Landelijk stemmen vandaag, maar ook lokaal laat de democratie zich horen. Vijftien fracties die hun ideeën over waar het naartoe moet in Zaanstad – met name op het gebied van de centjes – in vijf minuten moeten persen. En dan nog tien minuten discussie met de collega’s. Wij komen op bijna vier uur in totaal. En dan nog koffiepauze er tussendoor. Een hele zit.

We deden het deze keer een beetje anders dan anders (de eerlijkheid gebiedt ons toe te geven dat we de Algemene Beschouwingen wel eens oversloegen). We vroegen alle fracties hun tekst en gebruikte de AI-hulp Google NotebookLM om daar telkens een samenvatting van zo’n 150 woorden van te maken. Alleen gebruik maken van de aangeleverde tekst. De bijdragen varieerden van 363 (DENK) tot 1160 (LZ) woorden. Bij ons is iedereen gelijk!

Bij NotebookLM kan je precies zien hoe de samenvatting wordt gemaakt (via verwijzingen naar het origineel). We checkten dat en zetten hieronder het resultaat. De volgorde bij de vergadering werd bepaald door loting. Bij De Orkaan doen we volgorde van binnenkomst in onze mailbox.

Erdogan Sahin (DENK): bezuinig niet op gelijke kansen

De fractie van DENK in Zaanstad, geeft een tweeledige beoordeling van de gepresenteerde begroting. Hoewel de begroting financieel netjes sluitend is tot 2027, waardeert DENK vooral de menselijke en sociale koers die het college vaart. De nadruk op armoedebestrijding, inclusie en het bieden van gelijke kansen, onder meer via de Stadspas en de versterking van Werkom, is positief. DENK benadrukt dat beleid mensen vooruit moet helpen, niet straffen. Zo stelt Sahin: “Positief is dat het college inzet op kansengelijkheid, armoedebestrijding en inclusie.”

Toch ziet DENK ook schaduwzijden en risico’s. Zaanstads financiële positie rust op wankele grond vanwege de grote afhankelijkheid van de landelijke overheid. Daarnaast zijn er structurele problemen in de zorg. De kosten voor de Wmo lopen op en de kwaliteit van de zorg staat onder druk. Vooral de Jeugdzorg kampt met hardnekkige tekorten die nu slechts gedempt worden met incidenteel geld. Dit is geen duurzame oplossing, aldus Sahin: “De tekorten in de jeugdzorg blijven structureel hoog en worden nu vooral gedempt met incidenteel geld.”

De partij maakt zich bovendien zorgen over de blijvende ongelijkheid tussen wijken in leefbaarheid en kansen. Met bijna een derde van de gemeentelijke uitgaven die de gemeente zelf niet kan beïnvloeden, roept DENK op tot steviger actie richting het Rijk voor meer lokale autonomie en eerlijke financiering. De boodschap is duidelijk: Zaanstad moet investeren in de mens en de kwetsbare wijken. Sahin waarschuwt:

‘we mogen niet bezuinigen op gelijke kansen, menselijkheid en bestaanszekerheid.’

Anna de Groot (SP): onderzoek naar interventieteam

Zaanstad stevent af op pittige financiële tijden. De SP wijst in haar beschouwingen op de nieuwe ‘ravijnjaren’ 2028 en 2029, waarvoor nog geen oplossing is gevonden. Daarbovenop hangt de dreiging van fusies met Wormerland en Oostzaan, die hun financiële problemen (die vanaf 2026/2028 beginnen) dreigen over te hevelen naar Zaanstad. Het huidige college heeft de begroting met noodgrepen tot 2027 sluitend gekregen, maar daarna zit Zaanstad met de gebakken peren. Want, ‘Gemeenten hebben een nieuw ravijnjaar om naar toe te leven’.

De partij is ook zeer kritisch over het geld dat de afgelopen jaren is uitgegeven zonder dat daar iets tegenover staat. Ze noemen projecten zoals de niet-gerealiseerde verbindingsweg A8-A9, de uitgaven voor de eerste versie van de Guisweg en de huisvesting van een hockeyclub. Deze financiële erfenis, samen met de komende tekorten, kan de collegevorming in 2026 flink in de weg staan. De SP vindt dat het college de gemeenteraad opzadelt met financiële problemen voor de toekomst. De kritiek is helder:

‘Het is onmogelijk om voorbij te gaan aan de vele miljoenen die in de loop der jaren zijn uitgegeven en waar – tot op heden – nog niets tegenover staat’.

