De Zaanstreek krijgt te maken met een grote uitbreiding van het stroomnet. Een vernieuwde hoogspanningslijn en een extra 380 kv hoogspanningslijn, die hoogstwaarschijnlijk door de Assendelverpolder gaat lopen, moeten de regio bestand maken tegen de sterk toenemende vraag naar stroom. De plannen om het stroomnet uit te breiden roepen zorgen, onzekerheid en vooral vragen op. De Orkaan beantwoordt er vijf.

Waarom is de netuitbreiding zo hard nodig?

Van 2023 tot 2030 zal het energieverbruik in Nederland verdubbelen, voorspelt de landelijke netbeheerder TenneT. In de laatste jaren is het energieverbruik al explosief toegenomen. Het verzwaren van het stroomnet is daarom noodzakelijk om te voorkomen dat er ooit grote stroomstoringen optreden. ‘We moeten te allen tijde voorkomen dat een grote stroomstoring zoals in Spanje dit jaar hier gaat voorkomen. Daarvoor moet het stroomnet worden uitgebreid’, zegt een TenneT-woordvoerder.

Daarnaast is de netuitbreiding belangrijk voor de voortgang van de energietransitie. Bedrijven en huishoudens maken meer en meer gebruik van groene energie, bijvoorbeeld door zonne-energie te gebruiken of warmtepompen te laten installeren. Goed voor het klimaat, maar het vergt wel meer capaciteit van het energienetwerk dan waar het ooit voor ontworpen is. Zonder extra ruimte op het stroomnet dreigt die energietransitie te stokken.

Ook moet de netuitbreiding oplopende wachtlijsten voor bedrijven voor aansluiting op z’n minst flink inkorten. De wachtlijst voor bedrijven in de Zaanstreek om aansluiting te krijgen op het stroomnet is nu zo’n tien jaar, aldus TenneT.

En wil het Rijk per jaar 100.000 nieuwe woningen bouwen, is het ook van essentieel belang dat netcongestie wordt opgelost. Nieuwe woningbouwprojecten lopen nu nog regelmatig vertraging op vanwege het volle stroomnet.

Om het net uit te breiden, komt er een nieuwe 380 kv hoogspanningslijn in Noord-Holland. Waarschijnlijk wordt daarvoor het zogenaamde groen tracé gekozen dat door de Assendelverpolder gaat. Als de tracékeuze definitief is, wat gaat er dan gebeuren?

Na de definitieve tracékeuze in maart 2026 is duidelijk in welk gebied de route van hoogspanningsmasten gaat lopen, maar de exacte route is dan nog niet bekend. ‘Die wordt pas na de definitieve tracékeuze uitgestippeld’, zegt TenneT. ‘Er gaat dan worden onderzocht waar binnen het gekozen gebied we het best de nieuwe hoogspanningsmasten kunnen neerzetten. Dat wordt waarschijnlijk in 2028 duidelijk.’

Dat betekent dat het voor inwoners van bijvoorbeeld Assendelft, Krommenie en Krommeniedijk nog onzeker is hoe dicht de hoogspanningsmasten bij het stedelijk gebied komen te staan. Het gebied van het door de Assendelverpolder lopende groene tracé – waar hoogstwaarschijnlijk de keuze op gaat vallen – is soms wel meerdere kilometers breed.

Ook de exacte locatie van het zuidelijke hoogspanningsstation is na de definitieve tracékeuze nog niet duidelijk. Ervan uitgaande dat voor het groene tracé wordt gekozen, zijn er vier zoekgebieden in het zuidwesten van Zaanstad (zie kaart) aangewezen als zoekgebieden voor het hoogspanningsstation. Binnen die vier zoekgebieden, die een aanzienlijk gebied bestrijken, moet uiteindelijk één definitieve locatie worden gekozen voor het nieuwe hoogspanningsstation dat wordt aangesloten op de nieuwe 380 kv hoogspanningslijn. Ook dat besluit valt waarschijnlijk in 2028, aldus TenneT. ‘We weten dat mensen graag duidelijkheid willen, maar die kunnen we nu gewoon nog niet geven, het is een project van de lange adem.’

