Een stempas-etende slak in de brievenbus, verboden setjes in het stemhokje, een stembiljet dat groter is dan het stemhokje en een anti-moslim-activist in het stembureau. Het stemmen verliep op 22 november niet geheel probleemloos (ook raakten er stemmen zoek).

In stembureaus in Assendelft en Krommenie scoorde de PVV bovengemiddeld. Westknollendam is een VVD-bolwerk, GL-PvdA deed het goed in het centrum van Zaandam. BBB haalde veel stemmen uit Assendelft. De Zaanse kandidaat met de meeste voorkeurstemmen werd Songül Mutluer.

De PVV werd met 26 procent van de stemmen de grootste partij in Zaanstad. Uit de uitslagen per stembureau blijkt dat de partij goed scoorde in Assendelft en Wormerveer. In de kantine van VV Assendelft stemde 34 procent voor Wilders, in de Brandweerkazerne 33 procent. Bij stembureau OBS de Pionier (Wormerveer) haalde partij 34 procent van de stemmen, in stembureau de Amandelbloesem (ook Wormerveer) was dat zelfs 35 procent. In het Zaandamse wijkcentrum Dirk Prins koos ook 33 procent voor de PVV. Bij CBS Kleurenpracht (Peldersveld) stemde maar 10 procent op Wilders.

VVD-bolwerken

De VVD-bolwerken in Zaanstad zijn Westknollendam (23 procent), Krommenie (21 procent bij de Hoeksteen) en Assendelft (Kreekrijklaan, Het Sociale Winkeltje en Zorgvilla Bestevaer) waar 23, 21 en 25 procent werd gehaald. Ook hier viel Kleurenpracht met 10 procent uit de toon.

GL-PvdA deed het goed in de Bullekerk (32 procent), bij Atletiekvereniging Zaanland (31 procent), op het Stadhuis, in het Zaantheater en bij Zorgcentrum Saenden (allemaal 28 procent). In de kantine van VV Assendelft stemde maar 10 procent op deze combinatie.

De BBB (gemiddeld 3 procent in Zaanstad) haalde de beste resultaten in Assendelft (drie stembureaus met 6 procent of meer). Omzigt’s NSC (gemiddeld 11 procent) deed het goed in ’t Kalf (15 procent in buurthuis De Bovenkruier), Koog (ook 15 procent in de Vuister) en in Krommenie (17 procent in het Odd Fellowhuis).

Voorkeurstemmen

De Oostzaanse wethouder Rosemarijn Dral behaalde niet de verwachte Kamerzetel. In Zaanstad kreeg ze 203 voorkeurstemmen (na lijsttrekker Dilan Yeşilgöz en nr 2 Sophie Hermans waren dat de meeste VVD-stemmen). Songül Mutluer haalde 1.721 stemmen binnen, na de stemmen op lijsttrekker Timmermans (6.744) waren dat de meeste GL-PvdA-stemmen, Eylem Köseoglu haalde er 592 in Zaanstad. Mutluer komt wel in de Kamer, Köseoglu niet.

Peter van Haasen komt in de Tweede Kamer voor de PVV, hij haalde 221 voorkeursstemmen, Wilders kreeg er 19.268, Fleur Agema kreeg er 1.200, Martin Bosma 468 (beiden zijn beetje Zaans). Zaandammer Johan Dessing haalde 32 stemmen op voor FvD, Jaap Hollebeek (Oostzaan) scoorde er 35 voor de PvdD. Op Cynthia Gordijn (Krommenie, JA21) werd 65 keer gestemd.

Erdogan Şahin (DENK) haalde 215 voorkeurstemmen, zijn partijgenoot Şebnem Pancar wist er 100 achter haar naam te krijgen. Sepehr Yadegari en André Linnenbank haalden respectivelijk 7 en 11 stemmen op voor de Piratenpartij / De Groenen. Maureen Riley scoorde er 6 voor ‘Nederland met een PLAN’, 69 totaal)’.

Volmacht

In de processen verbaal van de stembureaus zijn niet minder dan 125 bezwaren, onregelmatigheden en bijzonderheden te vinden over het verloop van de stemming. Die variëren van ‘geen koffie’ en ’te koud’ tot mensen die met z’n tweeën in het stemhokje willen (dat mag dus niet) en een mevrouw die haar ID niet aan een niet moslima wilde tonen omdat dit ‘in strijd met haar geloof’ was. Een aantal mensen had overigens een stempas voor de verkiezingen van 15 maart 2023 ontvangen. Over de gebrekkige toegankelijkheid voor rolstoelen werd meerdere keren geklaagd.

Meerdere keren probeerden mensen met volmacht te stemmen nadat ze eerder zelf gestemd had, ook dat mag niet: het moet tegelijkertijd. Samen stemmen is dus niet toegestaan:

“Echtpaar gaat samen stemhok in. Na 2 waarschuwingen ging de heer naar buiten. Vrouw kwam stemhok uit met opengevouwen biljet. Na 4e waarschuwing ging het echtpaar boos weg. Stembiljet ingenomen en onbruikbaar gemaakt. Later zijn meneer en mevrouw langsgekomen om verhaal te halen.”

Stembiljetten

Veel klachten gingen over het enorme stembiljet: “het stemhok is kleiner dan het stembiljet”. Een andere stemmer: “maak de stembusjes en de gleuf groter”.

Door het ontbreken van stembiljetten moest bij één stembureau 30 minuten worden gewacht. Vanwege het ontbreken van een extra stembus werd een stembureau zelfs tijdelijk gesloten. Ook waren er veel klacht over het Register van Ongeldig verklaarde Stempassen (ROS) dat moet voorkomen dat een kiesgerechtigde twee keer kan stemmen. Het ROS bleek in meerdere gevallen niet betrouwbaar. De leukste: “ROS nummer ontbreekt op stempas door slak in brievenbus.”

Bij diverse stembureaus ging het één en ander mis. Soms werden er meer stembiljetten uitgereikt dan dat er kiezers werden toegelaten of juist het omgekeerde: minder stembiljetten dan toegelaten kiezers. Ook bleken kiezers die wel een stembiljet kregen niet te hebben gestemd of werden er te weinig of te veel stembiljetten uitgereikt. In één geval werd een kandidatenlijst in de stembus gegooid (en het stembiljet waarschijnlijk mee naar huis genomen.)

Door Piet Bakker. Bron: processen verbaal en definitieve uitslagen verkiezingen op de website van Zaanstad. Foto: centraal stemmen tellen in de Vang op 23 november 2023 (Daniëlle Grondman).