De Kat staat stil. Er zit een scheur in de molenroede en die scheur wordt onderzocht.
Het wiekenkruis van de molen bestaat twee roeden. Die van De Kat zijn 21,80 meter lang, van metaal, en ze werden in 2012 gemaakt door de firma Vaags uit Aalten. Dat is elf jaar gelden. De roedes daarvoor gingen 52 jaar mee (vanaf 1960).
Wat de oorzaak is van de scheur is niet duidelijk. Beide roeden zullen vervangen worden en dat gaat ongeveer een ton kosten. Wie dat gaat betalen is momenteel niet bekend.
We bellen met Katelijne Prinsenberg, directeur van De Zaansche Molen, en zij vertelt dat de scheur iedereen verrast heeft. Het gehavende deel wordt momenteel onderzocht door een onafhankelijke partij. Daarbij wordt in principe uitgegaan van drie scenario’s:
- De roede is niet goed gebruikt (ligt niet voor de hand, want de Zaansche Molen beschikt over zeer vaardige molenaars).
- De roede is niet goed gemaakt (ook vreemd, aangezien Vaags over prima papieren beschikt).
- De richtlijnen waaraan de roede moest voldoen klopten niet.
Maar, zo stelt Prinsenberg, er zou ook nog iets heel anders uit dat onderzoek naar boven kunnen komen (De Orkaan dacht aan een maandagochtend-roede).
Hoe dan ook het is ellendig: stilstand is achteruitgang voor een molen.
Daarbij is het vervangen een flinke klus. Nieuwe roeden moeten worden gemaakt en voor het verwijderen en inhijsen moet er een ponton met een hoogwerker de Zaan op. Het zal sowieso een aantal maanden duren dat De Kat stilligt. Dat de verfmolen in die tijd niet produceert is geen ramp. Er is voorraad en in economisch opzicht is de productie niet erg belangrijk. Ook ziet Prinsenbeek een klein lichtpuntje:
‘Een niet-draaiende molen is ook het bezoeken waard. En de molenaar heeft nu extra veel tijd om de bezoekers uitleg te geven over de molen.’
Door Merel Kan, interview Katelijne Prinsenberg, foto: Marcel van Someren.
Mevr Prinsenberg heeft geen idee waar zij het over heeft. De molenaar zijn hart is gebroken dat hij nu niet kan draaien. Molenaar Piet Kempenaar is vooral en in eerste instantie een gepassioneerde molenaar die graag bezoekers ontvangst in een WERKENDE molen!
Tot het laatste kwart van de 19e eeuw waren molenroeden en-assen van hout, daarna werden ze van staal gemaakt. Stalen roeden zijn hol en bestaan uit 4 vlakken die gelast zijn dit omdat massief stalen roeden veel te zwaar zijn. In de roeden worden vervolgens gaten geboord waaraan het hekwerk wordt bevestigd. De roeden van De Kat maken meer dan 1 miljoen omwentelingen per jaar dus vanaf 2012 hebben ze meer dan 12 miljoen omwentelingen gemaakt! In de tekst staat niet of het een lengte- of een breedtescheur is en waar de scheur zit. Het kan een slechte las zijn die door de enorme krachten die op het wiekenkruis worden uitgeoefend is gaan scheuren maar het kunnen misschien ook weersinvloeden zijn geweest, metaal zet bij warmte uit en krimpt bij koude maar als dit de oorzaak is zouden andere molens hier ook last van moeten hebben. Een andere oorzaak is misschien blikseminslag, uiteraard heeft De Kat net als alle andere molens bliksemafleiders maar als de bliksem in een roede slaat weet ik niet vanaf welk punt die wordt weggeleidt. Aan het onderhoud kan het bijna niet liggen, de Zaanse Molen onderhoud haar bezit uitstekend en ook de coatings die worden gebruikt om de roeden te beschermen tegen roest zijn van veel betere kwaliteit dan 100 jaar geleden.
Prima Leyena, tòch eerst maar de oorzaak via het onderzoek afwachten - misschien is het een bedieningsfout - en/of het commentaar van de genoemde leverancier hierop ... èn de begroting - garantie- resp. eventuele coulantieregeling - mogelijk is er zelfs ook een verzekering die uitkeert? - dus afwachten!
Is het misschien een idee dat er een inzameling komt voor de molen? Ik neem aan dat menig geboren en getogen Zaankanter tijdens Luilak wel eens naar de molen ging, en dus de Kat een warm hart toedragen. Als kind zoethout halen bij de molen ook!