De Zaanse Kinderboekenmarkt stopt ermee. Organisator Stichting Oeverloos “kan niet langer voldoen aan de huidige regels die vanuit de gemeente Zaanstad worden opgelegd aan evenementen.”
Joost Weemhoff, docent Nederlands aan het Zaanlands Lyceum vindt dat een verkeerd signaal in tijden van ‘leescrisis’. Zaanstad zou zich beter kunnen richten op “mogelijkheden om de jeugd in aanraking te brengen met boeken” dan op regelgeving en handhaving:
Je kan geen krant openslaan of je leest over wat men tegenwoordig de ‘leescrisis’ noemt. De jeugd leest niet meer. En volwassenen lijken ook steeds minder te lezen.
Als docent Nederlands op het Zaanlands is de breed gevoelde weerzin tegen lezen dagelijks voelbaar. Lezen is niet meer cool. Naar de oorzaken is het gissen geblazen. Telefoons? Spelletjes? Netflix? Informatiemoeheid? Gebrek aan concentratie? De goedgevulde boekasten die uit de huiskamers zijn verdrongen? Bibliotheken die krimpen en uiteindelijk verdwijnen?
Grote beeldschermen in de klas, al bij de kleuters. Havisten en vwo’ers hoeven wettelijk respectievelijk nog maar 8 en 12 literaire titels op hun lijst te zetten. Dat was ooit wel anders. Op de pabo’s wordt ook nauwelijks nog gelezen, want alle leestijd wordt verdisconteerd in het curriculum en dan zou er te weinig tijd overblijven.
Was ooit wel anders. Een medestudent op de eerstegraadsopleiding Nederlands biechtte een paar jaar geleden op “eigenlijk niet zo van lezen te houden.” Tsja… Die staat nu ergens voor havo 5, hopelijk als lezer. Leesscores nemen al jaren af bij kinderen: Nederland zakt steeds verder weg op internationale ranglijsten. Zorgwekkende symptomen van de afkalving van iets wat zo vanzelfsprekend was: lezen, jezelf informeren, volksverheffing, doorgeven van cultuur….
De drukbezochte en gezellige kinderboekenmarkt was altijd een laagdrempelig en o zo belangrijk feest. Het zou de gemeente sieren als er naast handhaving van regels en naleven van procedures óók blijvend proactief wordt gezocht naar mogelijkheden om de jeugd in aanraking te brengen met boeken.
Door Joost Weemhoff, docent Nederlands aan het Zaanlands Lyceum. Foto’s: Zaanse Kinderboekenmarkt.
Tot het onbegrip van onze middeleeuwse cultuur behoort het misverstand dat mensen toen analfabeet waren, dat wil zeggen, niet konden lezen en schrijven. Dit was maar zeer ten dele waar. Bijna alle stedelingen konden wel degelijk lezen, maar schrijven ging veel mensen een stuk moeilijker af. Middeleeuwse mensen konden niet lezen omdat ze móesten lezen, maar konden lezen omdat ze wilden kunnen lezen. Om van de willekeur van aristocratische landsheren verlost te worden eisten zij wet- en regelgeving in de volkstaal en zorgden ze ervoor dat ze begrepen wat daar stond. Wist je dat niet dan kon je dat geld kosten. De geldboete is een middeleeuwse uitvinding. Veel effectiever en profijtelijker dan lijfstraffen. Pedagogen zijn er in de loop van eeuwen achtergekomen dat leren lezen en schrijven kinderen niet alleen verlost uit het milieu waarin zij geboren zijn, maar ook in hoge mate bijdraagt tot de groei en ontwikkeling van de hersenen. Ook daarom was de iPad school van Maurice de Hond zo’n absurd idee, omdat je coördinatie in de hersenen niet ontwikkelt door te leren swipen. Dat er vandaag de dag zoveel dyslectische kinderen zijn, is niet zonder aanwijsbare oorzaak: ondeugdelijk lees- en schrijfonderwijs. Kinderen leren lezen is niet alleen de taak van de basisschool. Ook de ouders hebben hierin hun taak en verantwoordelijkheid: voorlezen en boekgewenning. Als een kind opgroeit met de notie dat een boek iets kostbaars is, omdat het een verhaal bevat waar je graag naar luistert, dan is er een basis. Als ouders regelmatig voorlezen uit boeken dan heb je een fundament. Op de afgeschafte / wegbezuinigde kleuterschool deden onderwijskrachten aan leesvoorbereidend onderwijs. Dat is onmisbare grondverf. Kinderen moeten aan de hand van prentenboeken met letters leren dat informatie van boven naar beneden gaat, en van links naar rechts. Zo worden letters ook geschreven: van boven naar beneden en van links naar rechts. Door dat te oefenen worden hersenen getraind, bouwt het kind een letterbeeld op en begrijpt het hoe het informatie moet lezen. Ben jarenlang gecommitteerde Nederlands voor de eindexamens