Niet alle dromen zijn bedrog, maar deze dus wel. Ze gingen in rook op, vielen in het water of in duigen. Ze bleven beperkt tot de tekentafel, kwamen nooit verder dan een artist impression en verdwenen onder in de digitale ladenkast.
De Orkaan stoft er elke maandag eentje af die het waard is om aan de vergetelheid te ontrukken. Vandaag: de gevangenis die in het Vijfhoekpark zou moeten komen.
Wat? Waar? Wanneer?
Als begin deze eeuw Amsterdam van de Bijlmerbajes af wil, is Zaanstad er als de kippen bij om zich aan te melden voor een nieuwe gevangenis (het plan werd ook wel smalend als ‘De Zithoek’ aangeduid). Die zou moeten komen op een deel van het Vijfhoekpark of op de daarachter gelegen sportvelden. Burgemeester Ruud Vreeman en PvdA-wethouder Daan Sanders zijn de grote voorstanders, daarin gesteund door coalitiepartijen VVD en CDA. Een raadsmeederheid dus. Ondanks veel verzet uit de buurt (en uit de rest van de gemeente) lijkt het plan daarom probleemloos door te kunnen gaan: goed voor de werkgelegenheid en Zaanstad wordt daarmee ‘op de kaart gezet’.
Maar dat was buiten de waard gerekend, die in de gestalte van Aart Molenaar (voorzitter van wijkoverleg Vijfhoek) het initiatief nam voor een referendum over het plan. Dat werd een zeperd voor het college en een overwinning voor Molenaar en de partijen die hem steunden. Op 28 november 2001 stemden bij het referendum 37.121 mensen tegen de lokatie Vijfhoekpark.
Die stemming had een stevige politieke staart. Bij de volgende verkiezingen (maart 2002) verliest de PvdA stevig (van 10 naar 6 zetels) terwijl de Zaanse Onafhankelijke Groepering (ZOG) waar Molenaar op de lijst is gekomen, van 5 naar 11 zetels gaat. Die partij komt uiteraard in het college maar valt uiteen in tal van splinters, de overblijfselen verhuizen naar de oppositie. Wethouder Lenie Vissers verhuisde zelfs naar de publieke tribune omdat niemand van haar fractiegenoten (“zetelrovers” aldus Vissers) plaats wilde maken. Aart Molenaar begint voor zichzelf met Democratisch Zaanstad waarmee hij 2 zetels in 2006 behaalde. DZ zit nog steeds in de raad (4 zetels), de ZOG (ook onder de nieuwe naam ZVI) verdween uit de raad, de PvdA heeft nu 5 zetels. Molenaar kreeg ruzie bij DZ en splitste zich in 2017 af. In 2018 overleed hij.
In november 2011, 10 jaar na het referendum, werd een een bord bij de ingang van het Vijfhoekpark neergezet met een afbeelding van de huidige ‘bewoners’: Schotse hooglanders. Op het bordje onderdeel afbeelding worden de 37.121 tegenstemmers bedankt.
En wat nu?
Zaanstad kreeg in 2016 toch een gevangenis (op bedrijventerrein Hoogtij, Westzaan), het Vijfhoekpark is in 2004 monumentaal park geworden.
Wat kwam er niet?
Als er plaatjes zijn, horen wij het graag, maar volgens ons is het zover nooit gekomen.
Serie: alle Zaanse Dromen
De Zaanse droomkaart…
Door Piet Bakker, tip: Bert Versteeg, informatie van het Bajes-dossier van Zaandam-Zuid, ZaanWiki, NHD en de website van DZ; de afbeelding van het bord is van de website Zaanse Kunstwerken (Jan Vredenburg †), de koe is van ROSA die het park opnam in een tocht
