Aan de vooravond van het Zaanstad Beraad van dinsdag 13 mei reageren GroenLinks-fractievoorzitter Natascha Stroo en PvdA-raadslid Hans Stokebrand op de toekomstplannen voor de Zaanse Schans.

In hun gezamenlijke opiniebijdrage benadrukken zij het groeiende spanningsveld tussen toeristisch succes en leefbaarheid voor bewoners. Volgens hen is het tijd om de balans te herstellen: de kosten voor beheer en onderhoud mogen niet langer vooral op het bord van de Zaankanters belanden.

Stroo en Stokebrand steunen het principe van ‘de gebruiker betaalt’ en verdedigen het voorgestelde entreemodel, mits duidelijk wordt dat inwoners vrij toegang houden tot de Schans. Ze pleiten voor heldere keuzes die het erfgoed beschermen én recht doen aan de betrokkenheid van de Zaanse gemeenschap.

Vanmorgen plaatsen we de mening van Marianne de Boer-Doeves van Lokaal Zaans, nu plaatsen we hun opiniebijdrage 1:1.

Zaankanters betalen, toeristen profiteren. Dat moet anders 

De Zaanse Schans is zonder twijfel een parel van Zaanstad. Een plek waar onze geschiedenis tastbaar is, waar het erfgoed zichtbaar blijft, en die voor Zaankanters  voelt als hun achtertuin. We wandelen er met de hond, maken er trouwfoto’s en fietsen eroverheen van Wormerland naar Zaanstad en terug. We zijn trots op onze Schans. Maar die trots staat onder druk.

Wat begon als een zorgvuldig opgebouwd erfgoedproject is inmiddels uitgegroeid tot een toeristische magneet van wereldformaat. Met 2,6 miljoen bezoekers per jaar, oplopend tot mogelijk 3,6 miljoen, dreigt de Zaanse Schans ten onder te gaan aan haar eigen succes. Zeker in het hoogseizoen is het letterlijk en figuurlijk dringen: drommen mensen op de smalle bruggetjes, gidsen met vlaggetjes en paraplu’s die groepen voortbewegen zonder ruimte om echt stil te staan bij wat deze plek zo bijzonder maakt.

De Stichting Zaanse Schans en de erfgoedpartijen, gesteund door de bewoners hebben terecht aan de bel getrokken. De openbare orde en veiligheid komen in het geding. De verkeersstromen rondom de Zaanse Schans  zorgen voor onveilige situaties voor voetgangers, fietsers en automobilisten. Op de drukste dagen staan auto’s tot aan Haaldersbroek, waardoor bewoners nauwelijks nog hun buurt kunnen verlaten.

Ook het beheer en het onderhoud van de Schans brengen steeds hogere kosten met zich mee.  De gemeente draagt  daar nu 2,5 miljoen euro per jaar  aan bij – zo’n 19 euro per volwassen inwoner. Als we niets doen, stijgt dit bedrag richting minimaal de 4,9 miljoen. Die rekening komt bij de inwoners van Zaanstad terecht. Dat vinden wij niet langer verantwoord.

Daarom steunen wij het principe: de gebruiker betaalt, Dat is precies het plan dat het college nu aan de raad voorlegt. De toegang wordt niet langer gratis. Toeristen gaan 17,50 euro betalen – nog minder dan wat een inwoner van Zaanstad nu jaarlijks bijdraagt. In ruil daarvoor krijgen ze gratis toegang tot molens en musea, en kunnen zij volop genieten van ons erfgoed. De Zaanse Schans staat in de top 5 van toeristische attracties in Nederland. Bij de andere vier – het Rijksmuseum, Anne Frank Huis, de Keukenhof en het Van Gogh Museum – betalen bezoekers tussen de 16 en 25 euro. Waarom zouden de toeristen dat voor ons mooie erfgoed niet over hebben?

Dan de vraag die veel inwoners stellen: moeten Zaankanters straks ook betalen voor een rondje door hun achtertuin? Die indruk wekken sommige posters in de stad: “Hou de Zaanse Schans open.” Dit is een oproep voor een referendum, geïnitieerd door ondernemers op de Schans, die minder klanten vrezen  en suggereert ten onrechte dat het gebied afgesloten wordt voor het publiek. Ja, het gebied moet worden onttrokken aan de openbaarheid om een ticketsysteem in te voeren. Maar nee, Zaankanters en Wormerlanders hoeven niet te betalen. Dat is wat ons betreft een harde randvoorwaarde en daar voorziet het voorstel van de gemeente ook in. Dit plan slaagt alleen als inwoners ongedwongen gebruik kunnen blijven maken van de Schans. Zonder hekken of entree voor Zaankanters. Zij hebben immers al jarenlang meebetaald via de gemeentelijke bijdrage. Het is tijd om de balans te herstellen. 

Wat nu nodig is, zijn heldere besluiten die ervoor zorgen dat de Schans open, leefbaar en levendig blijft. Juist door een eerlijke bijdrage te vragen van bezoekers en uit te gaan van minder bezoekers, kunnen we het unieke karakter van dit erfgoed behouden.

De Zaanse Schans is geen pretpark, geen decor. Het is een levend monument, een eerbetoon aan onze geschiedenis, een trots die we willen doorgeven.

Door: Hans Stokebrand – Raadslid PvdA Zaanstad en Natascha Stroo – fractievoorzitter GroenLinks Zaanstad (korte inleiding van Merel Kan). Foto: Orkaan-archief.