Nederlands op PABO’s in Alkmaar, Amsterdam en Bergen geweest, alsook op een Alkmaarse kleuter PABO. Heb daar heel veel geleerd van zowel de docenten als de studenten, en met eigen ogen gezien hoe in de loop der jaren het leesonderwijs gesloopt werd door het Ministerie van Onderwijs. Op mijn eerste school leerden de studenten 3 verschillende methodes om kinderen te leren lezen. Het ene kind reageert nu eenmaal anders dan het andere kind. Heb kandidaten meegemaakt die tijdens hun stage in staat waren zelf een vierde methode te bedenken om een kind te leren lezen dat niet goed reageerde op de standaardmethodes. Na verloop van jaren leerden de studenten nog maar één leesmethode, en als het kind daar niet goed op reageerde dan had het kind pech gehad. Wat je niet kunt of waar je niet goed in bent dat vind je niet leuk. Geldt niet alleen voor kinderen, ook voor volwassenen. Een goede onderwijzer is niet iemand die met technische snufjes om kan gaan, maar iemand die kan analyseren waarom iets niet goed gaat bij een kind voordat het kind dat zelf in de gaten krijgt en teleurgesteld afhaakt. Ons Ministerie van Onderwijs denkt dat je slechte onderwijzers beter kunt maken met meer ICT in de klas. Een fatale misvatting. Onderwijs, op elk niveau, maak je beter door docenten voor de groep te zetten die een verhaal kunnen vertellen. Want daar ontbreekt het op een onthutsende en schrikbarende manier aan. Taal is alleen maar leuk als je een mooi verhaal over taal kunt vertellen, niet als je de volgende opdracht geeft uit een lesboekje, geschreven door iemand die géén verhaal kan vertellen. Zo leer je geen taal maar een kunstje. Wij moeten terug naar verhalen, naar verhalen vertellen, naar verhalen beluisteren en naar verhalen lezen. En dat hoeven ook geen politiek of ethisch correcte verhalen te zijn. Ik heb het mee mogen maken dat men het in zijn halfgare hoofd haalde om de sprookjes van Grimm in de ban te doen, want die waren zo wreed. Vertel kinderen verhalen en laat hen de verhalen navertellen. Dat lukt alleen maar als ze de logica van het verhaal begrijpen. Waarom gebeurt er wat er gebeurt? Dat is veel leuker en efficiënter om nadenkend en begrijpend te leren lezen dan met gekunstelde opdrachten. Vraag ouders om hun kinderen voor te lezen in plaats van voor de televisie te zetten. Zorg ervoor dat kinderen van jongs af aan met boeken en verhalen in aanraking komen. Zorg ervoor dat kinderen tussen hun vierde en zesde levensjaar al zoveel leesvoorbereidend onderwijs gekregen hebben dat ze a) dolgraag willen kúnnen lezen, en b) bijna allemaal ook betrekkelijk gemakkelijk zullen leren lezen. Er zal een wereld voor hen open gaan. Als ze over straat lopen zien ze opeens woorden op gevels staan. Zolang kinderen op de basisschool zitten, zijn ze gemakkelijk te motiveren met enthousiasme. Maak daar gebruik van! Hoe het kind zich gaat ontwikkelen zodra het in de pubertijd komt, is een raadsel. Of het blijft lezen, is een niet te beantwoorden vraag. Maar het kán lezen. Eén van de grote misvattingen in het neo-liberale denken is dat onderwijs een investering van het individu in zijn eigen toekomst is. Dat is het maar zeer ten dele. Onderwijs is een investering van de maatschappij in een volgende generatie. De historische ervaring heeft geleerd dat die maatschappijen en culturen het meest vitaal zijn die kinderen zo goed mogelijk onderwijs geven, waarbij niet gekeken wordt naar het inkomen of de status van de ouders, maar naar de capaciteiten van het kind. Het beleid van de gemeente Zaanstad met betrekking tot de kinderboekenmarkt is daarom oliedom en vraagt om een herkansing. Willem Kuiper, onderwijservaringsdeskundige
Helemaal eens Joost. Zaanstad zou natuurlijk zelf die boekenmarkt moeten organiseren, net als een Uitmarkt (ook opeens verdwenen..). Achterover zitten tot iemand een vergunning aanvraagt, zonder beleid of visie, leidt nooit tot bloeiende cultuur. Leescultuur afbreken is zo gebeurd, opbouwen ervan vergt langdurige liefde en toewijding. En waar vinden we trouwens in Zaanstad een literaire boekwinkel, een kinderboekwinkel, een tweedehands boekwinkel? De kringloopwinkel en de Bruna doen hun best, maar er kan zo veel meer. De boekverkoopcijfers stijgen dus aan gebrek aan belangstelling ligt het niet. Gemeente, doe iets!