Ook stikstof blijft een drama, want dat zorgt ervoor dat 2.300 geplande woningen vooralsnog niet doorgaan. De SP wil vooral meer sociale huur bouwen, omdat het percentage daarvan langzaam daalt en de dakloosheid toeneemt. Wonen is een grondrecht en de zorg van de overheid. Daarnaast zijn ze bezorgd over het vertrouwen van inwoners in de overheid door de discussie rond het Interventieteam en wijzen ze op Art. 12 van de Grondwet. Ze pleiten voor een onafhankelijk onderzoek om dit vertrouwen te herstellen. De SP benadrukt het belang van basisrechten en stelt: ‘Ieder mens heeft recht op een dak boven haar of zijn hoofd’.

Marianne de Boer (LZ): voor de héle gemeente

Lokaal Zaans levert forse kritiek op de conceptbegroting 2026-2029, omdat die de identiteit van de gemeente verkeerd weergeeft. Volgens de partij leest de begroting als die van een grote stad in plaats van een gemeente met zeven dorpen én één stad. Dit is meer dan een taalkwestie; de focus in programma’s ligt hierdoor scheef. De fractie vraagt zich af wat dit betekent voor de dorpen, aangezien programma’s zoals Kansengelijkheid de dorpen nauwelijks noemen en middelen vooral in Zaandam-Oost terechtkomen. De partij wil echte kansengelijkheid zien in de héle gemeente. Zoals Lokaal Zaans stelt

‘Wie deze begroting leest, leest niet de begroting van een gemeente met zeven dorpen en één stad, maar van een grote stad die Zaanstad heet’.

Ook het programma Verstedelijking krijgt de wind van voren. Het plan is om 16.000 woningen te bouwen, terwijl er slechts 5.000 Zaanse woningzoekenden zijn. Dit betekent dat er vooral gebouwd wordt voor instroom van buitenaf. Ondertussen heeft deze bouwdruk negatieve gevolgen: participatie verdwijnt, onderhoud blijft schraal en er is te weinig geld voor groen. Volgens de partij is Verstedelijking een doel op zichzelf geworden, in plaats van een middel om kwaliteit te verbeteren. ‘Verstedelijking: Wat ooit begon als een middel om binnenstedelijke kwaliteit te verbeteren, is verworden tot een doel op zichzelf’. Dit leidt tot een afnemend draagvlak en vertrouwen onder inwoners.

Tot slot stelt Lokaal Zaans dat de begroting te ambitieus is en realisme mist. Grote financiële risico’s, zoals rond erfpacht en de jeugdzorg, worden doorgeschoven als ‘kadootjes’ voor de volgende bestuursperiode. De partij bekritiseert dat lobby te veel prioriteit krijgt. ‘Lobby is belangrijk, maar mag geen vervanging zijn van realistisch begroten’. Bovendien bevatten de begrotingsstukken slordigheden, zoals taalfoutjes en onafgemaakte zinnen. Lokaal Zaans vraagt middels amendementen en moties om een eerlijke verdeling over alle dorpen, meer inzicht in de kosten per project en een realistische financiële aanpak.

Stella Pieterson (PvdD): tegen de korte klap

De Partij voor de Dieren (PvdD) heeft tijdens de Algemene Beschouwingen van de Begroting 2026-2029 benadrukt dat we de schoonheid en veerkracht van de natuur, en daarmee de zin van het leven, uit het oog zijn verloren. Hoewel we wereldwijd verbonden zijn – van Zeeland tot China – ligt de ware basis van ons bestaan in de lokale samenhang, bijvoorbeeld in het ecosysteem van onze eigen straat of tuin. We moeten beseffen dat ‘dáár de zin van het leven in zit: in de tijd, de veerkracht, en vooral in de samenhang’.

