Ze is terug gevonden en ze heeft zich gemeld: het meisje met de pop. En, ander goed nieuws: ik heb een heel kleine portrettengalerij kunnen reconstrueren van de kinderen die rond 1950 tegelijk met mij in het kleuterklasje zaten aan de Bleekersstraat in Zaandam.

Door Martin Rep

Er zijn mensen die beweren dat ik te veel met vroeger bezig ben. Mijn vaste antwoord is dan dat ik meer verleden achter mij heb dan toekomst voor me. Een variant daarop is dat ik het meeste warme eten op heb. Maar zelfs ik moet bekennen dat er dagen, soms zelfs weken voorbij gaan zonder dat ik aan mijn kleuterschool denk.

Tot daar afgelopen week een onverwacht einde aan kwam. Daarom: tijd voor een update over mijn kleuterschool, met belangrijk nieuws.

Korte inhoud van het voorafgaande. Van 1950 tot 1952 zat ik op het christelijke kleuterschooltje dat destijds was ondergebracht in een woonhuis aan de Bleekersstraat 43 in Zaandam. Zondags vonden In hetzelfde gebouwtje gereformeerde kerkdiensten plaats, tot in 1952 de Zuiderkerk aan de Dirk de Kortestraat werd geopend. Later was het gebouw in gebruik bij Jeugdhaven, waar ontspanning werd geboden aan buitenkerkelijke jeugd. Sinds vele jaren is het weer een woonhuis. En oh ja, de Zuiderkerk is al zevenentwintig jaar geleden gesloopt.

Zonder speciale aanleiding schreef ik acht jaar geleden over mijn herinneringen aan het schooltje. Hoofdfoto bij dat verhaal was een groepsfoto van een aantal kleuters dat aan de ‘verjaardagstafel’ mocht zitten met de kleuterleidster, ‘juf Jansen’. Vier jaar later schreef ik er opnieuw over, omdat de kleuterjuf van toen, Francine Schipper-Jansen, honderd jaar was geworden. Bij die gelegenheid betreurde ik dat de schoolfoto die destijds van mij was gemaakt al een tijdje was zoekgeraakt.

Nu dan de updates.

Update 1: Het meisje met de pop. Op de foto van de verjaardagstafel – ik noem die tafel maar even zo, maar dat verzin ik nu tijdens het schrijven – zaten behalve ik mijn vriendje Tom Stom en Gertje Schaap. De andere kinderen kende ik niet bij naam. Naast de tafel staat een meisje met een pop in de armen. Zij kijkt verlangend naar de spelende kinderen, maar zij mag er kennelijk niet bij.

Na publicatie van het tweede verhaal over de kleuterschool werd ik blij verrast door een e-mail, helemaal uit Australië:

‘Er ging wel wat door mij heen toen ik de kleuterschoolfoto zag. Ik ben namelijk dat meisje met de pop, Elsje Smit. Wij woonden destijds in de Abeelstraat. In 1953 verhuisden wij naar Emmen. Ik ben regelmatig terug geweest naar Zaandam, onder andere om mijn vroegere vriendin Marja van Akkeren, die ook in de Abeelstraat woonde, op te zoeken. Sinds 1980 wonen wij in Australië. In 2009 ben ik terug geweest naar Zaandam en heb ik voor mijn ouderlijk huis gestaan, Abeelstraat 4.’

Aan de speeltafel. Geheel rechts, met matrozenpakje, Tom Stom. Daarnaast juf Siene Jansen, met op schoot Gertje Schaap; derde van links Martin Rep. Geheel links, het meisje met de pop’: Elsje Smit.

Update 2: Elsje stuurt me nog veel meer foto’s, onder meer van het gezin Stom, dat ook aan de Abeelstraat woonde. Maar ook een groepsfoto van de kleuters die straks, na de grote vakantie, naar de ‘grote school’ gaan. Ze staan buiten, aan de Notenlaan, met de rug naar de (niet zichtbare) Zaan. Het prentje is bewogen, een van de jufs staat erop zonder hoofd en de foto is gekreukt op de koop toe. Maar ik ben er blij mee. Ik sta erop en ‘juf Jansen’ ook, en ik meen nog een paar gezichten te herkennen. Maar waarom staat mijn neefje Herman Roode er niet bij? ‘Herrie’ zat ook op het schooltje. Misschien was hij die dag ziek?