Het is al eerder gevraagd, maar nog steeds zonder antwoord gebleven. Want is nu de reden van het geen verginning verlenen.
Er is helemaal geen sprake van 'geen vergunning'. De aanvragers hebben ervoor gekozen geen vergunning meer aan te vragen wegens de toenemende bureaucratische rompslomp. En zij zijn niet de enige. Kijk voor de grap maar eens bij evenementenvergunning aanvragen bij Zaanstad: wat voor een enorme papierwinkel dat is.
In een eerder bericht over dit onderwerp op de Orkaan staat de volgende tekst ‘Ze hebben er geen idee van. Deze dag is superbelangrijk. Leesplezier zou vast op de agenda moeten staan in een gemeente als Zaanstad. Er wordt tijdens verschillende bijeenkomsten een hoop gepraat en beloofd, maar de eigen afdeling vergunningen staat er extreem stijf in, en daar voegen wethouders en de burgemeester zich naar. Ik maak uit deze tekst, mogelijk ten onrechte, op dat het probleem zit in de vergunning
Het is alleen zo verdomde jammer...iets met doorzetten, kijken hoe iets wel kan, soepel met regels omgaan maar wel de publieke veiligheid in het oog houden.... het was een fantastisch evenement. Maar nu de belangrijkste vraag: hoe krijg je ouders zo ver om hun kinderen te leren dat lezen gewoon LEUK kan zijn? Die lezen zelf al niet, dus die kinderen zien het goede voorbeeld niet. Al is het een lekker ontspannend tijdschrift met veel foto's en weinig tekst,het gaat om het idee. Bladeren in plaats van scrollen. En waarom krijgen vrolijke gezellige boeken altijd een laag puntenaantal op de verplichte schoolleeslijst, en zijn de Literatuur goden pas tevreden als je de jonge lezer oorlog, ziekte, dood, narigheid, depressies, geloofstrauma's, identiteitsproblemen, regen en stukgelopen relaties en nog beter een combinatie daarvan door de strot duwt? ( Laatst eens op een website voor scholieren gekeken, hoe meer leed, hoe meer punten! Dat was in mijn tijd trouwens ook al zo!) Ik was zo blij dat ik na school eindelijk weer tijd had om zelf mijn boeken te kiezen! En ik lees gelukkig nog steeds graag. Even in een andere belevingswereld duiken en zelf de plaatjes ( filmpjes) erbij bedenken. Bij voorkeur een boek waar je van opknapt, de ellende komt in de echte wereld al genoeg aan bod.
Helemaal eens met Joost Weemhoff. Los van het feit dat een aantal ontwikkelingen in de maatschappij het lezen niet aanmoedigen is het beleid in het onderwijs eerder ontmoedigend. Dat beleid wordt niet bedacht binnen de scholen maar onwikkeld en aangestuurd door de overheid. Een voor de hand liggende conclusie is dan dat deze ellendige situatie is veroorzaakt door diezelfde overheid, ja toch? Voor menigeen werkzaam in het onderwijs is dit oud nieuws en al jarenlang een brok van irritatie. Er wordt steevast niet geluisterd naar de klagende docenten, met als gevolg een binnensluipende vorm van alfabetisme. Enigszins vergelijkbaar met het engelstalige onderwijs aan de universiteiten. Dat lijkt een ander onderwerp maar heeft raakvlakken met het leesprobleem in het basis en vervolgonderwijs. Zoals Mischa Wertheim al zei : met een taalachterstand kan je niet vroeg genoeg beginnen.... PS Wat is I. Boonstra altijd pissig als er maar iets van kritiek wordt geuit op de gemeente. Issie werkzaam bij de gemeente of issie geboren met lange teentjes......? 😀
Je kunt natuurlijk boos op Zaanstad worden maar ik heb nog nergens wat gelezen over de redenen van het onmogelijk maken. Zo kun je ook niet een oordeel vormen of dat te veel of te weinig regeltjes zijn. Blijft dat de schrijver van het hoofdartikel natuurlijk helemaal gelijk heeft over de slechte staat van het lezen in Nederland en Zaanstad in het bijzonder.
‘De geest moet waaien,’ schreef Johnny van Doorn eens. Er is nog nooit een geest gaan waaien door ambtenarij, handhaving en regelgeving. En wie kent Johnny the Selfkicker trouwens nog? Goed pleidooi, Joost. Ik vrees echter dat het weinig gelezen en nog minder begrepen zal worden.
Zo zonde.....
Helemaal eens met deze docent en ik schreef het al eerder, Zaanstad schaam je