Helaas verkiezen we massaal het gemak boven deze samenhang. Dit leidt tot de vernietiging van het goed werkende ecosysteem: we bestraten elk stukje grond, gebruiken gif om luizen en slakken te doden, en fokken dieren voor extreme winst. De PvdD hekelt deze houding en stelt dat ‘We kiezen volle bak voor gemak. De korte klap’. Dit gedrag, gevoed door hebberigheid en neoliberalisme, schoffelt het hele systeem onderuit.

Toch is er hoop, want de klimaat- en natuurcrisis is door mensen gemaakt en dus omkeerbaar. Zelfs in Zaanstad kunnen we het tij keren door te stoppen met vervuiling en te investeren in natuurherstel, wat leidt tot meer vruchtbare grond en meer gezondheid. Burgers kunnen zelf een gigantische positieve impact hebben door meer plantaardig te eten. Om de jeugd hiervan te doordringen, stelt de partij voor middelbare scholieren een bezoek aan een slachthuis aan te bieden, zodat ze de immense aantallen zien: ‘1,8 miljoen dieren per dag, in Nederland’.

Jaap Keijser (POV): vertrouwen

De Partij voor Ouderen en Veiligheid (POV) besprak de laatste begroting van dit college en complimenteert hen dat ze de cijfers voor 2026 en 2027 sluitend kregen, ondanks stijgende kosten. Maar dat succes is fragiel. De financiële buffers zijn bijna op, en de egalisatiereserve fungeert als noodoplossing.

‘De egalisatiereserve is inmiddels de financiële variant van ducttape: het houdt alles nog net bij elkaar’.

Er is zelfs geen geld voor het verlagen van de afvalstoffenheffing voor eenpersoonshuishoudens of extra handhaving. De POV is kritisch over het onderhoud van de openbare ruimte. Pogingen om inwoners te laten participeren via groenadoptie lopen vaak stuk, wat leidt tot vervuiling en zwerfafval. De partij benadrukt dat een verzorgde buurt direct bijdraagt aan het veiligheidsgevoel van mensen. ‘Een schone, goed onderhouden openbare ruimte vergroot het veiligheidsgevoel van mensen’. Ze eisen daarom extra actie, met name in probleemgebieden zoals het Damgebied en het stationsgebied van Zaandam, inclusief adequate camerabeveiliging.

Jeugdzorg blijft ondertussen ‘letterlijk het zorgenkindje’ en is steeds moeilijker te financieren. De echt grote financiële zorgen komen pas na 2027, omdat de gemeente sterk afhankelijk is van rijksbijdragen. Het volgende college zal deze zware taak moeten oppakken en het vertrouwen van de inwoners terugwinnen via oprechte participatie. Ondanks deze structurele problemen, complimenteert de POV het college met hun positieve blik. Ze blijven zeggen: ‘We zien de toekomst met vertrouwen tegemoet’. Dit optimisme, gezien de vooruitzichten, is volgens de POV misschien wel hun grootste prestatie.

Julie van ’t Veer (CDA): financieel verontrustend

Het CDA Zaanstad geeft complimenten aan het college voor de gepresenteerde begroting. Het is een knappe prestatie dat de plannen voor 2026 en 2027 sluitend zijn gemaakt zonder zware lastenverzwaringen of harde bezuinigingen. Dit getuigt van verantwoordelijkheid, aldus de partij. Het CDA kijkt vooruit en stelt dat de koers voor de komende jaren duidelijk moet zijn: samenwerking en verbinding. Ze willen ‘Vooruitkijken en samen verder komen’.

Helaas zijn de financiële vooruitzichten vanaf 2028 ‘ronduit verontrustend’. Het Rijk blijft gemeenten met structurele tekorten opzadelen, met name op het gebied van de jeugdzorg. Daarom eist het CDA dat Den Haag gemeenten structureel van voldoende middelen voorziet om hun taken goed uit te voeren. De partij stelt:

‘Als we als gemeente taken krijgen, dan moeten we ook de middelen krijgen om ze goed te doen’.

