Met papa op een houten kar. Ervoor een muildier. Vier uur héén, en vier uur terug. Door een onherbergzaam Catalonië, Spanje. Naar een voor jou onbekende, maar wereldberoemde architect. En van wie je niet weet of hij thuis is. Weinig aantrekkelijk. Toch ligt daar de vruchtbare grond voor een kunstzinnige gave.

Zijn artistieke leven begint als hij nog maar drie jaar is. Enric Adserà Riba uit Zaandam is een geboren talent. Hij wordt – Deo volente – dit jaar 85 en exposeert twee keer in Zaandam. Adserà is van geboorte Catalaan. Voor viering van 50 jaar Zaanstad zette Stichting Monet op verschillende plekken exposities op van kunstenaars die hun land ontvlucht zijn. Dit alles onder de noemer ‘De Gastvrije Stad’.

In Spanje, op zijn creatieve kleuterschool, valt de artiest in Enric al op – met tekenen, maar ook beeldend, met boetseren, knippen en vouwen. Thuis zien papa Josep María Adserà en mama Cándida Riba dat zoonlief erg goed kan tekenen. “Ze waren trots. Mijn vader en moeder hebben me daarom altijd gesteund.”

Eigen-haar-penseel

Maar het is een arme tijd. Ook in Spanje, na een eigen Burgeroorlog en twee wereldoorlogen bij de buren. De recessie slaat hevig toe. Tekenend: bij gebrek aan een goed kwastje máákt de kleine Enric een penseel van een kippenveer. Die is te dun – geen nood – hij knipt een lok uit zijn eigen bos haar en bindt die aan de veer. Klaar, schilderen maar.

Hij wijst naar een duur fullcolour boek Enric Adserà Riba, de gretigheid van het kunstenaarschap. Erin staat een onder meer een met potlood getekend zelfportret. Hij is daar nog maar 14 jaar. En tóen maakte hij al zulke fijn geschetste afbeeldingen van zichzelf – veertien jaar (foto van zelfportret helemaal onder dit verhaal).

Nu, dus zeventig jaar later, weet Adserà het nog precies: ,,Dat zelfportret – het was op de gang bij ons thuis, voor de grote spiegel. En die broek. Verschrikkelijk. Een knickerbocker; die hoort tot vlak onder de knie, maar bij mij – ik ben niet zohoo lang (knipoogt hij), bij mij hingen die rotdingen tot over de helft van mijn kuiten.” (onder foto gaat verhaal door)

Vervalsen

De puber Enric kent zijn talent. En ja hoor, ‘geslepen’ als hij is, vervalst hij nauwkeurig een peseta-biljet, koopt ermee een bioscoopkaartje en gaat lekker gratis naar de film.

Hij komt in die periode niet alleen met kwajongensstreken. Sterker nog, hij maakt hele brave, nette patronen voor het borduurwerk van de vriendinnen van zijn moeder… En hij maakt portretten – veel. Vooral van meisjes, maar de jongens en volwassenen wisten de jonge ook Adserà te vinden. De Liefde trekt Adserà naar Nederland. In 1960 stelt ‘zijn’ Korrie ‘haar’ 20-jarige Catalaanse aanstaande én kunstenaar voor aan haar ouders. Het van oorsprong Friese leraarsgezin De Boer omarmt hun aankomende schoonzoon.

Picasso

In Barcelona heeft Adserà dan al dezelfde kunstacademie gedaan als de fameuze Pablo Picasso en Joan Miró. Hij werkte daar in Catalonië eveneens als hulpje voor metselaars en bij een reclamebureau. Beide banen komen hem van pas in het kikkerlandje. Reclame ligt in het verlengde van de kunst. Maar ook het werk in de bouw loont zich. “Deze ornamenten, kon ik daardoor maken.” Adserà wijst naar een art-deco profiel op een paneel uit zijn serie ‘Muren van mijn ateliers’.

Met die serie maakt Adserà veel indruk. Internationaal (enorme cruiseboten als de Queen Mary 2 varen over de wereldzeeën met Adserà-panelen); nationaal (Koninklijk Theater Carré vraagt hem); lokaal kan Adserà op veel bijval rekenen.

Voorbeeld daarvan: buurthuis De Vuister in Westerkoog wordt gesloopt, maar daar hangt een muur van zes meter breed; bijna twee meter hoog. Het grote werk De Ontmoeting moet mee naar de nieuwbouw. Dat gaat eerst de opslag in. “Voorzitter Janny van Tuijl van De Vuister zei me dat ze al een mooi plekje heeft gereserveerd voor Enric’s werk”, zegt zijn vrouw Korrie Adserà de Boer, “ze vertelde me dat het publiek van De Vuister het niet missen wil. Of kan?” (onder de foto gaat verhaal door)

Gezin

Adsera’s hele gezin heeft hem altijd geholpen. Korrie is de manager – “ben óók al 80”. En niet alleen beide zoons, ook hun vrouwen hielpen en helpen mee met allerlei klussen. Zo is zoon Miguel Adserà de Boer nu over uit Spanje om de talloze werken van zijn vader te documenteren.

Echter, het noodlot is de hechte familie Adserà de Boer niet geruisloos voorbij gegaan. In 2008 overlijdt kleinzoon Vincenç Pau van zoon Miquel en zijn vrouw Astrid  Vet. “Onze levens waren gebroken”, zegt Korrie. “Ook heel erg voor zijn broertje Roger van twee.”

En hun zoon Gosse is in 2012 overleden. Zijn vrouw Evelien Joling bleef alleen achter. Het verlies van Gosse zou ook leiden het einde van Enric Adserà Riba’s artistieke werkdrift. Hij memoreert het zelf – slaat zijn handen hard in elkaar. “Het was báts. Het wou niet meer. (stilte) Nou, dan laat ik het maar.” Diepe zucht.

Nu, in 2024, pakt Adserà de draad van exposities weer op. Dit jaar heeft hij in Zaandam twee exposities. Komende twee weekenden mini-exposities in kunstgalerie Zaansgroen, Zeemansstraat 56 (8/9- en 15/16 juni van 13.00 tot 17.00 geopend).

En Adserà doet in het weekend van 14 en 15 september mee met KunstEiland – in zo’n 15 huizen op Het Eiland laten kunstenaars gratis hun werk beleven, ook Adserà’s werk hangt daar dan.

Door Rienk van der Molen. (Foto helemaal boven: Korrie Adserà de Boer ziet hoe haar man Enric Adserà Riba een ‘kist’ uitpakt. In deze passen ingelijste werken tot een pakweg 85- bij 85cm. De kunstenaar maakt de ‘houten dozen‘ zelf, op ieder gewenst formaat. ,,Heb ik daar geen gedonder mee.” (Foto Rienk van der Molen).