als uitgangspunt. Daarop was ook beleid gemaakt. Ook verwachtte men niet dat daar na de verkiezingen anders over gedacht zou worden. Zonder Waterland heeft het nauwelijks zin om met Edam-Volendam te praten. Zelfs als die zouden willen ontstaat er geen aaneengesloten gebied.

Door Piet Bakker en Merel Kan.