Lokaal maakt de partij zich zorgen over de stijgende zorgvraag, de druk op de veiligheid en het gigantische tekort aan betaalbare woningen. Ook moet er aandacht blijven voor het landelijke buitengebied, aangezien de agrarische sector hier ‘cruciaal zijn voor het onderhoud van ons unieke landschap’. Zaanstad is veerkrachtig, maar zonder een structureel eerlijke verdeling van middelen vanuit Den Haag kunnen de gemeentelijke taken niet duurzaam uitgevoerd worden.

Hanneke Veurink (CU): ‘dorsten naar de gerechtigheid’

De ChristenUnie (CU) luidt de noodklok over de gemeentebegroting voor 2025. Hoewel ambtenaren lof ontvangen voor hun werk, is de CU ‘behoorlijk ontstemd’ over de financiële tekorten op de lange termijn. De gemeente moet van de CU financieel gezond beleid voeren en haar verantwoordelijkheid nemen, los van de druk op het Rijk. Ze benadrukken de ernst van de situatie: ‘En de tekorten zijn fors, zelfs als we jeugdzorg niet meerekenen’.

Het College krijgt zware kritiek omdat het cruciale keuzes uitstelt. Dit gedrag wordt vergeleken met een ‘konijn in de koplampen’ dat bewegingsloos blijft zitten, terwijl de reserves leeglopen. In plaats van de lasten te verhogen of scherp te snijden in uitgaven, wordt het probleem doorgeschoven naar de toekomst. De CU noemt dit het weglopen van verantwoordelijkheid: ‘In plaats van moedig keuzes te maken in inkomsten of uitgaven, wordt de hete aardappel zogenaamd ‘genereus’ doorgeschoven naar een volgend College’.

De CU waarschuwt dat uitstel leidt tot extra pijnlijke, drastische maatregelen later, waarbij de meest kwetsbare inwoners mogelijk niet gespaard kunnen worden voor de klappen. De partij wil opstaan voor deze groepen en vraagt om kritisch te kijken naar het verhogen van inkomsten en de efficiëntie van uitgaven. De algemene beschouwing sloot af met een morele oproep om gerechtigheid als richtingwijzer te nemen:

‘Gelukkig wie hongeren en dorsten naar de gerechtigheid, want zij zullen verzadigd worden’.

Natascha Cornelisse (PVV): in college

De PVV heeft de laatste begroting van dit college onder de loep genomen en begint opvallend positief. Hoewel ze in het verleden kritisch waren, erkennen ze dat het college de veiligheid zichtbaar hoger op de agenda heeft gezet met extra inzet van handhaving. Dit is essentieel voor de stad, want de partij benadrukt dat ‘Veiligheid is geen beleidsveld maar een voorwaarde voor normaal samenleven’. Ze steunen ook de aanpak van zorgfraude, zodat publiek geld terechtkomt bij wie echt hulp nodig heeft.

Toch blijft jeugdzorg een financiële bom onder de begroting, mede doordat het Rijk wettelijke taken oplegt zonder voldoende middelen. Op het gebied van bouwen is er in Zaanstad wel voortgang, en dat verdient erkenning. De PVV stelt echter dat ‘Woningnood is voelbaar in alle lagen’, en dat de groei van de stad ervoor zorgt dat de bereikbaarheid nu al vastloopt. Een nieuwe parkeervisie is cruciaal en moet als randvoorwaarde dienen, niet als sluitpost.

De volgende bestuursperiode wordt financieel keihard, want de inkomsten dalen en de uitgaven stijgen. De PVV waarschuwt dat ‘Het ravijnjaar is geen scenario maar een zekerheid’. Daarom moet het nieuwe bestuur keuzes durven maken en de focus leggen op veiligheid, basiszorg en wettelijke taken, zonder ruimte voor prestige of symboliek. De PVV zegt klaar te zijn om deze zware keuzes te maken en wil niet langer langs de zijlijn staan, maar toetreden tot een nieuw college om voor Zaankanters te besturen.

Merel Kingma (D66): Wendbaarheid

D66 Zaanstad ziet de stad op een kruispunt: we groeien en investeren, maar voelen tegelijkertijd dat de financiële, ruimtelijke én bestuurlijke ruimte steeds kleiner wordt. Fractievoorzitter Merel Kingma benadrukt dat de begroting steeds minder wendbaar is, aangezien slechts vier procent van de uitgaven nog echt beïnvloedbaar is. D66 stelt dan ook: ‘Wendbaarheid is geen luxe – het is een voorwaarde voor goed bestuur’.

