Zonder dat we het willen, krijgen we spullen terug van onze overleden dochter.

Door Martin Rep

ACHTENTACHTIG jaar oud was mijn schoonmoeder Antje Prins toen ze overleed. Haar laatste maanden bracht ze door in verpleeghuis Oostergouw in Zaandam. Toen ze er jaren eerder tijdelijk verbleef voor revalidatie na een heupoperatie, vond ze het er zo verschrikkelijk tussen die dementerende ouderen, dat ze keihard werkte om er zo snel mogelijk ontslagen te worden.

Nu vond ze het niet zo erg meer. Haar geest was verduisterd toen ze er terugkeerde als bejaarde vrouw. Ze kon niet meer alleen thuis wonen. We waren blij dat er een plekje voor haar beschikbaar kwam.

Haar dochters haalden Antjes huis aan de Willem Brinkmanstraat leeg. Afgezien van wat bankbiljetten die in de linnenkast waren verstopt, was er niet veel meer dat de moeite waard was. Wat zij als aandenken aan hun moeder wilden hebben, waren alleen wat spullen van emotionele waarde. Een oud theeservies. Een paar siervazen. Een stapel centsprenten uit de negentiende eeuw, die ze wilden meenemen naar Tussen Kunst en Kitsch. Wat sieraden, wat bestek waarmee ze als peuters nog hadden gegeten. Tientallen dozen met dia’s van lang vergeten familievakanties in de Harz en Luxemburg, inclusief een diaprojector.

In Oostergouw pasten Antjes resterende eigendommen makkelijk in een kast en op het nachtkastje in haar kamer. De kast werd met een ketting afgesloten, andere haalde ze haar spulletjes overhoop. Antje heeft een paar jaar redelijk gelukkig in Oostergouw gewoond, ze zat de hele dag aan een tafel met een vaste groep dames. Als een van hen overleed, nam een ander haar plaats in. Mannen waren er niet welkom. Over degene die de lege plaats aan tafel had achtergelaten, werd nimmer meer gepraat.

Toen Natasja ging trouwen, wilde ze oma per se bij zich hebben op haar bruiloft. Ze wilde niets weten van onze bezwaren dat oma er niks aan zou hebben en het allemaal niet meer zou snappen. Dus werd Antje eregast, en ze had er een heerlijke dag.

Het jonge paar ging wonen in een appartement in Amsterdam. Van ons kreeg Natasja de fotoboeken mee die we zorgvuldig vanaf haar geboorte hadden bijgehouden. Een fotoalbum met drie eendjes op de voorkant, waarin Dicky de mooiste foto’s had geplakt, het geboortekaartje, krantenknipsels met haar naam in de Burgerlijke Stand, en ze noteerde er haar eerste woordjes en geluidjes in. Daarnaast nog twee grotere en dikkere plakboeken met nog meer foto’s. Ik schoot elke week minstens een filmpje zwartwit foto’s vol en zat urenlang in de donkere kamer op zolder om alles te ontwikkelen en af te drukken. De albums van Natasja en haar zusje werden dikker en dikker.

Bijna een jaar na Natasja’s bruiloft gleed Antje uit het leven weg. Het was op de dag dat prinses Juliana werd begraven, 30 maart 2004. Daar kreeg ze niets meer van mee, jammer eigenlijk voor haar, ze hield van Juultje en zou graag op tv de uitvaart hebben gevolgd. Haar allerlaatste bezittingen waren niet veel waard, er werden geen verrassingen meer aangetroffen in haar linnenkast. Natasja was blij met een ringetje met een rood steentje dat van haar oma was geweest.

En nu is opeens Natasja overleden. En nu zijn die spullen terug. Het verschil met de schamele bezittingen die Antje nog had bij haar verscheiden kan haast niet groter zijn.

Opeens hebben een heel uitgebreid servies. Haar ex had er geen belangstelling voor en wat zouden haar kinderen, die nog bij hun vader wonen, ermee moeten? Het is mooi, Natasja had een goede smaak. We eten er met een dubbel gevoel van. Wie wil iets erven van zijn dochter?

Het ringetje met het rode steentje van Antje is terug. De zilveren schakelarmband die ik Dicky na de geboorte van Natasja gaf, en die zij later, met mijn volledige instemming, had doorgegeven aan Natasja toen die zelf een meisje kreeg.

En de fotoboeken. Een harde, nieuwe confrontatie met de foto’s die ik ooit zelf heb ontwikkeld, afgedrukt en vervolgens gedroogd en hoogglans heb gegeven op de glanspers. We gaan die boeken opnieuw bewaren en doorgeven, aan haar kinderen, als die belangstelling krijgen voor beelden van hun moeder uit een tijd dat die nog een baby of een peuter was en nog in niets leek op de prachtige vrouw die Natasja later zou worden.

Dan zijn er Natasja’s boeken. Ik vind er het exemplaar tussen van ‘Piet Kruiver’ dat ik voor haar signeerde bij de officiële lancering van het boek, vorig jaar in de kantine van KFC. Ze was al ziek toen ze het kreeg, ze was er nog niet eens in begonnen. Maar ook het exemplaar van het boekje dat ik, dertig jaar geleden, schreef over mijn jonggestorven moeder, de oma die Natasja nooit heeft gekend. Het boek ‘Ook voor dames’, het verhaal over mijn jeugd, geschreven voor mijn kinderen en kleinkinderen.

Een paar jaar geleden kocht ik voor Natasja ‘Het zwijgen van Maria Zachea’, dat zich afspeelt in een groot katholiek gezin in Wormer. Judith Koelemeijer beschrijft daarin hoe de kinderen hun moeder – Judiths oma – jarenlang verzorgden nadat die door een hersenbloeding was getroffen. Twaalf kinderen, die in een ijzeren regelmaat om de beurt een nacht doorbrengen bij ‘Moe’ om op haar te passen, haar te voeden en naar de wc en naar bed te brengen. Een verhaal vol liefde maar ook twijfel – heeft de vrouw, die niet meer spreekt, dit wel gewild?

Judith interviewde haar ooms en tantes die dit jarenlang opbrachten voor hun moeder. Ik lees het verhaal van Piet – Judiths vader –, van Jo, van Toos. Harde werkers allemaal, de meesten moesten buffelen in het tuindersbedrijf van vader, een enkeling mocht naar het gymnasium.

Op pagina 119 kom ik de bladwijzer van Natasja tegen, een stukje karton, afgescheurd van een oordopjesverpakking. Tot hier is zij gekomen, zij heeft het verhaal niet uitgekregen. Ik leg mijn bladwijzer erbij en sluit het boek. We zullen alle twee nooit weten hoe het afloopt.

Door Martin Rep