Groepsfoto van het kleuterklasje dat op het punt stond naar de ‘grote school’ te gaan. Ik sta op de achterste rij, vierde van rechts.

Update 3: Op dezelfde dag als de foto van de ‘verjaardagstafel’ worden kleurenfoto’s van de kleuters gemaakt. Die van mij gemaakte schoolfoto was ik jaren kwijt. Opeens tref ik hem weer aan op een inmiddels ook alweer vergeten plek. Het is het schattigste portret dat ooit van mij is gemaakt. Ik weet nog dat ik tijdens het poseren per se in de camera wilde kijken, nadat een klasgenoot me had verteld dat hij het vogeltje echt had gezien. De foto heeft exact hetzelfde decor als de foto van Tom Stom, die ik al eerder op internet had gevonden. Inclusief de gele (ingekleurde) bloemen in het vaasje links en het doosje kleurstiften rechts. (Tom Stom overleed in 1999, 54 jaar oud.)

Martin Rep op de kleuterschool

Update 4: Een nieuwe mail van ‘Elsje’ uit Australië, een jaar na de vorige.

‘Tijdens het doorzoeken van de papieren en foto’s van mijn ouders kwam ik de kleuterschoolfoto tegen. Een heel verlegen meisje!’
Het ‘meisje met de pop’ staat erop zonder pop, verder is het decor hetzelfde, inclusief de bloemen en de kleurkrijtjes.’

Update 5: ‘Gertje’ Schaap, het jongetje op schoot bij ‘juf Jansen’, had zich al gemeld rond 2020, in een reactie op mijn tweede verhaal over de kleuterschool Bleekersstraat. Hij blijkt nog steeds in Zaandam te wonen, in plan ’t Kalf. Natuurlijk vroeg ik hem meteen of hij van zichzelf ook zo’n ingekleurde portretfoto had. Pas afgelopen week stuurde hij me die foto, En wat voor een! Gerrit (die naam gebruikte hij als afzender):

‘Op je vraag naar de foto moest ik in eerste instantie nee zeggen. Laatst kwam uit een onverwachte hoek een foto te voorschijn en toen besefte ik pas dat het om deze foto ging, waar ik op sta met mijn broer Jan en mijn zus Norma. Ik denk dat mijn ouders vanwege de kosten voor deze optie hadden gekozen.’
Het is de mooiste plaat van de serie. Tot nu toe natuurlijk.

Update 6: Juf Jansen. Na haar honderdste verjaardag heb ik alleen nog een paar keer telefonisch contact gehad met mijn oude schooljuf. Ik heb nog altijd haar telefoonnummer en besluit haar na vier jaar weer te bellen. Ze zal toch niet…?
De telefoon gaat een paar keer over. Dan neemt ze op. Ik noem mijn naam, ze weet meteen wie ik ben. Ze woont nog steeds op zichzelf, haar geweldige kinderen houden haar goed in de gaten.
Als ik van mijn verbazing ben bekomen, beloof ik binnenkort weer een kopje thee te komen drinken. In juli wordt Francine Schipper 104.

Meer updates?
Misschien is het een magere oogst na vier jaar zoeken, maar ik ben geweldig blij een kleine serie te hebben kunnen maken van de portretten die meer dan zeventig jaar geleden zijn genomen.

Er blijven ook raadsels. Waarom staat mijn neefje Herman niet op de groepsfoto aan de Notenlaan? En waarom kan ik geen schoolfoto vinden van hem, terwijl hij die bij mij in dezelfde groep zat? ‘Herrie’ overleed in 2017. Ik vraag familieleden of zij iets weten van een ingekleurde portretfoto van hem. Ze weten het niet.

Er moeten nog meer schoolfoto’s in omloop zijn. Ik herinner me namen van kinderen van toen: de tweeling Keesie en Marja Vethaak. Fred Riet. Japie van der Kwaak, Liesbeth Knikker, Marja van Akkeren. Waar zijn ze gebleven, en hebben ze die prachtige oude ingekleurde foto’s ook zorgvuldig bewaard? Wie weet komen er nog nieuwe updates.

Tom Stom

Door Martin Rep.