D66 steunt de keuze om te blijven investeren in woningen, duurzaamheid, mobiliteit en cultuur. De partij benadrukt dat dit noodzakelijk is, want ‘stilstand is achteruitgang’. Echter, geld lenen vraagt om discipline, aangezien de financiële weerbaarheid (solvabiliteit) de komende jaren daalt naar onder de 20 procent. D66 waarschuwt hierdoor dat “investeren mag niet doorslaan in het doorschuiven van de pijn”, wat de volgende coalitie zou confronteren met pijnlijke bezuinigingen of het stopzetten van investeringen.

De partij juicht investeringen in kansengelijkheid toe, maar merkt op dat ook hier de beleidsvrijheid sterk afneemt, wat maatwerk in de weg staat. D66 pleit voor een duurzame én sociale stad, waarbij de energietransitie hand in hand gaat met steun voor mensen met een kleine beurs. Ook moet er meer geïnvesteerd worden in cultuur. D66 wil een veerkrachtige, eerlijke stad die durft te investeren, maar niet de toekomst verpandt.

Karin Lassooy (ZMD): vaker de straat op

Groep Lassooy signaleert een toenemende verharding in het publieke en politieke debat en minder tolerantie. Mensen ergeren zich aan uitingen die zij als radicaal of extreem ervaren. Helaas bereikt die polarisatie nu ook Zaanstad, waar protestgroepen intimiderend en agressief worden ervaren. Daarnaast blijven zorgen over onveiligheid, verwaarloosde buitenruimte, het gebrek aan betaalbare woningen en de toenemende armoede rondzingen. ‘De wereld verandert. Er is minder tolerantie.’.

Er gebeuren echter zeker goede dingen, zoals de start van nieuwbouwprojecten, wijkrenovaties en de succesvolle opvang van asielzoekers. Ook is er meer aandacht voor burgerparticipatie bij nieuwe ontwikkelingen. Echter, deze ambities kosten veel geld. Omdat Zaanstad financieel lastige tijden doormaakt, moeten keuzes gemaakt worden. De fractie kiest voor de ‘basis op orde’, met name de bestrijding van (verborgen) armoede, zeker onder ouderen.

‘Wat niet helpt is dat het financieel lastige tijden voor Zaanstad zijn en dat er keuzes gemaakt moeten worden.’.

Groep Lassooy is trots op het recente, partijoverstijgende voornemen om meer aandacht te besteden aan femicide. Toch blijft de grote afstand tussen inwoners en de ambtelijke organisatie een zorgpunt. Mensen voelen zich niet gehoord. Raadsleden moeten een manier vinden om meer te luisteren naar wat er leeft, bijvoorbeeld door vaker de straat op te gaan tijdens de raadsperiode. Daarnaast wordt de staat van het stationsplein bekritiseerd: verwarring over de inrichting en haperende voorzieningen maken het helaas geen visitekaartje voor Zaanstad. ‘Het is maar een idee.’

Maikel Kat (DZ): bestuurlijke arrogantie

Democratisch Zaanstad waarschuwt voor een dreigende financiële ramp in de gemeente, ondanks dat de nieuwe begroting er ‘netjes oogt’. Volgens de partij vertellen onafhankelijke cijfers een ‘schrikbarend verhaal’ van een tikkende tijdbom. Vanaf 2028 wacht Zaanstad een structureel tekort dat in 2029 oploopt tot een ‘€ 24,6 miljoen aan Tekort’, waarvan bijna € 15 miljoen door de jeugdzorg komt. DZ stelt dat het college dit probleem door blijft schuiven en dat er nu moet worden geïnvesteerd in preventie in plaats van te wachten op een wonder.

DZ uit ook zware kritiek op de manier van besturen. Het plan om een entreetarief bij de Zaanse Schans in te voeren, is voor de partij een symbool van bestuurlijke arrogantie. Inwoners en ondernemers gaan nu zelfs een ‘referendum gaan afdwingen’ tegen dit opleggen van bovenaf. Ondertussen brokkelen de financiële fundamenten van de gemeente af: de schuld schiet omhoog ver boven de norm en de buffer is te klein om tegenvallers op te vangen.

