Er is veel kritiek van alle kanten op het nieuwe plan voor de Zaanse Schans, maar het krijgt ook steun. De Historische Commissie Zaanse Schans laat in een inspraakreactie aan Zaanstad weten dat zij ook zien dat het anders moet. De commissie steunt de plannen om de Schans toekomstbestendig te maken.

Vandaag, donderdag 8 mei, is tijdens het Zaanstad Beraad de technische behandeling van de plannen over de Zaanse Schans, waarin onder andere het mobiliteitsplan, de prijsbepaling en de verschillende scenario’s aan bod komen.

Problemen

Het adviesorgaan voor de Stichting Zaanse Schans en de gemeente maakt zich grote zorgen over wat het massatoerisme met de Zaanse Schans doet. ‘De conditie van het erfgoed is teruggelopen als gevolg van slijtage door de extreme bezoekersaantallen.’ Bovendien gaat de beleving van bezoekers zelf achteruit door de zogenoemde ‘Volendammisering’, een verwijzing naar het verlies van authenticiteit door overmatige toeristische commercialisering. 

De commissie signaleert ook dat de Zaanse Schans door veel Zaankanters niet langer als onderdeel van hun eigen gemeenschap wordt gezien. Waar het ooit bedoeld was als woon- en werkbuurt, is het nu vooral ingericht op toeristen. 

Daar komt bij dat het geld om het erfgoed goed te onderhouden simpelweg ontbreekt. De inkomsten van de Stichting Zaanse Schans en van de musea zijn ‘ontoereikend’. Niet alleen het dagelijks onderhoud van de historische houten gebouwen komt in gevaar, maar ook de investeringen in duurzaamheid blijven liggen.

Ambachten

Om het tij te keren is ‘gereguleerde toegang’ een goed instrument. Daarmee kan het aantal bezoekers beter worden beheerst en kan er entreegeld (€ 17,50) worden gevraagd, zodat er inkomsten zijn voor het onderhoud van het erfgoed. Volgens de commissie is zo’n toegangsregeling goed te organiseren zonder dat bewoners of leveranciers daar hinder van ondervinden.

‘Daarbij hoeven Zaankanters en andere belanghebbenden zeker niet buitengesloten te worden.’

Verder wil de commissie terug naar de oorspronkelijke bedoeling van de Schans: een plek waar mensen wonen en werken, met daarnaast meer ruimte voor ambachten en museale activiteiten. Door afsluiting kan de Zaanse Schans duurzaam worden geëxploiteerd, waarbij een deel van het erfgoedonderhoud uit eigen inkomsten bekostigd kan worden.

Voetbal-parkeren

Omdat er in het erfgoeddorp zelf weinig ruimte is om te parkeren, is het advies om die voorzieningen buiten het gebied te realiseren. Daarbij wordt het plan om de nabijgelegen voetbalvelden van VV Zaandijk van stal gehaald, ook zouden de terreinen aan De Poel gebruikt kunnen worden. (Beide opties zijn inmiddels niet meer opgenomen in het Mobiliteitsplan.)

Wat het uiteindelijke plan ook wordt, één ding is volgens de commissie zeker:

‘Op de huidige voet doorgaan zal de teloorgang van het erfgoed betekenen. Daarmee zal de Zaanse Schans domweg alleen nog als toeristische attractie worden geëxploiteerd.’

Door Nick Boeske. Info: Raadsinformatiesysteem Zaanstad. Foto: Piet Bakker (2024, in Volendamse klederdracht wordt kaas aan de man gebracht). Zie ook ons dossier Zaanse Schans.