Als de bewoner van een flatwoning aan het Prins Bernhardplein op donderdag 1 mei de deur opendoet, staan er controleurs voor zijn neus die zeggen te willen checken of hij daar wel alleen woont. Hij zou namelijk erg veel aanloop krijgen. Als er ook andere mensen zouden wonen, zou z’n bijstandsuitkering gekort kunnen worden.

Toegang weigeren zou ook gevolgen voor zijn uitkering kunnen hebben. Onder die druk tekende de bewoner een formulier waarbij hij de controleurs toestemming gaf om binnen te komen. Eenmaal binnen vroegen ze helemaal niet meer naar zijn woon- en leefsituatie. Er werd trouwens ook geen bewijs gevonden voor de aanwezigheid van medebewoners.

De controleurs vonden wel wat anders: bijna 50 gram cocaïne en een weegschaal ‘die gebruikt wordt bij het wegen van verdovende middelen’. Uit de uitspraak van de Rechtbank in Haarlem wordt duidelijk dat de controleurs vanaf het begin al op zoek waren naar drugs:

‘Tijdens dit huisbezoek zouden wij, rapporteurs, dan ook kunnen kijken of er eventueel aanwijzingen zouden zijn voor de handel in verdovende middelen, hetgeen ook consequenties heeft voor het recht op, en de hoogte van de uitkering van verzoeker.’

Valse voorwendselen

Bij Zaanstad waren anonieme meldingen over ‘aanloop’ en over mogelijke drugshandel binnengekomen. Het huisbezoek is uitgevoerd om misbruik van de bijstandsuitkering vast te stellen terwijl de opsporing van drugshandel de eigenlijke reden was.

Advocaat Bisar Çiçek van de bewoner – de woning werd onmiddellijk voor drie maanden gesloten door loco-burgemeester Harrie van der Laan – zei dat de controleurs van het interventieteam onder valse voorwendselen de woning hebben betreden en dat het bewijs dus onrechtmatig verkregen is. Hij vroeg een voorlopige voorziening aan zodat zijn cliënt terug naar huis zou kunnen, in de afgelopen weken woonde deze in zijn auto. Zijn uitkering is geblokkeerd.

Volgens de voorzieningenrechter heeft het ‘bezwaar van verzoeker een redelijke kans van slagen’ en was ‘de burgemeester vanwege de wijze waarop het onderzoek is verricht niet bevoegd om tot woningsluiting over te gaan.’

Bij de controle is ‘geen volledige en juiste informatie gegeven over de reden en het doel van het huisbezoek en de mogelijke gevolgen van het weigeren daarvan’. Er moet dus volgens de rechter ‘ernstig getwijfeld worden aan de rechtmatigheid van het binnentreden door de toezichthouders’.

Het optreden van de toezichthouders van het interventieteam ‘ondermijnenden criminaliteit’ staat ook centraal in berichtgeving van Follow the Money over de aanpak in Pact Zaandam-Oost. Het interventieteam zou al eerder woningen onder valse voorwendsels zijn binnengetreden. Burgemeester Hamming werd door FtM geciteerd: ‘Ik heb liever dat je een keer die grens over gaat en dat we onze neus stoten, dan dat we keurig binnen de lijntjes blijven’. Dat neus-stoten is nu dus gebeurd.

Anonieme klacht

De rechter twijfelt ook ernstig aan de rechtmatigheid van het huisbezoek om de ‘woon- en leefsituatie’ te controleren. Er was daarvoor maar één anonieme klacht terwijl de rechtbank niet inziet ‘waarom de gemelde aanloop zou betekenen dat er meerdere mensen op het adres van verzoeker zouden wonen’. Buurtonderzoek is niet gedaan.

‘Vooralsnog is het de voorzieningenrechter niet gebleken dat er een redelijke grond was voor niet afleggen van een huisbezoek teneinde de woon- en leefsituatie van verzoeker te onderzoeken’.

Ook naar de drugshandel is geen onderzoek gedaan, bijvoorbeeld bij de politie, ‘hetgeen gebruikelijk is bij een dergelijke melding over drugshandel’ aldus de rechtbank.

Bewuste keuze

Zaanstad maakt inbreuk op een grondrecht volgens de rechtbank. En dat is geen foutje of vergissing maar een ‘bewuste keuze door de toezichthouders’ die eigenlijk ‘strafrechtelijk onderzoek’ uitvoerden. Dat wijst op détournement de pouvoir en dat is ontoelaatbaar volgens de rechter. Die juridische term betekent dat de burgemeester bepaalde ‘bestuursbevoegdheden’ niet mag gebruiken voor een ander doel. Dus niet binnenvallen vanwege onderzoek naar de woonsituatie als je eigenlijk op zoek bent naar drugs. Niet best aldus de rechter:

‘De overheid dient zich zorgvuldig te gedragen. De wijze waarop in dit geval is binnengetreden, druist naar het voorlopig oordeel van de voorzieningenrechter in tegen hetgeen van een behoorlijk handelende overheid mag worden verwacht.’

De woningsluiting moet worden opgeschort tot de uiteindelijke rechtszaak. Zaanstad moet € 1.814 voor juridische kosten aan de bewoner vergoeden en hem ook het griffierecht van € 194 betalen.

Door Piet Bakker op basis van uitspraak Rechtbank Haarlem, FtM en twee eerdere artikelen op De Orkaan.