Volgens DZ is het tijd om terug te keren naar de kerntaken en ‘gewoon gezond verstand’ te gebruiken. De partij vraagt zich af waarom er miljoenen worden geïnvesteerd in onzekere programma’s, terwijl de ‘veiligheid in wijken zoals Kreekrijk’ urgenter is. Bovendien worden er vreemde keuzes gemaakt, zoals het fors duurder maken van de parkeerdagkaart. DZ wil transparantie en moedige keuzes maken om de toekomst van Zaanstad veilig te stellen.

Hans Kuyper (ROSA): ‘stappen gezet’ in Zaanstad

Nederland is landelijk geen millimeter opgeschoten, maar in Zaanstad zijn ‘wel degelijk stappen zijn gezet’. De balans van het college, dat haar laatste begroting presenteert, is dan ook positief. Zaanstad is er beter op geworden: er zijn kortere wachtlijsten voor woningen, minder kinderarmoede en meer aandacht voor groen en erfgoed. ROSA constateert tevreden:

‘De wachtlijsten voor een betaalbare woning zijn korter, minder kinderen groeien op in armoede’.

Toch blijven er hardnekkige uitdagingen, waarbij de partij benadrukt dat je de kern van de problemen moet aanpakken in plaats van de symptomen. Stikstof is een belemmering, maar de kern is de vernietiging van de natuur. Ook files zijn vervelend, maar dat is niet de essentie: de partij stelt dat ‘De kern is, dat er veel en veel te veel auto’s in Zaanstad zijn’ en pleit voor investeringen in alternatieven. Daarnaast moet bij de jeugdzorg de focus liggen op het feit dat kinderen zich niet gezien of gehoord voelen.

ROSA is trots op haar invloed waardoor erfgoed prominenter in beeld is. De partij wil sloop vergunningsplichtig maken en benoemt de bouwoplossing optoppen: ‘Optoppen is een mooi alternatief’. Hiermee kunnen duizenden woningen worden toegevoegd zonder groen op te offeren. Er is wel forse kritiek: de raad heeft cruciale plannen voor klimaatverandering en woningbouw tegengewerkt, wat als dieptepunten wordt gezien. De begroting is nu een uitdaging en een erfenis voor het volgende college.

Marieke Visser (PvdA)

De PvdA Zaanstad benadrukt dat hun politiek draait om solidariteit, waarbij de menselijke maat centraal staat. Vanuit deze gedachte zorgen ze voor hun jeugd, inwoners en een duurzame toekomst. Ondanks financiële onzekerheid vanuit Den Haag, hebben ze de begroting sluitend gekregen tot 2027, zonder vroegtijdig te bezuinigen. Juist nu is investeren belangrijk voor het bieden van gelijke kansen, goede zorg en voorzieningen. De motivatie is helder:

‘altijd oog te hebben voor kwetsbare mensen in onze samenleving’.

Visser houdt vast aan belangrijke armoederegelingen en investeert in buurthuizen, plekken waar de wijk samenkomt. Ze zien al resultaten van hun gerichte beleid, zoals minder kinderen die opgroeien in armoede en meer gebruik van voorschoolse educatie. Ook in de jeugdzorg zetten ze in op doordacht, duurzaam beleid, bijvoorbeeld door jeugd- en wijkteams samen te voegen voor een sterke gezinsaanpak. De partij focust op preventie en lobbyen aanhoudend in Den Haag vanwege de oplopende kosten. Hun strategie is om gericht te helpen waar nodig: ‘We blijven ongelijk investeren waar dat het hardst nodig is’.

Hoewel Zaanstad goed bouwt – betaalbaar en duurzaam – zijn er grote zorgen over de oplopende dakloosheid, met ruim duizend mensen zonder thuis. De PvdA roept op tot medemenselijkheid en daadkracht en wil samen met andere partijen meer doen. Ook de koppeling van duurzaamheid aan sociale rechtvaardigheid is cruciaal. Ze zetten isolatieprojecten voort, werken samen aan het verduurzamen van de woningvoorraad en blijven de Fixbrigade inzetten. De aanpak van dakloosheid heeft hoge prioriteit. ‘Villa Westerweide is daarom voor ons niet zomaar een project, maar een bittere noodzaak’.