Als de keuze op het groene tracé valt, gaat TenneT kijken of het de nieuwe 380 kv hoogspanningslijn kan ‘bundelen’ (lees: naast elkaar laten lopen) met de al bestaande 150 kv hoogspanningslijn, om zo de negatieve gevolgen van de nieuwe hoogspanningslijn te beperken.

De nieuwe 380 kv hoogspanningslijn is niet het enige project om het stroomnet uit te breiden toch?

Inderdaad, er wordt meer gedaan. De enige al bestaande 380 kv hoogspanningslijn in Noord-Holland, die van Beverwijk dwars door de Zaanstreek naar Oostzaan loopt, wordt vernieuwd. Daarmee moet die hoogspanningslijn weer tientallen jaren voort kunnen.

Zaanstad heeft eerder kenbaar gemaakt dat het, naast haar zorgen over de nieuwe 380 kv hoogspanningslijn, zich ook zorgen maakt over dit project. De magneetveldzone – het gebied waarbinnen langdurige blootstelling aan magnetische velden hoger is – zou 10 tot 15 meter breder worden en binnen die zone gaan beperkingen gelden voor onder meer woningbouw en scholen.

Daarnaast is TenneT nu een nieuw 150 kv hoogspanningsstation in Oostzaan aan het bouwen. Dat project wordt naar verwachting in 2027 afgerond.

Om netcongestie op te lossen zijn er toch meer dingen die je kan doen dan het net uit te breiden?

Ja zeker, netbeheerders kunnen bijvoorbeeld inzetten op flexibele energiecontracten met bedrijven, zodat het stroomverbruik meer over de dag wordt verspreid. Sterker nog, TenneT is verplicht om meer te doen. De Autoriteit Consument & Markt (ACM) zegt dat netbeheerders, waaronder TenneT, de afspraken die zijn gemaakt om de drukte op het net tegen te gaan niet zijn nagekomen.

Netbeheerders zouden nu nog te weinig inzicht hebben in wanneer het stroomnetwerk vol zit en zijn daarom onvoldoende in staat geschikte energiecontracten aan bedrijven aan te bieden om netcongestie tegen te gaan. TenneT moet samen met regionale netbeheerders uiterlijk 6 februari verbeterplannen indienen bij de ACM. Als de ACM die plannen afkeurt, kan dat tot boetes leiden.

‘We gaan nu bouwen, bouwen, bouwen, maar we kunnen niet zo snel bouwen dat we op korte termijn alle netcongestie kunnen oplossen’, reageert TenneT. ‘Dus we zullen in de tussentijd inderdaad ook andere maatregelen nemen, waaronder het afsluiten van flexibele energiecontracten met bedrijven.’

Op de vraag waarom TenneT een tik op de vingers moet krijgen van de ACM en niet eerder aan de slag is gegaan, zegt de netbeheerder dat het stroomnet eerder nog niet zo vol zat als nu. Daarnaast leggen ze de bal ook bij de bedrijven zelf. ‘Zo lang de urgentie niet hoog genoeg is, is het enthousiasme bij bedrijven ook niet zo groot, hebben we gemerkt. Dus er zal gedragsverandering moeten komen, en we merken dat die nu heel langzaam op gang komt.’

Over een jaar of tien zijn alle netuitbreidingsprojecten als het goed is af. Is netcongestie in de Zaanstreek dan ook verleden tijd?

In principe wel, zegt TenneT. ‘Deze projecten zijn eigenlijk het sluitstuk van de netuitbreiding in het gebied in Noord-Holland boven het Noordzeekanaalgebied. De netcongestie die we nu kennen, is dan opgelost. Maar het kan dat we doorgaan met nog meer elektriciteit gebruiken en een nieuwe uitbreidingsfase nodig is.’

Door: Jelmer de Vries. Op basis van gesprek met TenneT, eerdere berichtgeving De Orkaan en berichtgeving NOS.