Fidel Lopes (VVD): ‘een stevige vuist’

De Zaanse VVD blikt vol vertrouwen naar de toekomst en de nieuwe raadsperiode. Ze zijn trots op het huidige college, waar ze onderdeel van zijn. De partij benadrukt dat ze staat voor ruimte en vrijheid, waarbij inwoners eigen keuzes mogen maken zolang ze daar ook de verantwoordelijkheid voor nemen. De VVD gelooft sterk in maatwerk en kansengelijkheid, maar waarschuwt dat we niet moeten doorslaan in het idee dat iedereen hetzelfde moet krijgen. Ze hebben veertien concrete punten om Zaanstad nog liberaler te maken. ‘Wij hopen deze snel te kunnen delen met de rest van Zaanstad zodat iedereen kan zien hoe goed deze plannen zijn.’

Hoewel het college complimenten krijgt omdat de begroting sluitend is voor 2026 en 2027, maakt de VVD zich grote zorgen over de periode daarna. Vanaf 2028 dreigt opnieuw een financieel ravijn. Vooral de jeugdzorg blijft een zware last voor de gemeentelijke financiën. De VVD bekritiseert het Rijk voor dit beleid en noemt het ‘afschuifbeleid’. De liberalen willen minder afhankelijk zijn van het Rijk en de gemeentelijke fundering versterken zonder de inwoners op kosten te jagen.

‘Maar vanaf 2028 begint het financiële ravijn weer te gapen en dat blijft een serieus probleem.’

Naast financiën zijn bouwen en veiligheid cruciaal. Zaanstad loopt voorop met bouwen, maar groei mag nooit ten koste gaan van de leefbaarheid, zoals groen, parkeerplaatsen en voorzieningen. Ook moet de vergunningverlening versneld worden. Omdat vrijheid heilig is, moet de veiligheid worden aangepakt. De partij wil een krachtige en structurele inzet tegen woonfraude, ondermijning en criminele financieringen. Tegen overtredingen dient opgetreden te worden met ‘een stevige vuist.’

Natascha Stroo (GroenLinks): een stad die ademt

GroenLinks Zaanstad kijkt terug op een bewogen, maar succesvolle raadsperiode. Hoewel de brede coalitie soms schuurde, hebben de partners elkaar oprecht gevonden door veel te praten – en met heel veel koffie. Ze benadrukken dat beleid geen abstracte vergaderkost is, maar juist terug te zien is in de stad. De resultaten liggen er en daar zijn ze trots op. Want beleid begint bij iemand die ooit zei: ‘Laten we dit doen’.

De afgelopen jaren is Zaanstad letterlijk groener en vitaler geworden. Er zijn duizenden bomen bijgekomen en natuurinclusief bouwen is de nieuwe norm. Ook het maaibeleid is versoepeld, zodat bloemen en insecten meer ruimte krijgen. Cultuur kreeg eveneens de nodige boost; regels werden simpeler, en kleine instellingen en lokale makers kregen de steun die ze verdienen. Zelfs in jaren van hoge kosten blijft er oog voor cultuur, want dit is geen toeval: ‘Dat is geen toeval. Dat is een keuze’.

GroenLinks waarschuwt wel dat al dit moois niet vanzelfsprekend is. De stad staat voor grote uitdagingen, zoals de woningnood en een dreigend gigantisch financieel tekort. Als groen of cultuur weer als luxe worden gezien, verdwijnt de ziel uit de wijken. De partij benadrukt dat we moeten blijven praten, want zonder gesprek worden we kouder als samenleving. De oproep is dan ook duidelijk:

‘Laten we kiezen voor een stad die ademt’.

Door Piet Bakker met dank aan de fracties die hun bijdragen instuurden. ROSA en PvdA haalden we de website van de gemeente. De vergadering is hier terug te kijken. Daar staan ook de bijdragen en kan de discussie over de bijdragen worden gevolgd.